Η «βαριά βιομηχανία» της γνώσης δεν έχει ανάγκη από κορδέλες εγκαινίων

Του Βαγγέλη Σταματίου

Η κυρίαρχη αντίληψη των προηγούμενων δεκαετιών για το τι είναι επένδυση και, πολύ περισσότερο, το τι είναι παραγωγική επένδυση ξεκινούσε από τα… ντουβάρια και κατέληγε σε κορδέλες εγκαινίων! Το σχήμα μπορεί να φαίνεται υπερβολικό αλλά δεν απέχει και πολύ από την ψυχρή πραγματικότητα των λεγόμενων αναπτυξιακών κινήτρων που άφησαν πίσω τους κουφάρια και χρέη…

Αν ρωτούσες όλα αυτά τα χρόνια έναν από τους εκατοντάδες πολιτικούς που έβαζαν φαρδιά πλατιά τις υπογραφές τους κάτω από εγκρίσεις επιδοτήσεων και επιχορηγήσεων για το τι οικονομικό και κοινωνικό αντίκτυπο είχε η απόφασή τους είναι σίγουρο ότι θα απέφευγε να απαντήσει επιστρατεύοντας το κλασικό χαμόγελο της συγκατάβασης.

Πάντως, σε καμία περίπτωση δεν θα μπορούσε να καταλάβει γιατί στις μέρες μας θεωρείται ως επιτυχία η συμφωνία μιας από τις μεγαλύτερες φίρμες παροχής συμβουλευτικών και άλλων υποστηρικτικών υπηρεσιών σε επιχειρήσεις σε παγκόσμιο επίπεδο με ένα από τα μεγαλύτερα – αν όχι και το μεγαλύτερο – από τα ερευνητικά κέντρα της χώρας μας.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Το πραγματικό στοίχημα της ανάπτυξης

Ο τομέας της Τεχνητής Νοημοσύνης και ειδικότερα το πεδίο της Ευφυούς Ανάλυσης Εγγράφων φαντάζει στα μάτια των παλαιών σφραγιδοφυλάκων όχι μόνο ως μια άγνωστη χώρα αλλά και ως μια άχρηστη δαπανηρή πολυτέλεια. Και όμως η συμφωνία αυτή που συνοδεύεται από επένδυση αρκετών εκατομμυρίων αποκαλύπτει έναν από τους πυρήνες – γεννήτορες της νέας «βαριάς βιομηχανίας» της χώρας, της «βαριάς βιομηχανίας» της γνώσης, του διανοητικού κεφαλαίου.

Ευφυής ανάλυση εγγράφων

Αλλά, ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά. Ο Γιώργος Νούνεσης, πρόσωπο – κλειδί για τα πράγματα του ερευνητικού κέντρου ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος, μετά την έλευση και εγκατάσταση της πρωτοποριακής Tesla στην Αγία Παρασκευή κατάφερε να πείσει και την EY – γνωστή και ως Ernst & Young – να δεχθεί να συμμετάσχει σε μια συνεργασία που από εδώ και πέρα θα αποτελεί ένα σημείο αναφοράς για την ακαδημαϊκή, ερευνητική και επιχειρηματική κοινότητα σε διεθνές επίπεδο.

Στις αρχές του περασμένου φθινοπώρου το ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος και η εταιρεία ΕΥ ανακοίνωσαν και επισήμως τη σύναψη της συνεργασίας τους στον τομέα της Τεχνητής Νοημοσύνης, στο πεδίο της Ευφυούς Ανάλυσης Εγγράφων, δημιουργώντας ομάδα εξειδικευμένων επιστημόνων. Πιο συγκεκριμένα, η EY, ένα από τα μεγάλα ονόματα της αγοράς, όπως αναφέρεται σε σχετική ανακοίνωση, «αναγνωρίζοντας τη μακροχρόνια τεχνογνωσία και εξειδίκευση των ερευνητών του Εργαστηρίου Τεχνολογίας Γνώσεων & Λογισμικού (SKEL) του Ινστιτούτου Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνίων του ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος, επέλεξε την Ελλάδα για τη δημιουργία ενός Κέντρου Αριστείας στην Τεχνητή Νοημοσύνη (ΑΙ – Artificial Intelligence Center of Excellence). Το Κέντρο αυτό, με έδρα το ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος και επιστημονικό υπεύθυνο τον δρα Γεώργιο Παλιούρα, θα υλοποιεί πρωτογενή έρευνα στο πεδίο της ευφυούς ανάλυσης εγγράφων (document intelligence)».

Στην ίδια ανακοίνωση διαβάζω και τα εξής ενδιαφέροντα στοιχεία που αναδεικνύουν το βάθος αλλά και την προοπτική αυτής της πρωτοποριακής επένδυσης καθώς και τον οικονομικό και κοινωνικό αντίκτυπό της: «Στο πλαίσιο αυτής της συνεργασίας θα συγκροτηθεί ερευνητική ομάδα τόσο από υπάρχοντες ερευνητές του Εργαστηρίου SKEL, όσο και από νέους ερευνητές. Η ομάδα θα αναπτυχθεί άμεσα (περίπου 20 άτομα τον πρώτο χρόνο), με την προσέλκυση ταλαντούχων ερευνητών απ’ όλο τον κόσμο. Εμφαση θα δοθεί στην έρευνα αναφορικά με το πώς η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να εξελίξει την κατανόηση εγγράφων, την εξόρυξη πληροφορίας, καθώς και άλλα πεδία σχετικά με την Ευφυή Ανάλυση Εγγράφων.

Στόχος είναι το Κέντρο Αριστείας για Ερευνα Τεχνητής Νοημοσύνης να αποτελέσει σημείο αναφοράς για την Ευφυή Ανάλυση Εγγράφων σε παγκόσμιο επίπεδο και να φέρει σε επαφή ερευνητές, επιστήμονες και επαγγελματίες της Τεχνητής Νοημοσύνης, με επιχειρηματικούς εμπειρογνώμονες από ένα ευρύ φάσμα βιομηχανικών τομέων, προκειμένου να αξιοποιήσουν τις αναδυόμενες τεχνολογίες για την επιτάχυνση της Καινοτομίας».

Στη ουσία πέρα από τα τεχνικά της πρόκειται για μια επένδυση προστιθέμενης αξίας σε πολλαπλά επίπεδα για τη χώρα μας και αυτό γιατί συνδυάζει την αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού με τη δημιουργία υποδομών, από τις οποίες θα παραχθεί τα επόμενα χρόνια ο νέος πλούτος που βασίζεται στη γνώση και το ανεκτίμητο διανοητικό κεφάλαιο.

Ο Αρίστος Δοξιάδης είναι αντιπρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Ερευνας, Τεχνολογίας και Καινοτομίας, εταίρος στο κεφάλαιο επιχειρηματικό συμμετοχών Big Pi Ventures για νέες επιχειρήσεις τεχνολογίας, το οποίο δραστηριοποιείται ιδιαίτερα στην αξιοποίηση ερευνητικών αποτελεσμάτων. Ο ίδιος μιλώντας σε μια παλαιότερη εκδήλωση – 1ος Διαγωνισμός Αξιοποίησης Ερευνητικών Αποτελεσμάτων INSPEAR 2017 – είχε υποστηρίξει μια ρηξικέλευθη άποψη που όχι μόνο βρήκε ανταπόκριση αλλά καθόρισε και αντιλήψεις, επιλογές και συμπεριφορές στο πλαίσιο του εγχώριου οικοσυστήματος καινοτομίας: «Αυτό που περιμένουμε να συμβεί τα επόμενα 10 χρόνια είναι ότι τα πιο ενδιαφέροντα start-ups θα ξεκινούν από τον χώρο της έρευνας, δηλαδή από «βαθιά» τεχνολογία, από ανθρώπους που έχουν δουλέψει πολλά χρόνια, έχουν εμβαθύνει σε ένα επιστημονικό πεδίο, έχουν βγάλει αποτελέσματα, μπορούν να τα υποστηρίξουν με πατέντες και σκέφτονται πώς θα τα μετατρέψουν σε προϊόν». Ο Δοξιάδης – σε μια συνέντευξη που παραχώρησε στα τέλη του 2017 στο site του Ερευνητικού Κέντρου Αθηνά – δηλώνει μεταξύ άλλων τα εξής: «Εδώ στην Ελλάδα έχουμε το πρόβλημα ότι δεν έχουμε χτίσει ακόμα τις γέφυρες ανάμεσα στα εργαστήρια και στην αγορά και αυτό θέλει ειδικές ικανότητες. Επίσης, δεν έχουμε πολύ κόσμο που να ξέρει πώς να το κάνει. Αυτοί θα προκύψουν από τις πρώτες επιτυχίες και θα βοηθήσουν και τους επόμενους. Ευτυχώς στην Ελλάδα έχουμε μια τεράστια δεξαμενή ανθρώπων που έχουν φύγει στο εξωτερικό και δουλεύουν είτε σε σημαντικές εταιρείες είτε σε σημαντικά ερευνητικά κέντρα και αυτούς τους ανθρώπους της Διασποράς θα πρέπει με κάποιον τρόπο να τους εμπλέξουμε. (…) Χρειάζεται επίσης να δώσουμε μεγαλύτερη σημασία στην προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας, καθώς και να βρούμε ένα πιο αποδοτικό και δίκαιο φορολογικό πλαίσιο για την επιχειρηματική δραστηριότητα».

Η ομάδα του ΑΠΘ

Στο σημείο αυτό ας αποτολμήσουμε ένα γρήγορο ταξίδι στον Βορρά. Λίγο έξω από τη Θεσσαλονίκη, στην περιοχή της Θέρμης, βρίσκονται οι εγκαταστάσεις του Κέντρου Διεπιστημονικής Ερευνας και Καινοτομίας (ΚΕΔΕΚ), που αποτελεί το «βαρύ πυροβολικό» του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ). Το Κέντρο που φιλοξενεί 22 ερευνητικές ομάδες έχει ως στόχο αφενός τη μετάδοση της γνώσης και τη μεταφορά της τεχνολογίας και αφετέρου τη δημιουργία ενός ισχυρού ερευνητικού πόλου στον εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνή χώρο.

Μια από τις ομάδες που φιλοξενούνται στο ΚΕΔΕΚ είναι και η UAV-iRC (Ερευνητικό Κέντρο Μη-επανδρωμένων Αεροχημάτων). Επικεφαλής, ο καθηγητής Κύρος Υάκινθος που εμπνέει και εμψυχώνει φοιτητές που τα σχέδια και οι φιλοδοξίες τους φθάνουν πολύ μακριά, στα Ουράνια.

Ο Στράτος Στυλιανίδης, αναπληρωτής καθηγητής Φωτογραμμετρίας – Γεωδαισίας στο Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας και Ανάπτυξης της Πολυτεχνικής Σχολής και αντιπρύτανης Ερευνας και Διά Βίου Εκπαίδευσης του ΑΠΘ, μιλώντας για την επιτυχία των φοιτητών – 70 και πλέον – που συμμετέχουν στην Ομάδα Διαστήματος και Αεροναυτικής του ΑΠΘ – επιστημονικός υπεύθυνος της οποίας είναι ο καθηγητής Κύρος Υάκινθος – να κερδίσουν με το σπαθί τους το ένα από τα τρία εισιτήρια που χορηγούσε ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος πάνω στη σχεδίαση, την κατασκευή και την αποστολή ενός νανοδορυφόρου, μου αποκάλυψε ένα μυστικό.

Η ομάδα του ΑΠΘ και με τη βοήθεια χορηγών κατάφερε να συγκεντρώσει το ποσό των 70 – 75 χιλιάδων ευρώ την ίδια στιγμή που οι ομάδες από τη Γερμανία και την Ολλανδία που κέρδισαν τα άλλα δύο εισιτήρια είχαν στη διάθεσή τους κάτι λιγότερο από 1 εκατομμύριο ευρώ. Για την ιστορία του πράγματος η Aristotle Space & Aeronautics Team αποτελεί την πρώτη ομάδα αεροδιαστημικής στη Θεσσαλονίκη, η οποία δουλεύει πάνω σε τρία projects. Ενα μη-επανδρωμένο αεροσκάφος (UAV), έναν πύραυλο και τον σχεδιασμό ενός νανοδορυφόρου (CubeSat) τριών μονάδων.

Ο αντιπρύτανης και με αφορμή αυτή τη φοιτητική επιτυχία δεν παραλείπει να επισημάνει ότι το πιο σημαντικό στοιχείο για την ανάδειξη και την ενίσχυση ενός τοπικού οικοσυστήματος είναι το ανθρώπινο δυναμικό και το ΑΠΘ διαθέτει επάρκεια ως προς αυτό. Τόσο στο πλαίσιο των εργαστηρίων που βρίσκονται στις Σχολές και τα Τμήματα του Πανεπιστημίου, όσο και στο ΚΕΔΕΚ. Ο ίδιος πιστεύει πως το ανθρώπινο δυναμικό αλλά και οι υποδομές μπορούν να λειτουργήσουν ως επιταχυντές μιας απόλυτα αναγκαίας και απαραίτητης διαδικασίας μεταφοράς τεχνολογίας με όρους και διαδικασίες που ανταποκρίνονται στις επιταγές της επενδυτικής και επιχειρηματικής κοινότητας.

Πατέντες και spin offs

Σε κάθε περίπτωση είτε πρόκειται για Πανεπιστήμια, είτε πρόκειται για Ερευνητικά Κέντρα η αξιοποίηση των αποτελεσμάτων έρευνας που χρειάζεται αφενός την αποδοχή του ρίσκου που εμπεριέχει και αφετέρου τη συγκρότηση ενός ευέλικτου διοικητικού μηχανισμού που θα λειτουργεί στο πλαίσιο ενός σαφέστερου σε σχέση με το υφιστάμενο θεσμικού πλαισίου μπορεί να πραγματοποιηθεί σε γενικές γραμμές με κατοχύρωση και αξιοποίηση διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και άλλων δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας επί των ερευνητικών αποτελεσμάτων αλλά και μέσω ίδρυσης εταιρειών Τεχνοβλαστών (spin offs), δηλαδή εταιρειών έντασης γνώσης στις οποίες δικαιωματικά συμμετέχουν τόσο οι ερευνητές, όσο και οι φορείς στους οποίους εργάζονται και αναπτύσσουν την έρευνά τους, που τους φιλοξενούν στις εγκαταστάσεις τους.

Πατέντες και spin offs αποτελούν τα οχήματα για να φθάσουν τα αποτελέσματα της πολύχρονης ερευνητικής προσπάθειας στο πεδίο της αγοράς – σε τοπικό αλλά και εθνικό επίπεδο – ενισχύοντας την προσπάθεια εξωστρέφειας και διεθνοποίησης που αποτελούν τους πυλώνες για τη νέα εποχή της «βαριάς βιομηχανίας» της γνώσης και στον τόπο μας.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΝΕΑ