Ποια είναι η μόνη πραγματικότητα στις διεθνείς σχέσεις

Η χάραξη της εξωτερικής πολιτικής, ιδίως στους δύσκολους καιρούς μας, πρέπει να βασίζεται όχι σε ιδεολογικές προσεγγίσεις των διεθνών σχέσεων αλλά σε υπαρκτά δεδομένα. Οπως ότι ο σημερινός κόσμος είναι οργανωμένος σε εθνικά κράτη και σε σφαίρες επιρροής των ισχυροτέρων από αυτά. Αντιθέτως, οι διάφορες εκούσιες, συγκροτημένες στη βάση ευγενών στόχων, παγκόσμιες ή περιφερειακές οργανώσεις (ΟΗΕ, ΝΑΤΟ, ΕΕ κ.λπ.) αποδείχθηκαν δυστυχώς δυσλειτουργικές και αδύναμες. Η πραγματική ισχύς και η πρωτοβουλία παραμένουν στις εθνικές κυβερνήσεις.

Το ΝΑΤΟ, ως στρατιωτική συμμαχία, προστάτευσε μεταπολεμικώς τα μέλη του από τη σοβιετική απειλή. Ομως δεν ήταν το ΝΑΤΟ που νίκησε τελικώς τη Σοβιετική Ενωση, αλλά οι ΗΠΑ του Ρόναλντ Ρίγκαν. Η Ελλάδα έχει άμεση εμπειρία της αδυναμίας του ΝΑΤΟ. Διότι δεν ήταν το ΝΑΤΟ που παρενέβη για να αποσοβήσει ένοπλη σύρραξη μεταξύ των μελών του Ελλάδας και Τουρκίας, αλλά ο Τζόνσον το 1964, ο Σάιρους Βανς το 1967, ο Κλίντον και ο Χόλμπουργκ το 1996. Το ΝΑΤΟ δεν απέτρεψε την τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974, η δε ανακωχή επεβλήθη με αμερικανική παρέμβαση. Σήμερα το ΝΑΤΟ αδυνατεί, λόγω του καταστατικού του, να λάβει θέση στην αδιανόητη συμπεριφορά της Τουρκίας έναντι της «συμμάχου» της Ελλάδας, έστω και αν έτσι ακυρώνεται η ίδια η έννοια της συμμαχίας.

Η Ευρωπαϊκή Ενωση αποτελεί έναν χαλαρό συνασπισμό του οποίου η συνοχή φθάνει μέχρι το σημείο που δεν θίγεται το εθνικό συμφέρον των μελών του. Στην ουσία ολόκληρο το πολύπλοκο πλέγμα λειτουργίας και λήψης αποφάσεων της ΕΕ είναι αποτέλεσμα μίας διαρκούς διαπραγμάτευσης μεταξύ των μελών της. Τα οποία αρνούνται πεισματικά να εκχωρήσουν έστω και ψήγματα της εθνικής κυριαρχίας τους στα συλλογικά όργανα (μιλάμε για πραγματική εθνική κυριαρχία, όχι για το μήκος των διχτυών αλιείας). Περίτρανα το αποδεικνύει το ναυάγιο συγκρότησης κοινής εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής. Το οποίο αφήνει την Ελλάδα ακάλυπτη έναντι της οσημέραι διογκούμενης τουρκικής απειλής…

Αλλά και η αποτυχία χάραξης κοινής στάσης στο Μεταναστευτικό οδήγησε σε φαινόμενα τύπου Ορμπαν. Η δε πεισματική άρνηση της Γερμανίας να δεχθεί την ποσοτική χαλάρωση που χρειάζονται επειγόντως η Γαλλία, η Ιταλία κ.λπ. απειλεί με ανατίναξη και τον σκληρό πυρήνα της ΕΕ, δηλαδή την ευρωζώνη.

Τέλος, για την αναποτελεσματικότητα του ΟΗΕ, ας υπενθυμίσουμε τα αλλεπάλληλα ψηφίσματα που καταδίκασαν την πρώτη τουρκική εισβολή (353, 20/7/1974), τη δεύτερη (357, 14/8/1974), την ανακήρυξη του ψευδοκράτους (541, 18/11/1983), την Αμμόχωστο (550, 11/5/1984) κ.λπ. και το πόσο αυτά επηρέασαν την τουρκική στάση τα 46 χρόνια που πέρασαν από τον Αττίλα.

Το ελληνικό πολιτικό σύστημα, το υπουργείο Εξωτερικών, τα διάφορα ινστιτούτα ανάλυσης της διεθνούς πολιτικής κ.λπ. πρέπει να εγκαταλείψουν την εύπεπτη και ανακουφιστική λογική της ανάθεσης των προβλημάτων μας σε διεθνείς οργανισμούς και να ανασχεδιάσουν την εξωτερική μας πολιτική σε ρεαλιστικά δεδομένα. Και το πρώτο εξ αυτών είναι ότι: οι συμμαχίες, διεθνείς οργανισμοί κ.λπ. αποτελούν αναγκαία fora ανταλλαγής και ενδεχόμενης σύγκλισης απόψεων, αλλά οι τελικές αποφάσεις λαμβάνονται στις εθνικές πρωτεύουσες με κριτήριο το εθνικό συμφέρον κάθε κράτους.

Ο Μελέτης Η. Μελετόπουλος είναι διδάκτωρ Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Γενεύης. Από τις εκδόσεις Παπαζήση κυκλοφορεί σε τρίτη έκδοση το βιβλίο του «Η Δικτατορία των Συνταγματαρχών: κοινωνία, ιδεολογία, οικονομία»