Κοροναϊός : Τι μέτρα παίρνουν στη Σουηδία και γιατί παλεύει με διαφορετικά όπλα

Η πανδημία του Covid-19 συνεχίζεται παγκοσμίως και η Σουηδία δεν αποτελεί εξαίρεση. Την Πέμπτη 1 Απριλίου τα κρούσματα είχαν φτάσει τα 5466 και οι θάνατοι τους 282, για μια χώρα με έναν πληθυσμό λίγο πάνω από τα δέκα εκατομμύρια, συγκρίσιμο δηλαδή με τον ελληνικό. Είναι, δηλαδή, μια χώρα που την πλήττει η πανδημία.

Η χώρα θεωρεί ότι αντιμετωπίζει μια σημαντική υγειονομική κρίση, κάτι που επαναλαμβάνουν οι αρχές, που υποστηρίζουν ότι τα δύσκολα είναι μπροστά, όμως η χώρα δεν βρίσκεται σε lockdown, τουλάχιστον όχι με τον τρόπο που αυτό γίνεται σε άλλες χώρες.

Μια διαφορετική φιλοσοφία για την εφαρμογή των μέτρων

Ωστόσο η εικόνα ότι η Σουηδία γενικά δεν εφαρμόζει μέτρα θα ήταν κάπως παραπλανητική.

Οι πολίτες καλούνται να περιορίσουν τις επαφές με άλλους ανθρώπους, για να περιορίσουν την εξάπλωση του ιού και έτσι να προστατεύουν και τον εαυτό τους και τους άλλους. Τα εκπαιδευτικά ιδρύματα της δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης έχουν κλείσει. Πολλές εταιρείες εφαρμόζουν συστήματα τηλεργασίας και πρακτικές αποστασιοποίησης. Οι αεροπορικές συγκοινωνίες από και προς τη Σουηδία έχουν περιοριστεί σημαντικά.

Οι πολίτες καλούνται να όσο μπορούν να μένουν σπίτι τους και να τηρούν αποστάσεις ασφαλείας στους εξωτερικούς χώρους. Ειδικά για τους ανθρώπους άνω των 70 υπάρχει ιδιαίτερη έμφαση στο να προστατευτούν ως ευάλωτη ομάδα. Έχουν απαγορευτεί οι συναθροίσεις άνω των 50 και τα καταστήματα σερβίρουν μόνο σε τραπέζια. Η σύσταση είναι όλοι να μένουν σπίτι τους, εάν έχουν συμπτώματα, και διευκολύνεται η δυνατότητα των εργαζομένων να κάνουν χρήση άδειας ασθενείας χωρίς ιατρική βεβαίωση. Οι εκκλησίες ανακοίνωσαν ότι δεν θα πραγματοποιούν λειτουργίες με παρουσία πιστών.

Ούτε είναι ακριβές ότι η Σουηδία δεν έχει ήδη επιπτώσεις από την πανδημία. Αντίθετα, ήδη πλήττονται κλάδοι και η σουηδική κυβέρνηση έχει ήδη ανακοινώσει μέτρα για τη στήριξη εργαζομένων και κλάδων που πλήττονται.

Με έναν τρόπο η προσέγγιση των σουηδικών αρχών δείχνει να είναι υιοθέτηση μέτρων κοινωνικής αποστασιοποίησης και κατά το δυνατό απομόνωσης των ευάλωτων ομάδων, όχι όμως με τη χρήση εξαναγκαστικών μέτρων και οριζόντιων απαγορεύσεων. Το θεσμικό πλαίσιο της Σουηδίας επιτρέπει στις υγειονομικές αρχές και καραντίνες να επιβάλλουν και πρακτικές απομόνωσης, όμως μέχρι τώρα η έμφαση είναι στην εθελοντική συμμόρφωση.

Θα μπορούσε κανείς να πει ότι η προσέγγισή τους θυμίσει την αντίληψη που είχαν αρκετοί ειδικοί στη δημόσια υγεία πριν την πανδημία που υπογράμμιζαν την ανάγκη τα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης να εφαρμόζονται με όρους συναίνεσης και όχι εξαναγκασμού.

Πάντως σε αυτή την έμφαση στην εθελοντική προσαρμογή οι σουηδικές αρχές διευκολύνονται και από ορισμένα χαρακτηριστικά της σουηδικής κοινωνίας. Το ποσοστό ηλικιωμένων που ζουν μαζί με νεώτερους είναι πολύ χαμηλό, σε αντίθεση με τον ευρωπαϊκό Νότο και αυτό διευκολύνει την μη διασπορά σε ευάλωτες ομάδες. Πολλές από τις πρακτικές κοινωνικής αποστασιοποίησης ήταν τμήμα της καθημερινότητας. Η κοινωνία δείχνει μεγαλύτερη ευκολία στο να ανταποκρίνεται σε συστάσεις που κάνουν οι αρμόδιες αρχές.

Οι αντιδράσεις στη σουηδική προσέγγιση

Στη Σουηδία οι αποφάσεις για τις πολιτικές δημόσιας υγείας λαμβάνονται κυρίως από τις αρμόδιες υγειονομικές αρχές, στη συγκεκριμένη περίπτωση την Υπηρεσία Δημόσιας Υγείας της Σουηδίας, έναν οργανισμό με πολύ μεγάλο κύρος, σε μια χώρα που θεωρεί στοιχείο της πολιτικής και κοινωνικής της κουλτούρας σε τέτοια ζητήματα τις αποφάσεις να τις παίρνουν οι ειδικοί και όχι οι πολιτικοί.

Ωστόσο, έχουν υπάρξει αρκετές αντιδράσεις στη Σουηδία από όσους επικρίνουν την τρέχουσα προσέγγιση, θεωρώντας ότι εκθέτει την σουηδική κοινωνία σε μεγαλύτερο κίνδυνο και ότι χρειάζονται πιο αυστηρά μέτρα για τον περιορισμό της διασποράς της πανδημίας. Ορισμένοι μάλιστα έχουν κατηγορήσει τις υγειονομικές αρχές ότι επιλέγουν ουσιαστικά στρατηγική «ανοσίας αγέλης», προστατεύοντας κυρίως τις ευάλωτες ομάδες και επιλέγοντας για τον υπόλοιπο πληθυσμό μια στρατηγική αργής διασποράς ώστε σταδιακά να οικοδομηθεί ανοσία.

Η σουηδική παράδοση στη δημόσια υγεία

Ωστόσο, την ίδια στιγμή ισχύει ότι η Σουηδία είναι μια χώρα με πολύ μεγάλη παράδοση στη δημόσια υγεία. Οι σουηδοί υπερηφανεύονται ότι έχουν μια παράδοση πάνω στη δημόσια υγεία που ξεκινά το 1749, έτος κατά το οποίο ξεκίνησαν να συλλέγονται στοιχεία πάνω στη θνητότητα και τα αίτια θανάτου. Η χώρα πολύ νωρίς εφάρμοσε μεγάλα προγράμματα εμβολιασμών, φρόντισε νωρίς να διαμορφώσει καλές υποδομές ύδρευσης και αποχέτευσης, για αρκετά μεγάλο διάστημα στον 20ο αιώνα είχε περιοριστική πολιτική για την κατανάλωση αλκοόλ και βέβαια μια μεγάλη σοσιαλδημοκρατική παράδοση ως προς την οικοδόμηση θεσμών κοινωνικού κράτους, συμπεριλαμβανομένης της καθολικής πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας αλλά και κοινωνικής πρόνοιας.

Εύπορη χώρα, που απέφυγε τις επιπτώσεις των μεγάλων πολέμων του 20ου αιώνα, θα έχει μια μεγάλη παράδοση παρεμβάσεων δημόσια υγεία και σε σχέση με τις κοινωνικές συνθήκες και τις επιπτώσεις του τρόπου ζωής στην υγεία, προβάλλοντας πάντα μια κοινωνική αντίληψη για την υγεία, που αποτυπώνεται επίσης και στον τρόπο που συστηματικά συλλέγονται στοιχεία για την υγεία. Μάλιστα η σουηδική αντίληψη για τη δημόσια υγεία δείχνει πολύ πιο προσανατολισμένη και στις κοινωνικές πλευρές σε σχέση με άλλες χώρες. Αυτή η παράδοση ενός ισχυρού κοινωνικού κράτους και αισθήματος κοινωνικής προστασίας εξηγεί εν μέρει και την εμπιστοσύνη της σουηδικής κοινωνίας.

Βέβαια, η σουηδική παράδοση δημόσιας υγείας είχε και σκοτεινές πλευρές. Για παράδειγμα, η Σουηδία ήταν μια χώρα που εφάρμοσε πρακτικές ευγονικής διατηρώντας μέχρι τη δεκαετία του 1970 προγράμματα υποχρεωτικών στειρώσεων όσων έπασχαν από ψυχικές νόσους, είχαν νοητική υστέρηση, ή επεδείκνυαν αντικοινωνική συμπεριφορά.

Το σουηδικό στοίχημα

Οι επόμενες μέρες και η εξέλιξη της πανδημίας θα δείξουν εάν η επιλογή των σουηδικών υγειονομικών αρχών ήταν ορθή η εάν η χώρα θα αντιμετωπίσει ριζική επιδείνωση της κατάστασης.

Θα δείξει επίσης εάν η Σουηδία έχει συγκριτικά χειρότερες επιδόσεις από άλλες χώρες που επέλεξαν αυστηρότερα μέτρα, αν και πάντα πρέπει να έχουμε στο νου μας ότι σε τόσο σύνθετα φαινόμενα όπως είναι μια πανδημία δεν είναι πάντα εύκολο να γίνονται συγκρίσεις ανάμεσα σε χώρες καθώς υπάρχουν πάρα πολλές παράμετροι που υπεισέρχονται.

Ούτως ή άλλως, είναι σίγουρο ότι η αναμέτρηση με την πανδημία αντικειμενικά ξαναγράφει τους κανόνες και τις στρατηγικές για την αντιμετώπιση τέτοιων υγειονομικών κρίσεων, μια που είναι η πρώτη φορά που σε τέτοια κλίμακα δοκιμάζονται παγκοσμίως μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης, απομόνωσης και καραντίνας και θα κριθεί η αποτελεσματικότητα των διαφόρων μοντέλων που δοκιμάστηκαν.