Ρέθυμνο : Το βενετσιάνικο φρούριο της Φορτέτζας

Το σημαντικότερο μνημείο της πόλης του Ρεθύμνου, το βενετσιάνικο φρούριο της Φορτέτζας, υψώνεται επιβλητικό εδώ και αιώνες στο λόφο του Παλαιοκάστρου, που δεσπόζει στο βορειοδυτικό τμήμα της παλαιάς πόλης.

Τη θέση που καταλαμβάνει το φρούριο της Φορτέτζας κατείχε άλλοτε η ακρόπολη της αρχαίας Ρίθυμνας, πόλης ανεξάρτητης και με δικά της νομίσματα, που βρισκόταν κατά πάσαν πιθανότητα κοντά στο λιμάνι.

Ύστερα από την τουρκική επιδρομή του 1571 και την καταστροφή της πόλης του Ρεθύμνου, που κατέδειξε την ανεπάρκεια του οχυρωματικού τοίχου που είχε αρχίσει να κατασκευάζεται το 1540, κρίθηκε αναγκαία η κατασκευή νέων οχυρωματικών έργων.

Έτσι, το 1573 θεμελιώθηκε το οχυρωματικό συγκρότημα της Φορτέτζας στο βραχώδες έδαφος του Παλαιοκάστρου. Η κατασκευή των νέων οχυρωματικών έργων ολοκληρώθηκε περί το 1580, και στη Φορτέτζα εγκαταστάθηκε η ενετική φρουρά της πόλης.

Ο πολυγωνικός περίβολος της Φορτέτζας σώζεται ακέραιος. Διαθέτει τέσσερις προμαχώνες στη νότια και την ανατολική πλευρά του (Αγίου Νικολάου, Αγίου Παύλου, Αγίου Ηλία και Αγίου Λουκά), καθώς και τρεις αιχμές-προεξοχές (Αγίου Πνεύματος, Αγίας Ιουστίνης και Αγίου Σώζοντος) στη δυτική και τη βόρεια.

Από τα βενετσιάνικα οικοδομήματα της Φορτέτζας σώζονται η αποθήκη του πυροβολικού, το κτίριο των Συμβούλων, τμήμα του κτιριακού συγκροτήματος του Ρέκτορα (διοικητή), κτίριο που ανήκε στο συγκρότημα του επισκοπικού μεγάρου, αποθηκευτικοί χώροι και χώροι φρουράς, πυριτιδαποθήκες και φρεάτια δεξαμενών.

Ο καθεδρικός ναός του Aγίου Nικολάου, 16ου αιώνα, μετατράπηκε επί Τουρκοκρατίας σε τζαμί, αφιερωμένο στο σουλτάνο Iμπραήμ. Εντυπωσιακός είναι ο υπερμεγέθης ημισφαιρικός τρούλος του τεμένους.

Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, μετά το 1646, δεν έγιναν σημαντικές αλλαγές στις βενετσιάνικες οχυρώσεις, με εξαίρεση το κτίριο που κατασκευάστηκε μπροστά στην κύρια πύλη της Φορτέτζας.

Στον προμαχώνα του Αγίου Ηλία έχει διαμορφωθεί το υπαίθριο θέατρο «Ερωφίλη», όπου φιλοξενούνται κάθε χρόνο αξιόλογες θεατρικές παραστάσεις, καθώς και ποικίλες εκδηλώσεις του φημισμένου Αναγεννησιακού Φεστιβάλ της πόλης.