Από τον Ντελόρ στην πανδημία

Tο 1985, όταν ο μέχρι τότε υπουργός Οικονομικών της Γαλλίας Ζακ Ντελόρ ανέλαβε την προεδρία της Κομισιόν, η Ευρώπη αντιμετώπιζε κρίση υπαρξιακή.

Είχε μείνει στάσιμη επί σχεδόν 30 χρόνια, το όραμά της είχε εξασθενήσει, ο όποιος δυναμισμός της έτεινε να χαθεί και πιεζόταν αφόρητα, πολιτικά και οικονομικά, από το δημοφιλέστατο τότε νεοφιλελεύθερο κύμα που εξέπεμπαν ο Ρόναλντ Ρίγκαν και η Μάργκαρετ Θάτσερ.

Σε εκείνες λοιπόν τις συνθήκες έντονης αμφισβήτησης ο Ζακ Ντελόρ συνέλαβε την ιδέα της Οικονομικής και Νομισματικής Ενωσης, που οδήγησε στο μεγάλο άνοιγμα της ευρωπαϊκής αγοράς και σχεδόν 15 χρόνια αργότερα στο κοινό νόμισμα, στο ευρώ, και όσα το συνόδευσαν.

Σχεδόν ταυτόχρονα η Γηραιά Ηπειρος βρέθηκε αντιμέτωπη με τη μεγαλύτερη διατροφική κρίση στη σύγχρονη ιστορία της. Η επιδημία των τρελών αγελάδων, η τρομακτική νόσος της σπογγώδους εγκεφαλοπάθειας που εμφανίστηκε στη Μεγάλη Βρετανία εκείνα τα χρόνια ως αποτέλεσμα της ασυδοσίας των παραγωγών μοσχαρίσιου κρέατος, μεταδόθηκε γρήγορα σε όλη την Ευρώπη απειλώντας ευθέως την υγεία των πολιτών. Η Ευρωπαϊκή Ενωση τελούσα και πάλι υπό πίεση κατάφερε τότε και δημιούργησε το εγκυρότερο στον πλανήτη σύστημα αρχών και κανόνων ασφαλείας τροφίμων.

Το 2008 ήλθε η διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση να κλονίσει τη συνοχή της και να αμφισβητήσει την ίδια την ύπαρξή της. Και πάλι τελούσα υπό πίεση ανέπτυξε κατάλληλους μηχανισμούς και τα απαιτούμενα εργαλεία προκειμένου να αντιμετωπίσει τα βουνά από χρέη. Εχτισε τον ESM, εμπλούτισε και ενίσχυσε το οπλοστάσιό της και εν τέλει διεύρυνε τους θεσμούς και τις δυνατότητές της. Τώρα δοκιμάζεται και πάλι η συνοχή της και απειλείται η ύπαρξή της από την πανδημία του κορωνοϊού, από αυτό το εξωγενές και απολύτως συμμετρικό σοκ της οικουμενικής υγειονομικής κρίσης.

Οσοι παρακολουθούν από κοντά τις ευρωπαϊκές εξελίξεις πιστεύουν ακράδαντα ότι παρά τη χαρακτηριστική βραδυπορία της η Ευρώπη θα βρει τον τρόπο να αντιδράσει και να εξελιχθεί.

Η Σύνοδος Κορυφής της περασμένης Πέμπτης μπορεί να μην έδωσε πλήρη και ολοκληρωμένη απάντηση, αλλά έθεσε τις βάσεις για την έναρξη της διαδικασίας μετεξέλιξης του ευρωπαϊκού οικοδομήματος υπό το βάρος του σοκ της υγειονομικής κρίσης.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έλαβε καθαρή εντολή να επεξεργαστεί και να φέρει σε 13 μέρες, στην επόμενη σύνοδο της 6ης Μαΐου, ολοκληρωμένη πρόταση για τη συγκρότηση, τη λειτουργία και τη χρηματοδότηση του Ταμείου Ανάκαμψης, το οποίο θα αποτελέσει τον πυλώνα αντιμετώπισης των συνεπειών της πανδημίας.

Οι περισσότεροι αμφιβάλλουν για την ένταση και το βάθος της εντολής. Ωστόσο οι παροικούντες την Ιερουσαλήμ επιμένουν ότι η εντολή είναι ευθεία, ισχυρή και θα φέρει σαφές και καθαρό αποτέλεσμα. Βεβαιώνουν δε ότι η προπαρασκευή είναι σημαντική παρά τις όποιες τεχνικού χαρακτήρα διαφορές. Στην πιο αισιόδοξη εκδοχή της μάλιστα η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει την ευκαιρία να επιχειρήσει το άλμα που χρειάζεται. Το Ταμείο Ανάκαμψης θα προικοδοτηθεί με μια γιγαντιαία εγγύηση από τον νέο επταετή κοινοτικό προϋπολογισμό, η οποία θα επιτρέψει επί της ουσίας την απευθείας χρηματοδότησή του από τις αγορές. Ουσιαστικά η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει την ευκαιρία να χτίσει για πρώτη φορά έναν αυτόνομο μηχανισμό χρηματοδότησής της πέρα από τις όποιες εθνικές συνεισφορές. Και έτσι να ξεπεράσει τις όποιες εθνικές φοβίες και ανησυχίες που πηγάζουν από τη λεγόμενη αμοιβαιοποίηση του χρέους.

Με άλλα λόγια, η πανδημία μπορεί να αποτελέσει την αφετηρία μετεξέλιξής της και, το κυριότερο, να προσφέρει τη βάση για την αναγέννηση του κλονισμένου ευρωπαϊκού οράματος.

Οπως συνηθίζει να λέει ο έλληνας επίτροπος Μαργαρίτης Σχοινάς, η Ευρώπη αναγεννάται και εξελίσσεται υπό πίεση, μέσα από τις κρίσεις της.

Αυτό θα συμβεί και τώρα…