To σπιρτόκουτο

Είναι μία από αυτές τις ειρωνικές συμπτώσεις που πιστοποιούν ότι κάποιος εκεί ψηλά, εάν υπάρχει, τρελαίνεται με τις φάρσες τύπου Φερεντίνου. Η πιο πρόσφατη ταινία του Γιάννη Οικονομίδη, η «Μπαλάντα της Τρύπιας Καρδιάς», μια μαύρη κωμωδία πιστή στο ανατρεπτικό ύφος των αδελφών Κοέν, προβαλλόταν στις κινηματογραφικές αίθουσες όταν οι τελευταίες κατέβασαν ρολά λόγω του κορωνοϊού. Για την ακρίβεια, προβαλλόταν σε μία και μόνον «αίθουσα ταινιών τέχνης» – όπως τις λέγαμε παλιά -, το ιστορικό «Αστυ» επί της οδού Κοραή, στο κέντρο της Αθήνας.

Γινόταν το πατείς με – πατώ σε, σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες, κι επειδή τυχαίνει να ανήκω στις ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού, παρά την «περιέργεια που σκότωσε τη γάτα», είπα να μην το διακινδυνεύσω και να περιμένω να ξεφουσκώσει το κύμα. Καθώς μπήκαμε όμως στη δεύτερη βδομάδα προβολής και το κύμα δεν έδειχνε να ξεφουσκώνει, πήρα τα ρίσκα μου – όπως θα έλεγε και ο Μπαλάφας – και προγραμμάτισα να πάω να την δω την επομένη. Αυτή η «επομένη» δεν ξημέρωσε ποτέ. Οι κινηματογράφοι έβαλαν λουκέτο κι εγώ έμεινα με την απορία.

Δηλώνω φανατικός γκρούπι του Γιάννη Οικονομίδη από την πρώτη του κιόλας ταινία μεγάλου μήκους, το όχι και τόσο μακρινό 2002. Εάν δικαιούται μια ταινία τον τίτλο της προφητικής (διότι και αυτόν τον χαρακτηρισμό τον έχουμε ξεφτιλίσει διά της πολυχρησίας) σίγουρα είναι το δικό του «Σπιρτόκουτο». Ακόμη και το μότο που είχε μοστράρει στις αφίσες της ταινίας του – «Πόλεμος σε τέσσερις τοίχους» – ενέχει μια έντονη προφητική διάσταση. Οχι πως ο Οικονομίδης ή όποιος άλλος – συμπεριλαμβανομένου του σεναριογράφου του πολυσυζητημένου «Contagion» (2011), που προσέγγισε τη σημερινή πραγματικότητα περισσότερο από κάθε άλλη ταινία – προέβλεψε την πανδημία του 2020 και τις εκρηκτικές συνέπειες από τον υποχρεωτικό εγκλεισμό μας στα σπίτια.

Εντούτοις, μιλώντας για τον εγκλεισμό ανεξαρτήτως αιτίας και αφορμής (στο «Σπιρτόκουτο» αιτία είναι η ανέχεια και αφορμή ο καύσωνας), ο Οικονομίδης κατέδειξε με αφοπλιστική ωμότητα το μονοπάτι που οδηγεί από τη «λεκτική βία» στη «σωματική βία»: όλοι οι έγκλειστοι για παρατεταμένο χρονικό διάστημα δεν είμαστε εν δυνάμει παρά σαλταρισμένα ινδικά χοιρίδια.

Ηδη η πανδημία του κορωνοϊού πλήττει θανάσιμα τις περισσότερες αγορές του κόσμου, αλλά και στρώνει το έδαφος για μια απροσδόκητη μελλοντική ζήτηση: διψάει για δημιουργούς (auteur) που θα αποτυπώσουν την ενδοοικογενειακή βία των ημερών μας με μια ενάργεια κι έναν κυνισμό που, μπροστά τους, ίσως αύριο ο Γιάννης Οικονομίδης να φαντάζει ως συνεσταλμένος καθηγητής για ουρσουλίνες καλόγριες.

Παράλληλα (κι εξαιτίας) με τη ραγδαία αύξηση των κρουσμάτων του κορωνοϊού, διαβάζουμε στο in.gr για τη ραγδαία αύξηση των θυμάτων του «πολέμου σε τέσσερις τοίχους» – και μη φανταστείτε ούτε προς στιγμήν ότι είναι αποκλειστικά ελλαδικό το φαινόμενο, αντλημένο από το εύφλεκτο μεσογειακό μας ταμπεραμέντο: στη Χουμπέι της Κίνας, τη μήτρα της πανδημίας, τα κρούσματα ενδοοικογενειακής βίας τριπλασιάστηκαν, στην Καταλωνία αυξήθηκαν κατά 20% από τις πρώτες κιόλας ημέρες της καραντίνας, στην Κύπρο κατά 30% σε μια βδομάδα, στη Βραζιλία 40% με 50%.

Στην ψυχρόαιμη Γερμανία, η επικεφαλής των Πρασίνων Κατρίν Γκέρινγκ Εκαρντ «τρέμει» για τη ζωή χιλιάδων γυναικών που είναι εγκλωβισμένες στο ίδιο διαμέρισμα με τους βίαιους συντρόφους τους, ενώ στη μαρτυρική Ιταλία τα κακοποιημένα θύματα προτιμούν να στέλνουν SMS και e-mail αντί να τηλεφωνούν, ώστε να μη γίνουν αντιληπτά από τους θύτες· ακόμη και στην Ινδία, με το μακρύ και μακάβριο ιστορικό βίας εναντίον των γυναικών, η κατάσταση επιδεινώνεται… Αναρίθμητα σπιρτόκουτα σε όλη την υφήλιο εξαρτώνται πλέον από το μοιραίο σπίρτο.