Πώς θα είναι η ζωή μετά τον κοροναϊό: Τα σενάρια τρόμου και η ωρίμανση της κοινωνίας

Eνας ιός με κορώνα, που κόλλησε ένας Κινέζος τρώγοντας έναν παγκολίνο, τον οποίο είχε κολλήσει μια νυχτερίδα ενώ συνυπήρξαν σε κάποια υπαίθρια αγορά άγριων και οικόσιτων ζώων στη μακρινή χώρα της Απω Ανατολής, αλλάζει τον πλανήτη.

Ανθρωποι πεθαίνουν αβοήθητοι. Σχεδόν ένα δισεκατομμύριο πολίτες κλείστηκαν στα σπίτια τους. Το ΔΝΤ φοβάται παγκόσμια ύφεση χειρότερη από εκείνη που έφερε η κρίση του 2008. Οι δυτικές δημοκρατίες απαγορεύουν την κυκλοφορία.

Θα μπορούσε να είναι το προσχέδιο σεναρίου για b-movie επιστημονικής φαντασίας. Είναι, όμως, η πραγματικότητα του Covid-19. Συνήθως στο σινεμά το τελευταίο πλάνο της κρίσης διαδέχεται ένα της μεθεπόμενης μέρας, όταν όλα έχουν επιστρέψει σε φυσιολογικούς ρυθμούς.

Οι σκηνοθέτες αποφεύγουν να δείξουν στους θεατές την ακριβώς επόμενη μέρα. Στοιχειώδες. Είναι δύσκολη μεν, χωρίς σασπένς δε – αφού το δυσάρεστο έχει πια συντελεστεί. Ετσι, μάλλον θα είναι κι εκείνη του κοροναϊού. Κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά πότε θα τελειώσει η κρίση, ωστόσο σχεδόν όλοι προσπαθούν να διακρίνουν ποιες θα είναι οι επιπτώσεις της στην υγεία, την οικονομία, τη δημοκρατία και την καθημερινότητα εντός κι εκτός ελληνικών συνόρων.

Η προσωρινότητα των μέτρων απαγόρευσης είναι αδιαμφισβήτητη, είπε στο μήνυμα για την 25η Μαρτίου η νέα Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου.

Εξίσου αναμφίβολο, βέβαια, είναι πως εκείνα θα αφήσουν κάποιο αποτύπωμα πάνω στην πολιτική σκηνή της χώρας. Στον τρόπο, για παράδειγμα, που όσοι ενσαρκώνουν την πολιτεία θα οφείλουν να διαχειρίζονται τις κρίσεις πριν, μετά και κατά τη διάρκειά τους.

Γι’ αυτό πιθανότατα και στο κυβερνητικό επιτελείο ήδη συζητούν πώς θα κινηθεί το κράτος μόλις πάρει από τους επιστήμονες το OK να άρει περιορισμούς. Κοινή πεποίθηση είναι ότι τα μέτρα δεν θα καταργηθούν όλα μαζί.

Το σχετικό επιχείρημα ακούγεται λογικό: αν άρεις την απαγόρευση κυκλοφορίας και την ίδια μέρα ανοίξεις εστιατόρια, μπαρ και καφετέριες, θα φτιάξεις το τέλειο κοκτέιλ συνωστισμού – άρα ενδεχομένως να προκαλέσεις μια νέα έξαρση της πανδημίας ενός αχαρτογράφητου ως προς τη συμπεριφορά ιού.

Για ξένους πολιτικούς επιστήμονες, πάντως, ο κοροναϊός ίσως κρύβει μια μεγάλη ευκαιρία για τα μοντέλα διακυβέρνησης: την επιστροφή σε μια μορφή κρατικού παρεμβατισμού σαν εκείνη που ο κόσμος βίωσε μετά το Κραχ του 1929. Οι πολίτες πιθανόν να επαφίενται περισσότερο στις κυβερνήσεις τους πια.

Ωρίμαση ή όπως παλιά

Στην ελληνική περίπτωση, όλα δείχνουν ότι θα επηρεάσει και τις μεθόδους της πολιτικής αντιπαράθεσης. Το οπτιμιστικό σενάριο θέλει το πολιτικό σύστημα να εμφανίζει αξιοσημείωτα σημάδια ωρίμασης. Στο πεσιμιστικό, θα επιστρέψει στις μπίζνες ας γιούζουαλ. Ειδικά την τελευταία εκδοχή φαίνεται να στηρίζει η «καμπάνια» υπό τον τίτλο «μετά θα λογαριαστούμε» που ήδη έχουν ξεκινήσει στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ σαν τον Παύλο Πολάκη ή τη Ρένα Δούρου.

Εκτός από την ελληνική σκακιέρα όμως δείχνει να αλλάζει κι ο συσχετισμός δυνάμεων στην παγκόσμια. Πολλοί διαβλέπουν ότι η Κίνα θα αναδειχθεί νικήτρια σε αυτήν μετά τον κορωνοϊό κι οι ΗΠΑ ηττημένες. Η εκτίμηση βασίζεται στις κινεζικές διπλωματικές κινήσεις όπως η προσφορά 1 εκατ. χειρουργικών μασκών – μισές δωρεά της κινεζικής κυβέρνησης και μισές μιας εταιρείας – στην Ελλάδα. Τα κιβώτια που υποδέχθηκε ο υπουργός Υγείας στο Ελ. Βενιζέλος είχαν πάνω κι ένα πανό με μια ρήση του Αριστοτέλη, «φιλία εστί μία ψυχή εν δυσί σώμασιν ενοικουμένη», ώστε να διαφημίζονται οι καλές προθέσεις.

Η πρωτοβουλία – που δεν είναι μοναδική – φωνάζει τη διάθεση της Κίνας να αντικαταστήσει τις ΗΠΑ στον ρόλο της ηγέτιδας δύναμης σε μια εποχή που ο αμερικανός πρόεδρος κάνει το ένα λάθος μετά το άλλο στη μάχη κατά της πανδημίας.

Οι πολιτικοί επιστήμονες επιμένουν ότι ο ιός έθεσε σε αμφισβήτηση ιδρυτικές συμπεριφορές στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα, οπότε οι συνθήκες που δημιουργεί επιβάλλουν στην Ενωση να αλλάξει τον τρόπο που αντιδρά στις κρίσεις.

Τα coronabonds

Οντως, οι φωνές που συνηγορούν υπέρ της έκδοσης των coronabonds είναι σήμερα πολύ περισσότερες από όσες ζητούσαν ευρωομόλογα το 2012. Παρ’ όλα αυτά, προς το παρόν τουλάχινστον, προκρίνεται η λύση των πιστοληπτικών γραμμών από τον ESM. Οπότε νομιμοποιείται κάποιος να εικάσει ότι θα ισχύσει κι εδώ ο σχετικός με όλες τις αλλαγές ευρωπαϊκός κανόνας: η διαδικασία θα αποδειχθεί εξαιρετικά αργή.

Ο μεγάλος ασθενής

Στον τομέα της οικονομίας, ελληνικής και παγκόσμιας, πάλι η επόμενη μέρα δεν παρουσιάζει ούτε μία καλή εκδοχή. Το εύρος της ύφεσης της εγχώριας οικονομίας υπολογίζεται μεταξύ 1% και 8%, με πολλούς οικονομολόγους να θεωρούν το 5% ως την πιθανότερη εξέλιξη. Κάποιοι, πάντως, κάνουν λόγο για ανάπτυξη ακόμη και 6,5% το 2021 εξαιτίας του τουρισμού.

Το σκεπτικό τους είναι απλό: όσο πιο κάτω πάει το ελατήριο, τόσο πιο ψηλά θα εκτιναχθεί. Η βαριά βιομηχανία της χώρας θα αντιμετωπίσει, προβλέπουν – χωρίς ωστόσο να μπορούν να το ποσοτικοποιήσουν -, σημαντικό πρόβλημα αυτό το καλοκαίρι. Με βάση το γεγονός πως το πελατολόγιό της περιλαμβάνει κυρίως τουρίστες από χώρες σαν την Κίνα, την Ιταλία, τη Βρετανία ή εκείνες της Βόρειας Ευρώπης, υποθέτουν ότι η ψυχολογία του φόβου θα τους ωθήσει να επιλέξουν τοπικά, να διαλέξουν δηλαδή μέρη στις πατρίδες τους για διακοπές.

Εφόσον η συγκεκριμένη ανάγνωση επαληθευθεί, ο τουρισμός θα χρειαστεί τουλάχιστον ένα δεκάμηνο να ανακάμψει. Ο γενικός γραμματέας του ΟΟΣΑ Ανχελ Γκουρία δήλωσε τις προάλλες πως το οικονομικό σοκ είναι ήδη μεγαλύτερο από εκείνο της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008. Καθώς και ότι η παγκόσμια οικονομία θα κάνει χρόνια να ανακάμψει.

Ο ίδιος, μάλιστα, είπε στο BBC πως η εκτίμηση του ΟΟΣΑ στις αρχές Μαρτίου, σύμφωνα με την οποία μια σοβαρή έξαρση του Covid-19 ίσως μειώσει κατά το μισό – στο 1,5% – την ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας, φαίνεται πια πολύ αισιόδοξη.

Εκτός καραντίνας

Κι η καθημερινότητα; Πώς θα είναι η ζωή μετά τον κατ’ οίκον περιορισμό; Υπάρχουν προγνώσεις που υποστηρίζουν ότι οι άνθρωποι δεν θα μπαίνουν με την ίδια συχνότητα στα μέσα μαζικής μεταφοράς, θα περπατούν περισσότερο μέχρι και στις πόλεις. Αλλες που αναφέρουν ότι η επίδραση που ήδη έχει ο ιός στη διακίνηση αγαθών δεν θα είναι περιστασιακή.

Οι νέες υπηρεσίες delivery, φέρ’ ειπείν, διατείνονται κάποιοι, θα μείνουν. Ταυτόχρονα, παρατηρείται παντού μια τάση οι εκπρόσωποι του ορθού λόγου, οι επιστήμονες, να κερδίζουν σε κύρος.

Η εμπιστοσύνη της ανθρωπότητας όχι αποκλειστικά στους γιατρούς, αλλά και στη γνώση, γενικά εδραιώνεται ξανά. Παρότι τα παραπάνω ακούγονται σαν θετικές εξελίξεις, δεν λείπουν οι δυνητικά αρνητικές. Χώρες όπως η Κίνα ή το Ισραήλ έχουν αναπτύξει και χρησιμοποιούν τεχνολογίες παρακολούθησης – λογισμικά και εφαρμογές – που παραπέμπουν στο οργουελικό «1984».

Η ανησυχία που εκφράζεται είναι κατά πόσο θα συνεχίσουν να τις αξιοποιούν μετά τη λήξη του συναγερμού. Η αλήθεια είναι ότι κανείς δεν μπορεί να προβλέψει με ακρίβεια τη ζωή μετά, πόσες σταθερές της θα μεταβληθούν και πόσες θα παραμείνουν ίδιες.

Αν σε κάτι συμφωνούν όμως οικονομικοί, πολιτικοί αναλυτές και απλοί πολίτες, είναι ότι θα υπάρχει η ζωή προ Covid-19 κι εκείνη ύστερα από αυτόν.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΝΕΑ ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ