Μια «άγνωστη» ναζιστική θηριωδία και οι γερμανικές αποζημιώσεις

Γράφει ο Αριστομένης Ι. Συγγελάκης* 

 «Μνήμα μας έγινε η Λαμπρή και σκέτη τραγωδία.

Όλοι αγκαλιαστήκαμε, όλοι μαζί πεθάναμ’

Κι ο Ούννος εκαμάρωνε μαζί κι ο Εφιάλτης,

πώς ψήνεται ο άνθρωπος κι αυτός να διασκεδάζει».

Απόσπασμα από ποίημα του Δρ. Ευστάθιου Χαϊτίδη,

μέλους οικογένειας με μεγάλο αριθμό θυμάτων στους Πύργους.

Στα χωριά της Εορδαίας διαπράχθηκε, ίσως, το ειδεχθέστερο ναζιστικό έγκλημα στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Από τις 22 έως τις 26 Απριλίου 1944 τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής και οι, κατ’ όνομα, «Έλληνες» συνεργάτες τους (ο δωσιλογικός «Εθνικός Ελληνικός Στρατός», η ομάδα του διαβόητου Πούλου κ.α.), εκτελώντας την εκκαθαριστική επιχείρηση «Μαγιάτικη Καταιγίδα» βύθισαν στο πένθος τα χωριά Πύργοι (Καστράνιτσα), Μεσόβουνο, Σέλι, Άνω και Κάτω Γραμματικό (Γραμματίκοβο), Μεταμόρφωση (Δραζίλοβο), Άγιος Παύλος (Κουτσούφλιανη), Ροδοχώρι (Μέγα Ρέμα), Αγία Φωτεινή, Ερμακιά[1] και άλλα χωριά και οικισμούς: δολοφόνησαν, λεηλάτησαν κι έκαψαν, αφήνοντας πίσω τους, κυριολεκτικά, κρανίου τόπο.

Ένα φοβερό έγκλημα κατά της ανθρωπότητας, που αποτελεί μνημείο βαρβαρότητας και πρέπει να αναγνωριστεί σε εθνικό, ευρωπαϊκό και οικουμενικό επίπεδο ως ένα από τα ειδεχθέστερα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας που διέπραξε το Γ΄ Ράιχ στην Ευρώπη. Ας δούμε όμως μερικά από τα στοιχεία που δικαιολογούν αυτόν τον χαρακτηρισμό:

1. Ο απολογισμός των θυμάτων: αν συνυπολογίσουμε και τα θύματα της Ερμακιάς και των άλλων χωριών της Εορδαίας οι σφαγιασθέντες και ολοκαυτωθέντες άμαχοι προσεγγίζουν τους 600, στη συντριπτική τους πλειοψηφία γυναίκες και παιδιά.
2. Η συντριπτική πλειοψηφία των θυμάτων ήταν παιδιά και γυναίκες. Μάλιστα, πολλές γυναίκες και κορίτσια κακοποιήθηκαν μέσα στην Εκκλησία της Μεταμόρφωσης και στη συνέχεια μεταφέρθηκαν στους αχυρώνες όπου βρήκαν μαρτυρικό θάνατο, μαζί με ηλικιωμένους συγχωριανούς τους. Χαρακτηριστικό του δολοφονικού σεληνιασμού των χιτλερικών ήταν η σφαγή μέσα σε μια σπηλιά μίας γυναίκας με τα νεογέννητα δίδυμα παιδιά της!
3. Ο πολυεθνικός χαρακτήρας της ναζιστικής επιδρομής: υπό τη διεύθυνση του διοικητή της 4^ης Μεραρχίας των Ες Ες Σμέντες, πέραν των γερμανικών στρατευμάτων, τέθηκαν ένα τάγμα από το Τουρκμενιστάν, ιταλικές δυνάμεις και ελληνικές, δωσιλογικές δυνάμεις.
4. Τα γερμανικά στρατεύματα, αν και προερχόμενα από χριστιανικό έθνος, δεν σεβάστηκαν την ιερότητα των ημερών: χτύπησαν τα χωριά της Εορδαίας τη Μεγάλη Εβδομάδα.
5. Η μαζική αυτή σφαγή αθώων δεν ήταν αποτέλεσμα επιδρομής έξαλλων, φανατισμένων, εθνικοσοσιαλιστών, στο πλαίσιο δήθεν «αντιποίνων» αλλά μία τρομοκρατική επιχείρηση εναντίον αμάχων, ένα προμελετημένο έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Είναι χαρακτηριστικό ότι η εντολή που εκδόθηκε για την δολοφονική επιχείρηση ήταν σκοπίμως ασαφής και τα όριά της δυσδιάκριτα[2], ώστε να επιτρέπει την υπέρβασή της επί τα χείρω. Αν και διακηρυγμένος, προσχηματικά, στόχος της επιχείρησης «Μαγιάτικη Καταιγίδα» ήταν η εκκαθάριση των ανταρτών, εντούτοις, για άλλη μια φορά, οι Γερμανοί δεν συγκρούστηκαν με τους αντάρτες αλλά αφάνισαν τον άμαχο πληθυσμό της περιοχής. Όσοι λοιπόν ομιλούν, ακόμη και σήμερα, περί «αντιποίνων», επιχειρούν, αφελώς ή ιδιοτελώς, τη μετακύλιση της ευθύνης για τα φοβερά αυτά εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας από τους θύτες στα θύματα, στο πλαίσιο του ευρύτερου εγχειρήματος αντιδραστικής επανασυγγραφής της Ιστορίας.
6. Η προσπάθεια παραχάραξης της Ιστορίας με τη χρήση από τους σφαγείς χαλκευμένων εκθέσεων, πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την τρομοκρατική επιχείρηση εις βάρος αμάχων, όπως στη Βιάννο[3], το Κομμένο[4], το Δίστομο[5] και αλλού, κάνει ακόμα βαρύτερο το χαρακτήρα των αποτρόπαιων και μεθοδικά σχεδιασμένων αυτών δολοφονικών πράξεων κι επιβάλλει την παραδειγματική τιμωρία των υπευθύνων.
7. Μια τιμωρία όμως, που ουδέποτε ήλθε, αφού οι προανακριτικές γερμανικές αρχές, όχι της χιτλερικής αλλά της μεταπολεμικής Γερμανίας[6], ισχυρίστηκαν ότι δεν βρήκαν τις αποδείξεις, ούτε καν τις ενδείξεις (!) του μνημειώδους για τη φρίκη του αυτού μαζικού εγκλήματος κι έτσι κανείς δεν δικάστηκε για τις αποτρόπαιες αυτές πράξεις. Είναι, δε, χαρακτηριστικό της θρασύδειλης στάσης των σφαγέων ότι ο διοικητής του 2^ου τάγματος SS Βέρνερ Χάινριχ Σλέτελ αμφισβήτησε την ύπαρξη ακόμη και της διαταγής για την επιχείρηση «Μαγιάτικη Καταιγίδα»! Την ίδια, περίπου, στάση τήρησαν και οι άλλοι εγκληματίες, μεταξύ των οποίων ο αντισυνταγματάρχης Καρλ Σύμερς, διοικητής του 7^ου συντάγματος της 4^ης μεραρχίας τεθωρακισμένων γρεναδιέρων των SS, που πέραν του Ολοκαυτώματος των χωριών της Εορδαίας ευθύνεται και για τις Σφαγές της Κλεισούρας Καστοριάς και του Διστόμου.[7]

Ο Γολγοθάς των επιζώντων

Συγκλονίζει και το δράμα όσων επέζησαν του χιτλερικού Αρμαγεδδώνα, οι οποίοι ορφάνεψαν, ξεριζώθηκαν, έμειναν άστεγοι, πείνασαν, δεινοπάθησαν. Αναρωτήθηκε κανείς πόσα ικανά παιδιά δεν μπόρεσαν να σπουδάσουν και καταδικάστηκαν σε μια σκληρή ζωή; Σκέφτηκε κανείς πόσοι επιζώντες αναγκάστηκαν και πώς βρήκαν το κουράγιο, για ένα κομμάτι ψωμί, να αναζητήσουν δουλειά στη χώρα των σφαγέων τους;

Κι όμως, όλα αυτά τα χρόνια, το γερμανικό κράτος με δικονομικά και πολιτικά τερτίπια και περισσό κυνισμό αποφεύγει επί δεκαετίες την εκπλήρωση των απαράγραπτων υποχρεώσεών του, εκτελώντας για δεύτερη και πολλοστή φορά τα θύματα της γερμανικής ναζιστικής κτηνωδίας! Και από την άλλη, το ελληνικό μετακατοχικό κράτος, βυθισμένο στην δίνη του Εμφυλίου και του Διχασμού δεν τιμώρησε τους συνεργάτες των Γερμανών (παρά ελάχιστους), δεν διεκδίκησε σθεναρά και αποτελεσματικά την αποζημίωση των θυμάτων του Γ’ Ράιχ. Αντίθετα, κυνήγησε ανηλεώς για τις πολιτικές τους απόψεις πολλούς απ’ όσους συμμετείχαν στην Εθνική Αντίσταση[8], ενώ επιπροσθέτως άργησε δεκαετίες να τιμήσει τα θύματα του εθνικοσοσιαλισμού και να αναγνωρίσει τη Θυσία τους[9].

Τραγωδία χωρίς κάθαρση

Τα χρόνια πέρασαν, οι κάτοικοι της Εορδαίας αναστήλωσαν τα χωριά τους, έδωσαν ξανά ζωή στον κατεστραμμένο τόπο τους, μεγαλώνουν με ηθικές και δημοκρατικές αρχές τα παιδιά τους και δεν τρέφουν αισθήματα μίσους ή εκδίκησης για τον γερμανικό λαό. Όμως οι πληγές δεν έκλεισαν! Πώς άλλωστε να κλείσουν οι πληγές χωρίς δικαιοσύνη;

Η μεταπολεμική, δημοκρατική Γερμανία, έκανε το παν για να μην συλληφθούν και να μη δικαστούν οι φοβεροί ναζί εγκληματίες. Αλλά δεν σταμάτησε εκεί: άσκησε αφόρητες πιέσεις για να απελευθερωθούν και όσοι σφαγείς είχαν καταδικαστεί από την ελληνική Δικαιοσύνη[10]. Περίπου 850 φάκελοι εγκληματιών πολέμου εστάλησαν από τις ελληνικές αρχές στις γερμανικές και δεν ασκήθηκε ούτε μία δίωξη!

Για αποζημίωση κι επανόρθωση, δε, ούτε λόγος: τα θύματα της γερμανικής ναζιστικής θηριωδίας, που τόσο επλήγησαν από το Γ’ Ράιχ, βλέπουν να ορθώνεται μπροστά τους συνεχώς το τείχος εχθρότητας και αδιαλλαξίας της Ο.Δ. της Γερμανίας. Μία συμπεριφορά παράνομη, ανήθικη κι ανιστόρητη, που κλιμακώνεται τα τελευταία χρόνια με την προσπάθεια παραχάραξης της Ιστορίας και ενταφιασμού της διεκδίκησης των γερμανικών οφειλών, μέσα από πρωτοβουλίες και ιδρύματα ψευδεπίγραφης και με το ζόρι «συμφιλίωσης» χωρίς την απόδοση δικαιοσύνης. Ένα εγχείρημα που αντιπάλεψε με σθένος σε όλη του τη ζωή ο Μανώλης Γλέζος και συνεχίζει να αντιπαλεύει το Εθνικό Συμβούλιο Διεκδίκησης των Γερμανικών Οφειλών. Ένα εγχείρημα που δηλητηριάζει τις σχέσεις των δύο λαών και γι’ αυτό είναι καταδικασμένο σε αποτυχία.

Μνήμη και Χρέος, Δικαιοσύνη κι Αποζημίωση

Σε πείσμα των χαλεπών καιρών αλλά και όσων νόμισαν ότι ξεμπέρδεψαν με τις ελληνικές αξιώσεις, το κίνημα της διεκδίκησης των γερμανικών οφειλών απλώνεται παντού, θερμαίνοντας τις καρδιές των ανθρώπων με τη φλόγα της δικαιοσύνης. Οι συνειδήσεις εξεγείρονται και απαιτούν Δικαιοσύνη!

Ένας αγώνας που ενώνει και συνεγείρει όλους τους Έλληνες αλλά και συνεχώς διευρυνόμενο τμήμα της δημοκρατικής Γερμανίας. Ένας αγώνας που ενώνει τη γενιά της Εθνικής Αντίστασης και τις οικογένειες των θυμάτων με τη νέα γενιά που παίρνει τη σκυτάλη. Αγώνας για μνήμη και δικαιοσύνη. Για δημοκρατία και εθνική ανεξαρτησία. Αλλά και αγώνας αντίστασης στο φασισμό και σε όσους ισχυρίζονται ότι είναι μάταιο να αντιστέκεσαι στο άδικο!

[1] Η Ερμακιά βρέθηκε στο στόχαστρο του Γ΄ Ράιχ στις 6, 8, 10, 18 και 28 Μαρτίου 1944 καθώς και στις 22 Απριλίου 1944.

[2]Φωτιάδης Κ, Δορδανάς Σ, Μιχαηλίδης Ι. Αθώα θύματα στο Βέρμιο: οι Πύργοι και το Μεσόβουνο στην Κατοχή (1941-1944). Εκδοτικός Οίκος αδελφών Κυριακίδη Α.Ε., Θεσσαλονίκη 2010.

[3]Συγγελάκης Α. Το Ολοκαύτωμα της Βιάννου: Τραγωδία και κάθαρση! Ιστοσελίδα TVXS, 9.4.2015 (http://tvxs.gr/news/egrapsan-eipan/biannos-o-sfageas-miller-ta-nazistika-egklimata-kai-i-paraxaraksi-tis-istorias) – η χαλκευμένη έκθεση μας δόθηκε ιδιοχείρως από τον δρ. Μάρτιν Ζέκεντορφ, τον οποίον και ευχαριστούμε ξανά.

[4]Μάγερ ΧΦ. Αιματοβαμμένο Εντελβάις. Η 1η Ορεινή Μεραρχία, το 22ο Ορεινό Σώμα Στρατού και η εγκληματική δράση τους στην Ελλάδα, 1943-1944. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 2009.

[5]Σφουντούρης Α. Πενθώ για τη Γερμανία: το παράδειγμα του Διστόμου. Εκδόσεις Βεργίνα, Αθήνα 2015.

[6]Ανακρίσεις για τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας στην Εορδαία ανέλαβε η Εισαγγελία του Κόμπλενζ και η Εισαγγελία του Μονάχου κατόπιν αποστολής των φακέλων των υπόπτων για τα στυγερά εγκλήματα από το ελληνικό γραφείο εγκλημάτων πολέμου. Κανείς όμως από τους υπεύθυνους των ειδεχθών αυτών εγκλημάτων δεν παραπέμφθηκε σε δίκη!

[7] Φωτιάδης Κ, Δορδανάς Σ, Μιχαηλίδης Ι, ο.π. Επίσης: Δορδανάς ΣΝ. Το αίμα των αθώων – αντίποινα των γερμανικών αρχών κατοχής στη Μακεδονία, 1941-1944. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 2007.

[8]Δείτε το ντοκυμανταίρ του Νίκου Ασλανίδη(2015) με τίτλο «Παράδοξη Πατρίδα», που αναφέρεται στο Ολοκαύτωμα των Πύργων Εορδαίας μέσα από τη ζωή του Στάθη Χαϊτίδη.

[9]Η Εθνική Αντίσταση αναγνωρίστηκε με το νόμο 1285/1982 της κυβέρνησης Ανδρέα Παπανδρέου, ενώ η Κοινότητατων Πύργων αναγνωρίστηκε ως μαρτυρική μόλις το 1998 (ΦΕΚ 277/16.12.1998).

[10]Πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις αυτές του Μαξ Μέρτεν, του υπευθύνου για την εξόντωση των πενήντα χιλιάδων Ελλήνων Εβραίων της Θεσσαλονίκης και του Στρατηγού Αντρέ, του σφαγέα χιλιάδων αμάχων στην Κρήτη.

• Οδοντίατρος – Πολιτικός Επιστήμων, Διδάκτωρ Οδοντιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών

Συγγραμματέας του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα και Μέλος της Ένωσης Θυμάτων Ολοκαυτώματος Δήμου Βιάννου

aristomenis.syngelakis@gmail.com