Οι ψύλλοι του Ιουστινιανού

Ανάμεσα στις μεγάλες επιδημίες της Ιστορίας εκείνη που θεωρείται από τις πιο καταστρεπτικές και σημαδιακές για την πορεία της είναι αυτή που ξέσπασε στα εδάφη της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στα χρόνια του Ιουστινιανού. Σχεδόν σαν κομμάτια ντόμινο που πέφτουν το ένα μετά το άλλο, μια σειρά γεγονότων που ξεκίνησαν στα τέλη του 4ου αιώνα προκάλεσαν τον χωρισμό του ανατολικού και του δυτικού κομματιού της Αυτοκρατορίας. Οι Ούννοι εισέβαλαν στην Ευρώπη από την Ανατολή υποχρεώνοντας τους Γότθους να διασχίσουν τον Δούναβη διαφεύγοντας προς Νότο μέσω ρωμαϊκών εδαφών. Η μάχη της Αδριανούπολης που ακολούθησε το 378 προκάλεσε την καταστροφή των δύο τρίτων του ανατολικού ρωμαϊκού στρατού κι οδήγησε στην οριστική διαίρεση της Αυτοκρατορίας σε ανατολική και δυτική.

Ο Ιουστινιανός ανέβηκε στον θρόνο της Ανατολικής Αυτοκρατορίας στις αρχές του 6ου αιώνα. Μέχρι το 540 η Βόρεια Αφρική και το μεγαλύτερο μέρος της Ιταλίας είχαν βρεθεί κάτω από τον έλεγχό του. Ομως το 542 ένας καινούργιος κατακτητής εμφανίστηκε στην Αίγυπτο και μετά, το 543, στην Κωνσταντινούπολη. Ηταν το Xenopsylla cheopis, ένα θανατηφόρο μικρόβιο που προέρχεται από τους ψύλλους των αρουραίων της Ανατολής. Προκάλεσε τρομακτικές καταστροφές σε όλες τις επαρχίες της Αυτοκρατορίας, ενώ πέρασε στη Δυτική Ευρώπη και στην Περσία αποδεκατίζοντας τους εκεί πληθυσμούς. Να σημειώσουμε πως η επιδημία αυτή, σύμφωνα με νεότερες έρευνες, είχε εμφανιστεί και 3.000 χρόνια πριν στη Σουηδία, δίνοντας μια εξήγηση για την ξαφνική τότε «νορδική παρακμή» κατά τη νεολιθική περίοδο.

Για τους επόμενους δύο αιώνες η πανούκλα, όπως ονομάστηκε, χτύπησε επανειλημμένα τις χώρες της Ευρώπης, της Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής αποδεκατίζοντας τους πληθυσμούς τους. Εμφανίστηκε ξανά τον 14ο αιώνα, επί αυτοκράτορα Ανδρόνικου Γ’ Παλαιολόγου, με προέλευση από ανατολίτικα επιθετικά φύλα (Σκύθες, Μογγόλοι), στην Κριμαία και εξουθένωσε με εκατομμύρια θύματα Δύση και Ανατολή. Ουσιαστικά άλλαξε την πορεία της Ιστορίας φέρνοντας τον Μεσαίωνα.

Το γεγονός είναι πως οι καταστρεπτικές πανδημίες από τους ψύλλους των αρουραίων άλλαξαν τον κόσμο. Ο αποδεκατισμός μεγάλων τμημάτων των τότε πληθυσμών είχε δύο αποτελέσματα. Το ένα ήταν η έλλειψη ανθρώπινων χεριών. Αυξήθηκαν έτσι ο εργατικός μισθός και η αγοραστική δύναμη των λαϊκών τάξεων. Με συνέπεια την κατάρρευση της φεουδαρχίας και την εμφάνιση μεσαίας μεταπρατικής τάξης. Το άλλο ήταν η στροφή σε νέες ανακαλύψεις εργαλείων και η πρόοδος της τεχνολογίας.

Οι ψύλλοι λοιπόν του Ιουστινιανού οδήγησαν, μέσα από την τραγωδία, σε έναν καινούργιο κόσμο…