Νομοσχέδιο για το άσυλο: Κανόνας η κράτηση των προσφύγων στο όνομα της «εκκαθάρισης»

Eπιβολή των κλειστών κέντρων, γενίκευση της κράτησης σε αντίθεση με όσα ορίζει το ευρωπαϊκό και διεθνές δίκαιο, κατάργηση της προστασίας για ανθρωπιστικούς λόγους και συρρίκνωση των εγγυήσεων της διαδικασίας ασύλου στο όνομα της επιτάχυνσής της είναι μόνο μερικές από τις προβληματικές διατάξεις που περιλαμβάνονται στο νομοσχέδιο του υπουργείο Μετανάστευσης για το άσυλο.

Εντύπωση μάλιστα προκαλεί ο όρος «εκκαθάριση» των αιτήσεων – κάτι που σύμφωνα με αρκετές ΜΚΟ υποδηλώνει την πρόθεση της κυβέρνησης να αυξήσει τον αριθμό των απελάσεων σε βάρος της σωστής εξέτασης των αιτήσεων και των δικαιωμάτων όσων ζητούν άσυλο.

Εκτός των άλλων, το νομοσχέδιο περιέχει και σκανδαλώδεις διατάξεις για μυστικά κονδύλια, νέους μετακλητούς και επέκταση των απευθείας αναθέσεων.

Η κράτηση γίνεται κανόνας

Αν και οι διάφοροι φορείς εξέφρασαν την ικανοποίησή τους για τη διόρθωση και συμπερίληψη προτάσεών τους στο νομοσχέδιο, υπό τη μορφή τροπολογιών, εντούτοις πολλά «αγκάθια» παραμένουν.

Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι την αντίθεσή τους για σημεία του νομοσχεδίου εξέφρασαν οι εξής οργανώσεις: η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες, η Εθνική Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ο Συνήγορος του Πολίτη, ο Δικηγορικός Σύλλογος Αθηνών, η ΑΡΣΙΣ, η Διεθνής Αμνηστία, ο ΔΟΜ, οι Γιατροί του Κόσμου, το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες και η Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο.

Κύριο σημείο αντιδράσεων είναι ότι αυστηροποιείται το πλαίσιο κράτησης όσων ζητούν άσυλο, μετατρέποντας ουσιαστικά την κράτηση από εξαίρεση σε κανόνα. Έντονες είναι εξάλλου και οι διαμαρτυρίες για την κράτηση των ασυνόδευτων ανηλίκων, των γυναικών και των ευπαθών ομάδων.

Χαρακτηριστικό είναι το σχόλιο του Παναγιώτη Περάκη από τον ΔΣΑ, ο οποίος υποστήριξε ότι « ότι η αυστηροποίηση των διαδικασιών για λόγους επιτάχυνσης είναι λάθος και ότι θα διαιωνίσει τις εκκρεμότητες».

Εύλογα είναι και τα ερωτήματα για τις συνθήκες που θα επικρατούν στα κέντρα κράτησης και πώς θα αποφευχθεί ο συνωστισμός, καθώς βρισκόμαστε και σε περίοδο πανδημίας.

Κάποιες οργανώσεις ζητούν επίσης εγγυήσεις ότι οι αιτούντες κατανοούν στη γλώσσα τους τις διαδικασίες , καθώς η σχετική διάταξη προβλέπει συνεννόηση της διοίκησης με τον αιτούντα άσυλο σε γλώσσα που «ευλόγως» κατανοεί, όταν η σχετική ευρωπαϊκή οδηγία αναφέρεται σε γλώσσα που προτιμά ο αιτών.

Ανησυχία από τον ΟΗΕ

Έκκληση προς την ελληνική κυβέρνηση, τις τοπικές αρχές και τους πολίτες να αντιμετωπίσουν τους πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο ισότιμα με τους υπόλοιπους κατοίκους της χώρας, απηύθυνε ο επικεφαλής της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στην Ελλάδα, Φιλίπ Λεκλέρκ.

Σχετικά με το νομοσχέδιο για την επιτάχυνση των διαδικασιών ασύλου που συζητείται αυτές τις ημέρες στη Βουλή, ο κ. Λεκλέρκ τόνισε ότι είναι σημαντική η επιτάχυνση αυτή «αλλά όχι με το κόστος των βασικών διαδικαστικών εγγυήσεων που είναι απαραίτητες».

Εξέφρασε δε την ανησυχία γιατί κάποιες από τις διατάξεις του νομοσχεδίου περιορίζουν τις εγγυήσεις αυτές και «οδηγούν στη μέγιστη δυνατή χρήση της κράτησης που επιτρέπεται από την ευρωπαϊκή νομοθεσία».

Καθώς η κράτηση «καθίσταται υποχρεωτική για όλους όσοι λαμβάνουν αρνητικές αποφάσεις», ο κ. Λεκλέρκ υπογράμμισε την ανάγκη εναλλακτικών της κράτησης λύσεων, καθώς «δεν είναι δυνατόν να κρατούνται γυναίκες, παιδιά και άνδρες για τόσο καιρό, όταν δεν διέπραξαν έγκλημα».

Σκανδαλώδεις διατάξεις με μυστικά κονδύλια

Όπως αποκάλυψε η «Εφημερίδα των Συντακτών», με τροπολογία της τελευταίας στιγμής, το νομοσχέδιο για το άσυλο θεσπίζει στο άρθρο 55 ειδική πίστωση «απόρρητων εθνικών αναγκών» στον προϋπολογισμό του υπουργείου με βάση μια νεφελώδη επίκληση στην «προστασία των εθνικών συμφερόντων».

«Η διάθεση οποιουδήποτε ποσού από την πίστωση αυτή […] διενεργείται με απόφαση του Υπουργού Μετανάστευσης και Ασύλου και μετά από γνώμη της Επιτροπής Ειδικών Δαπανών […] . Για τις ανωτέρω δαπάνες δεν αποδίδεται λογαριασμός. Η απόφαση αυτή η οποία ασκείται κατά αποκλειστική αρμοδιότητα από τον Υπουργό Μετανάστευσης και Ασύλου, δεν δημοσιεύεται στο Φύλλο Εφημερίδας της Κυβέρνησης ούτε αναρτάται σε οποιοδήποτε πληροφοριακό σύστημα ή πλατφόρμα» αναφέρει.

Η γνωμοδότηση της Επιτροπής Ειδικών Δαπανών είναι φυσικά απόρρητη και «όλα τα παραστατικά έγγραφα της δαπάνης και κάθε άλλο στοιχείο που κατέχει η Επιτροπή ή οποιαδήποτε άλλη υπηρεσία του Υπουργείου, και αναφέρεται στην αναγνώριση και εκτέλεση της δαπάνης, καταστρέφονται από τους προϊσταμένους των οικείων Διευθύνσεων έξι μήνες, το αργότερο, μετά την έκδοση της σχετικής υπουργικής απόφασης».

Μάλιστα ο κ. Μηταράκης έχει εξασφαλίσει τη δυνατότητα να αποτελείται η τριμελής Επιτροπή από δικούς του ανθρώπους: πρόεδρος ο γενικός γραμματέας Μεταναστευτικής Πολιτικής, με αναπληρωτή τον γενικό γραμματέα Υποδοχής, και μέλη δύο προϊστάμενοι διευθύνσεων υπηρεσιών του υπουργείου τα οποία ορίζει ο υπουργός. Αλλά το νομοσχέδιο που κατατέθηκε στη Βουλή δίνει τη δυνατότητα στον υπουργό να τοποθετεί μετακλητό υπάλληλο στη θέση του προϊσταμένου της Νομικής Υπηρεσίας του υπουργείου.

Το νέο νομοσχέδιο δίνει τη δυνατότητα για νέες θέσεις μετακλητών: εκτός από τον διευθυντή, συστήνονται 3 θέσεις μετακλητών στη Νομική Υπηρεσία και 2 θέσεις στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σχέσεων. Συστήνονται επίσης άλλες 8 θέσεις μετακλητών συνεργατών των διοικητών και των νέων υποδιοικητών των υπηρεσιών Υποδοχής και Ασύλου, όπως και του προϊσταμένου της Αρχής Προσφυγών.

Μάλιστα, με το νέο νομοσχέδιο επεκτείνεται η δυνατότητα απευθείας αναθέσεων μέχρι το τέλος του 2021. Είχε ήδη φροντίσει η κυβέρνηση να επεκτείνει τη δυνατότητα απευθείας συμβάσεων σε όλο το Δημόσιο.

Συστήνει «Μητρώο Εισηγητών-βοηθών χειριστών Ασύλου» από έμμισθους νομικούς στο υπουργείο, που θα εισηγούνται σχετικά με υποθέσεις ασύλου και θα εκπονούν σχέδιο απόφασης που θα εγκρίνουν οι χειριστές. Και θεσπίζει υπερβολικές προϋποθέσεις για τις ΜΚΟ και τις εθελοντικές ομάδες που δραστηριοποιούνται στο πεδίο του προσφυγικού

Η αποκάλυψη αυτή έχει προκαλέσει την αντίδραση σύσσωμης της αντιπολίτευσης, που ζητά απόσυρση του νομοσχεδίου.

Μηταράκης: Σεβόμαστε τα δικαιώματα των αιτούντων άσυλο, δεν άκουσα όμως για τα δικαιώματα των Ελλήνων

«Σεβόμαστε απολύτως τα δικαιώματα των αιτούντων άσυλο αλλά έχουμε υποχρέωση να προστατέψουμε τα σύνορα και τους πολίτες της χώρας μας». Αυτό επισήμανε ο υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, Νότης Μηταράκης στο πλαίσιο της επεξεργασίας του νομοσχεδίου για τη βελτίωση της μεταναστευτικής νομοθεσίας από την αρμόδια κοινοβουλευτική επιτροπή.

Λαμβάνοντας τον λόγο κατά την επεξεργασία των άρθρων του νομοσχεδίου και απαντώντας σε φορείς που είχαν εκφράσει νωρίτερα τη γνώμη τους, αλλά και σε βουλευτές της αντιπολίτευσης, είπε χαρακτηριστικά: «Η χώρα μας σέβεται το Διεθνές Δίκαιο και τα δικαιώματα των αιτούντων άσυλο, τα οποία γίνονται απολύτως σεβαστά. Δεν άκουσα όμως για τα δικαιώματα της χώρας και των Ελλήνων πολιτών. Δεν άκουσα για την υποχρέωση της ελληνικής πολιτείας να προστατέψει τα σύνορα και τους πολίτες της» είπε ο κ. Μηταράκης.

Απαντώντας στον βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ, Κ. Ζαχαριάδη για τις 125.000 εκκρεμείς υποθέσεις (αιτήσεων ασύλου) ανέφερε ότι είναι πλέον 105.000 και ότι σύντομα θα είναι λιγότερες. Όπως εξήγησε, ενισχύθηκε η υπηρεσία Ασύλου, η οποία «διατηρεί» τον ίδιο μετακλητό διευθυντή Ασύλου και την ίδια μετακλητή διευθύντρια της αρχής Προσφυγών που – όπως είπε – είχε επιλέξει ο ΣΥΡΙΖΑ.

Στο θέμα της διασφάλισης διερμηνείας, που έθιξαν νωρίτερα οι φορείς, ο υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου είπε ότι συνεργαζόμαστε με την «Μετάδραση» και ότι υπογράψαμε σύμβαση με διεθνή οργανισμό για επιπλέον διερμηνείς. Σημείωσε ότι είναι σπάνιες οι περιπτώσεις, που αιτούντες ισχυρίζονται ότι μιλάνε μια γλώσσα «που δεν υπάρχει ούτε στην Γκουγκλ» ενώ, «ούτε η πρεσβεία χώρας τους δεν αναγνωρίζει αυτή τη γλώσσα», αλλά αρνούνται να κάνουν τη συνέντευξη, «Για την αποφυγή της καταχρηστικής άσκησης» του δικαιώματος, μπήκε η έννοια της «εύλογης» κατανόησης, είπε ο κ. Μηταράκης.

Όσο για τους προβληματισμούς ότι η διοικητική κράτηση επεκτείνεται, ο κ. Μηταράκης είπε ότι επιβάλλεται, όπου δεν υπάρχουν καλύτερες εναλλακτικές, οι οποίες να διασφαλίζουν την επιστροφή αυτών που έχουν τελεσίδικες αποφάσεις.

Ειδικότερα, για τα άρθρα 56 και 59 και την αναγκαία γνωμοδότηση της Ενιαίας Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων είπε ότι το άρθρο 56 είναι παράταση διάταξης που έφερε ο ΣΥΡΙΖΑ το 2016 και το άρθρο 59 είναι η αλλαγή διάταξης που επίσης είχε ψηφίσει ο ΣΥΡΙΖΑ, για τον χαρακτηρισμό κάποιων διαγωνισμών με ειδικές προϋποθέσεις, που πρέπει να μείνουν απόρρητες, για λόγους εθνικής ασφαλείας. Όπως σημείωσε ο υπουργός, για αυτές «έχει εκφράσει γνώμη» η ΕΑΑΔΗΣΥ, και ότι έχει θέσει και όρους, όταν προκύπτουν συμβάσεις από τη χρήση αυτών των άρθρων. «Και αυτές οι οδηγίες θα ακολουθηθούν κατά γράμμα» τόνισε ο κ. Μηταράκης. Προανήγγειλε μάλιστα νομοθετική βελτίωση για την ενημέρωση της Βουλής εάν προκύπτουν απόρρητες δαπάνες ώστε να κρίνουν οι βουλευτές εάν αυτές είναι σύμφωνες με τους στόχους του υπουργείου για μείωση των ροών και την αντιμετώπιση ασύμμετρων απειλών.