Διπλωματία του κοροναϊού : Πώς η Κίνα αυξάνει την επιρροή της εν μέσω πανδημίας

Αν και πολλοί αμφισβητούν το κατά πόσον το πολίτευμα της Κίνας είναι πραγματικά κομμουνιστικό, πολλοί δυτικοί πολιτικοί έχουν σπεύσει να κατηγορήσουν το πολιτικό της σύστημα ως πηγή της τρέχουσας πανδημίας.

Το φαινόμενο ήταν πιο έντονο στις πρώτες μέρες της παγκόσμιας εξάπλωσης του κοροναϊού, όμως ακόμη ακούγονται φράσεις όπως “ο κινεζικός ιός” παρά τις προειδοποιήσεις πως η χρήση τους μπορεί να πυροδοτήσει μίσος προς τα άτομα ασιατικής καταγωγής.

Σε κάθε περίπτωση, είναι σαφές ότι το δημόσιο προφίλ της Κίνας έχει δεχθεί σφοδρό κλίμα από τις πρόσφατες εξελίξεις, με έρευνα του Pew Research να βρίσκει ότι η γνώμη των Αμερικανών για την ασιατική χώρα βρίσκεται στα χειρότερα επίπεδα για τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια, με το 62% των συμμετεχόντων να δηλώνουν ότι θεωρούν “σημαντική απειλή” την ισχύ και την επιρροή της.

Ωστόσο για ορισμένους το μοντέλο του Πεκίνου δεν φαίνεται τόσο άσχημο. Παρά το γεγονός ότι ο ιός παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στην Κίνα, η χώρα κατάφερε να αντιμετωπίσει την πανδημία πολύ καλύτερα από άλλες χώρες, οι οποίες είχαν στη διάθεσή τους σημαντικό διάστημα για να προετοιμαστούν.

Η υγειονομική κρίση του κοροναϊού έχει καταστήσει σαφή τα πλεονεκτήματα των παρεμβατικών κρατών και του κεντρικού σχεδιασμού, απογυμνώνοντας παράλληλα τους περιορισμούς των ιδιωτικών επιχειρήσεων σε περιπτώσεις που απαιτείται άμεση αντίδραση, ιδίως όταν πρόκειται γγια τον τομέα της υγείας.

Στις ΗΠΑ, οι οποίες θεωρούνται συχνά ως το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα δυτικής δημοκρατίας, η εναλλακτική του μοντέλου της Κίνας φαντάζει χαώδης. Επιμένοντας στο μοντέλο του μικρού κράτους, η Ουάσινγκτον έχει βρεθεί αντιμέτωπη με τις διαμάχες μεταξύ κρατικών στελεχών, κατηγορίες για υπεξαίρεση φαρμακευτικών προμηθειών και αλλεπάλληλες εκκλήσεις για περισσότερη κρατική παρέμβαση. Ταυτόχρονα, ο πρόεδρος Τραμπ έχει κατηγορηθεί για διασπορά ψευδών ειδήσεων.

Μιλώντας στην Spiegel στις αρχές του μήνα, ο Γερμανός Υπουργός Εξωτερικών Heiko Maas δήλωσε ότι ο ιός αποκάλυψε τα συστημικά προβλήματα τόσο του αμερικανικού όσο και του κινεζικού μοντέλου. Όταν ερωτήθηκε ποιο από τα δύο αποδείχθηκε καλύτερο, η απάντησή του ήταν: “Κανένα”.

Αν και η Γερμανία ενδέχεται να έχει τα δημοσιονομικά περιθώρια για τη χάραξη μιας δικής της πορείας, άλλες χώρες που ανέκαθεν βρίσκονταν μεταξύ των σφαιρών επιρροής της Κίνας και της Αμερικής, βιώνουν μετατοπίσεις κατά το διάστημα της πανδημίας.

Οι Κινέζοι ηγέτες, έχοντας στη διάθεσή τους αμέτρητα εργαλεία προπαγάνδας, έχουν ήδη διαπιστώσει αυτή την ευκαιρία που προσφέρει η τρέχουσα κρίση. Εδώ και εβδομάδες τα ΜΜΕ της χώρας “φουσκώνουν” ακόμη περισσότερο τη δυσχερή κατάσταση των άλλων χωρών, ενώ παράλληλα επαινούν το Πεκίνο για τη δική του διαχείριση. Ταυτόχρονα, επιχειρούν να απευθυνθούν και σε άλλες χώρες, οι οποίες ήδη διατηρούν καλές σχέσεις με την Κίνα, με στόχο την αύξηση της επιρροής της.

Τη στιγμή που οι ΗΠΑ έχουν την προσοχή τους στραμμένη στο εσωτερικό τους, τόσο εξαιτίας του κοροναϊού όσο και λόγω της στρατηγικής εσωστρέφειας του Ντόναλντ Τραμπ, η Κίνα δίνει έμφαση στη σημασία της “πολυμέρειας” καλώντας σε συνεργασία τους διεθνείς θεσμούς και προσφέροντας βοήθεια σε όποιες χώρες την έχουν ανάγκη. Παράλληλα, η χώρα έχει μετατραπεί και στον ισχυρότερο υποστηρικτή του ΠΟΥ, τη στιγμή που δέχεται σκληρά πυρά από την Ουάσινγκτον.

Σε άλλες εποχές το κάλεσμα σε διεθνή συνεργασία θα είχε προέλθει πρώτα από τις ΗΠΑ. Μαζί με τον ρόλο του διεθνούς υποστηρικτή, η Κίνα επιδιώκει να καταλάβει και την παραδοσιακή θέση των ΗΠΑ στον ΟΗΕ και άλλους διεθνείς οργανισμούς.

Τον περασμένο μήνα, ο Υπουργός Εξωτερικών της ΕΕ, Τζόζεφ Μπορέλ, έγραψε ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μια “παγκόσμια μάχη αφηγημάτων”, στο πλαίσιο της οποίας “η Κίνα διαδίδει με ένταση το μήνυμα ότι σε αντίθεση με τις ΗΠΑ είναι ένας υπεύθυνος και αξιόπιστος εταίρος”. Εν μέρει, σύμφωνα με τον Μπορέλ, αυτό επιτυγχάνεται μέσα από την παροχή βοήθειας σε άλλες χώρες, για παράδειγμα με τη μορφή ιατρικών προμηθειών και απεσταλμένων γιατρών.

Η διπλωματία του κοροναϊού αποδίδει. Σε tweet του, γραμμένο στα Κινέζικα, ο Υπουργός Εξωτερικών του Ιράν, Javad Zarid επαίνεσε το Πεκίνο για τη βοήθεια που πρόσφερε στη χώρα του λέγοντας ότι ο κοροναϊός “βάθυνε την συνεργασία μεταξύ των χωρών”. Στη Σερβία, ο πρόεδρος Βούτσιτς εμφανίστηκε στο εθνικό τηλεοπτικό δίκτυο να φιλά την κινεζική σημαία υποδεχόμενος την ομάδα στήριξης που έφτασε στη χώρα του από το Πεκίνο.

Από την πλευρά του ο Luigi Di Maio, ο Υπουργός Εξωτερικών της Ιταλίας, δήλωσε ότι η αντίδραση στον κοροναϊό αποτελεί απόδειξη της σοφής κίνησης της κυβέρνησής του να συμμετάσχει στο σχέδιο εμπορίου και υποδομών της Κίνας. “Όσοι μας χλεύαζαν για αυτό, οφείλουν τώρα να παραδεχτούν ότι η επένδυσή μας σε αυτή τη φιλία μας επέτρεψε να σώσουμε ζωές στην Ιταλία”, ανέφερε σύμφωνα με την La Stampa.

Η Κίνα αυξάνει σταδιακά την επιρροή της μεταξύ των χωρών της ΕΕ, ιδιαιτέρως εκείνων που βρίσκονται στην Ανατολική Ευρώπη. Τώρα, καθώς η ΕΕ είναι αντιμέτωπη με τις τριβές που προκάλεσε η αντίδραση στην πανδημία, το Πεκίνο δεν θα χάσει την ευκαιρία να συνάψει νέες φιλίες και συνεργασίες.

Το μοντέλο της Κίνας

Η συζήτηση για την κινεζική επιρροή συνήθως επικεντρώνεται στην πανίσχυρη οικονομία της χώρας, πράγμα που στο παρελθόν αποτελούσε πόλο έλξης νέων συμμάχων. Τώρα όμως απέκτησε και άλλο ένα δέλεαρ.

Από τη μία πλευρά, οι κυβερνήσεις που ήδη είχαν ολοκληρωτικές διαθέσεις, έχουν εκμεταλλευτεί τα fake news για τον κοροναϊό για να προωθήσουν ένα μοντέλο ελέγχου του internet στα κινεζικά πρότυπα. Από την άλλη, η αδυναμία πολλών φιλελεύθερων κρατών να αντιμετωπίσουν την πανδημία, έχει οδηγήσει σε φωνές που ζητούν μια πιο απολυταρχική μορφή άσκησης εξουσίας.

Στην Ευρώπη, το πιο έντονο παράδειγμα βρίσκεται στην Ουγγαρία, ενώ κράτη στη Μέση Ανατολή έχουν χρησιμοποιήσει τον ιό ως ευκαιρία για να αυξήσουν την επιτήρηση του πληθυσμού τους. Στις Φιλιππίνες, μια ομάδα δικηγόρων έχει προειδοποιήσει ότι οι εξουσίες έκτακτης ανάγκης που έχουν παραχωρηθεί στον πρόεδρο Ροντρίγκο Ντουτέρτε ισοδυναμούν με την απολυταρχία.

Ωστόσο, για εκείνους που προωθούν τέτοιου είδους εξελίξεις, το παράδειγμα της Κίνας αποτελεί την απόδειξη πως ένα ισχυρό κράτος είναι απαραίτητο για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της πανδημίας. Παρά τις επικρίσεις που έχει δεχτεί το Πεκίνο για τους αρχικούς χειρισμούς του, φαίνεται πως έχει κατορθώσει να θέσει την εξάπλωση του ιού υπό έλεγχο και να ανακινήσει την οικονομία της χώρας πολύ καλύτερα σε σχέση με άλλα κράτη.

Την ίδια στιγμή, το παράδειγμα των ΗΠΑ, ο πρόεδρος των οποίων αναρωτήθηκε για την πιθανή αποτελεσματικότητα εισαγωγής χλωρίνης στον οργανισμό των ασθενών, δεν μοιάζει εξίσου δελεαστικό.

Ωστόσο, στις ΗΠΑ, οι οποίες έτσι κι αλλιώς αποτελούν μια… ιδιαίτερη περίπτωση δυτικής χώρας, αντιπαραβάλλονται οι περιπτώσεις άλλων δημοκρατικών κρατών, όπως η Νέα Ζηλανδία, η Ταϊβάν, η Νότια Κορέα, η Αυστραλία και η Γερμανία, οι οποίες έχουν καταφέρει πολύ καλύτερα αποτελέσματα.