«Τώρα είμαστε όλοι Σοσιαλδημοκράτες»!

«Η πολιτεία λειτούργησε με τρόπο σχεδόν σοσιαλιστικό» προκειμένου να αντιμετωπίσει τις συνέπειες της πανδημίας, είπε πρόσφατα ο Πρωθυπουργός. Οσο κι αν ορισμένοι το αρνούνται, η κοινωνική διάσταση της πανδημίας του κορωνοϊού έχει τώρα πλήρως τεκμηριωθεί. Σειρά από μελέτες και αναλύσεις πιστοποιούν ότι δυστυχώς η πανδημία έχει στις ασυμμετρικές επιπτώσεις της έντονη κοινωνική διάσταση και ευδιάκριτη ιδεολογική πτυχή. Βεβαίως η προστασία της δημόσιας υγείας δεν μπορεί να έχει ούτε κοινωνικό ούτε ιδεολογικό περιεχόμενο. Ο κορωνοϊός όμως στις επιπτώσεις του πλήττει διαφορετικά κοινωνικές τάξεις και ομάδες.

Μπροστά στον κορωνοϊό (και στις επιπτώσεις του) δεν είμαστε όλοι ίσοι. Μπορεί ο κορωνοϊός αυτός καθ’ εαυτόν να μην κάνει διάκριση ανάμεσα σε πλούσιους και φτωχούς, σε βασιλείς, πρίγκιπες, πρωθυπουργούς ή απλούς πολίτες… Χτυπά όλους αδιακρίτως. Αλλά οι επιπτώσεις του όμως δεν πλήττουν το ίδιο όλους. Στην ανάλυση του Τμήματος Οικονομικών και Κοινωνικών Υποθέσεων του ΟΗΕ (DESA – Department of Economic and Social Affairs) ευθέως τονίζεται ότι χαμηλής εξειδίκευσης εργαζόμενοι και αναπτυσσόμενες χώρες είναι σε κίνδυνο κάθετης οικονομικής κατάρρευσης ως αποτέλεσμα της πανδημίας. Κάτι παρόμοιο λέει και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ).

Η ανάλυση επισημαίνει ειδικότερα ότι η πανδημία πλήττει περισσότερο κλάδους της οικονομίας που στηρίζονται στην προσωπική φυσική επαφή όπως λιανικό εμπόριο, αναψυχή και ξενοδοχειακές επιχειρήσεις, τουρισμός, μεταφορές που καλύπτουν στον αναπτυγμένο κόσμο το ένα τέταρτο περίπου των θέσεων απασχόλησης με σχετικά χαμηλόμισθους, χαμηλών δεξιοτήτων εργαζομένους. Αυτοί πυκνώνουν ήδη τις τάξεις των ανέργων μεταξύ άλλων σε αυξανόμενο αριθμό ήδη εκατομμυρίων στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά βεβαίως και στην Ευρώπη. Και παρά την οικονομική στήριξη που προσφέρεται από τους κρατικούς προϋπολογισμούς, η απώλεια εισοδήματος είναι αναπόφευκτη. Από την πλευρά του ο Own Jones γράφει στην «Guardian» ότι «η ανισότητα σκοτώνει» («inequality kills») επισημαίνοντας ότι οι ασθενείς Covid-19 με υποκείμενα νοσήματα που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο – αυτοί που υποφέρουν από άσθμα και διαβήτη – εντοπίζονται σε υψηλότερο βαθμό στις φτωχότερες περιοχές του Λονδίνου και του Ην. Βασιλείου ευρύτερα. Στις ΗΠΑ το 70% των νεκρών της πανδημίας ανήκει σε φτωχές μειονότητες. Ενώ ο En. Bergamini του Bruegel συνοψίζει λέγοντας ότι ο ιός αποκαλύπτει τις κοινωνικο-οικονομικές ανισότητες στον ευρωπαϊκό χώρο.

Παράλληλα ο κορωνοϊός μπορεί να αποδειχθεί η ολική καταστροφή για τις φτωχότερες χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου όταν φθάσει – που θα φθάσει – εκεί. Το επισημαίνουν τόσο η έκθεση του ΟΗΕ όσο και ο Economist σε ανάλυσή του. Η Αφρική είναι ιδιαίτερα ευάλωτη. Η Σιέρα Λεόνε π.χ. διαθέτει μόνο έναν αναπνευστήρα! Το Σουδάν μόνο τέσσερις. Και εάν, όπως τονίζει ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Αντονι Γκουτέρες, η πανδημία δεν αντιμετωπισθεί σε παγκόσμια κλίμακα, δεν θα έχει επιτευχθεί η εκρίζωσή της. Η κοινωνική επομένως διάσταση στις επιπτώσεις του κορωνοϊού είναι δεδομένη (όπως τελικά σε κάθε ασθένεια αλλά σε μια πανδημία ακόμη περισσότερο).

Αλλά και η ιδεολογική διάσταση είναι σαφώς ορατή. Οι πάντες σχεδόν σήμερα στηρίζουν την ενίσχυση του κράτους και ιδιαίτερα του κράτους πρόνοιας για την παροχή επαρκών υπηρεσιών υγείας. Οπως γράφει ο καθηγητής του LSE Κ. Φέδερστον, «ο κορωνοϊός προσγειώνει τον νεοφιλελευθερισμό». «Το αποτέλεσμα του κορωνοϊού», γράφει, «μπορεί να είναι ότι τώρα είμαστε όλοι σοσιαλδημοκράτες» («Η Καθημερινή», 29/3). Ή όπως λέγει ο Amartya Sen (βραβείο Νομπέλ) θα πρέπει τώρα να γίνουμε…

Ο Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.