Καμπανάκι από επιστήμονες: Η καταστροφή της φύσης θα φέρει νέες πανδημίες

Η χωρίς διάκριση κακομεταχείριση της φύσης, όπως η καταστροφή των φυσικών ενδιαιτημάτων των ειδών, η εξαφάνιση ζώων και φυτών και η καταστροφή των δασών, είναι κάτι που πρέπει να αλλάξει, τονίζουν επιστήμονες του Αμερικανικού Κέντρου για την Πρόληψη και τον Έλεγχο των Ασθενειών, καθώς μπορεί να προκαλέσει περισσότερες πανδημίες, ανάλογες με αυτήν που ζούμε σήμερα.

Οι ερευνητές που μελέτησαν τον τρόπο με τον οποίο συνδέονται οι ιοί, η άγρια ζωή και η καταστροφή των ενδιαιτημάτων των ζώων, διαπίστωσαν ότι μετά την αποψίλωση των δασών και τη μετατροπή γαιών με σκοπό την οικονομική εκμετάλλευση οδηγεί πολλά άγρια είδη να αναζητήσουν τροφή σε ανθρώπινα περιβάλλοντα, όπου έρχονται σε διάδραση με τα «ήμερα» είδη, αναπαράγονται και δημιουργούν νέες αλυσίδες ασθενειών.

Πώς η νυχτερίδα μετέφερε τον κοροναϊό στον άνθρωπο

Τα τρία τέταρτα νεοεμφανιζόμενων ασθενειών προέρχονται από ζώα και επηρεάζουν τους ανθρώπους. Μεγάλο μέρος των επιστημονικών ερευνών επιβεβαιώνουν ότι ο Covid-19 προέρχεται από τις νυχτερίδες, οι οποίες είναι ξενιστές πολλών ιών που είναι πολύ πιθανόν να μεταδοθούν στους ανθρώπους ή σε ζώα που ζουν σε οικοσυστήματα κοντά στους ανθρώπους, όπως αποψιλωμένα δάση ή έλη που έχουν αποξηρανθεί για να γίνουν καλλιεργήσιμη γη, οικισμοί, ορυχεία ή να αποδοθούν σε άλλες οικονομικές δραστηριότητες.

Οι νυχτερίδες όταν ζουν σε άγριο περιβάλλον είναι σχεδόν απίθανο να μεταδώσουν τους ιούς που φέρουν στον οργανισμό τους ή να έρθουν σε επαφή με άλλους λοιμογόνους παράγοντες, γιατί τα είδη τείνουν να «ειδικεύονται» και να προσαρμόζονται μέσα στα ενδιαιτήματά τους. Αλλά όταν ένα τμήμα γης μετατρέπεται για να αποδοθεί σε ανθρώπινη χρήση, αυξάνεται ραγδαία η πιθανότητα να μεταδοθεί ένας ιός από το ένα είδος στο άλλο.

Όσο συρρικνώνονται τα φυσικά ενδιατήματα, τα άγρια ζώα περιορίζονται σε όλο και μικρότερες περιοχές ή μεταναστεύουν σε ανθρωπογενείς περιοχές, όπως κατοικίες, υπόστεγα και αχυρώνες. Αυτό ισχύει ειδικά για τις νυχτερίδες, που τρέφονται από έντομα που έλκονται από το φως και τα καλλιεργήσιμα φρούτα στους οπωρώνες.

Πριν από δύο χρόνια, οι επιστήμονες είχαν προβλέψει ότι ένας νέος κοροναϊός θα εμφανιζόταν από νυχτερίδες στην Ασία, εν μέρει γιατί αυτή η περιοχή είχε επηρεαστεί πολύ από την αποδάσωση και άλλες περιβαλλοντικές καταστροφές.

Ένας από τους συγγραφείς της μελέτης, ο ειδικός στις μεταδοτικές νόσους, καθηγητής του Πανεπιστημίου του Μονπελιέ, Ροζέ Φρουτό, τονίζει ότι είναι πολλές οι έρευνες που αποδεικνύουν την πυκνότητα και την ποικιλία ιών που προέρχονται από νυχτερίδες σε κατοικήσιμες περιοχές.

«Όταν οι άνθρωποι καταστρέφουν το φυσικό περιβάλλον όπου ζουν οι νυχτερίδες, δεν τους αφήνουν επιλογή παρά να προσαρμοστούν στο ανθρώπινο περιβάλλον, στο οποίο υπό άλλες συνθήκες δεν θα εμφανιζόταν κανένα άγριο είδος», εξηγεί.

Τονίζει ότι η διάδοση των ιών είναι συνέπεια της καταστροφής των ενδιαιτημάτων άγριων ζώων, αλλά υπάρχουν και άλλοι σοβαροί παράγοντες. Οι νυχτερίδες χρειάζεται να μεταδώσουν τον ιό στους ανθρώπους, αλλά αυτό δεν είναι βέβαιο ότι γίνεται απευθείας όταν πρόκειται για κορονοϊούς.

Μέχρι σήμερα πρέπει να έχει υπάρξει κάποιο οικόσιτο είδος ή ένα είδος άγριο με το οποίο έρχονται σε επαφή οι άνθρωποι -είτε γιατί το κυνηγούν για να το φάνε, να το εμπορευθούν, είτε γιατί το κάνουν κατοικίδιο- για να μεταδοθεί ο ιός στον άνθρωπο.

Σήμερα οι επιστήμονες δεν είναι τόσο σίγουροι ότι ο Covid-19 μεταδόθηκε από τους παγκολίνους, όπως ήταν η αρχική θεωρία.

Σύμφωνα με τον καθηγητή Φρουτό, στην επιθεώρηση «Frontiers in Medicine», θα δημοσιευθεί η εργασία που συνέταξε με τους συνεργάτες του στην οποία θα υποστηρίζουν ότι η ανθρώπινες ενέργειες είναι υπεύθυνες για τη μετάδοση ζωονόσων. «Πρέπει να δώσουμε έμφαση σε αυτές τις ανθρώπινες δραστηριότητες γιατί πρέπει να τις οργανώνουμε με πολύ προσοχή».

Οι επιστήμονες έχουν εντοπίσει πάνω από 3.200 στελέχη κοροναϊού στις νυχτερίδες, η πλειονότητα των οποίων είναι ακίνδυνοι για τους ανθρώπους, αλλά δύο σχετιζόμενα μεταξύ τους σαρβοκοϊοί που βρέθηκαν στην ανατολική Ασία ήταν υπεύθυνοι για τους SARS και MERS. Και σύμφωνα με την έρευνα μπορεί μελλοντικοί σαρβοκοϊοί να προέρχονται από την Ασία αλλά νέες επιδημίες μπορεί να ξεκινήσουν από αλλού.

Ανησυχία και για τη Βραζιλία

Η Νότια Αμερική είναι μια περιοχή που προκαλεί ανησυχία εξαιτίας της ταχείας αποψίλωσης των δασών του Αμαζονίου και άλλων περιοχών.

Οι επιστήμονες στη Βραζιλία έχουν διαπιστώσει την παρουσία ιών σε ποσοστό 9,3% σε νυχτερίδες κοντά σε αποψιλωμένα δάση, έναντι 3,7% στις νυχτερίδες που ζουν σε άγρια περιβάλλοντα. Άρα, σύμφωνα με την Αλεσάντρα Νάβα, του Κέντρου Ερευνών Biobank στο Μανάους, «με την αποψίλωση των δασών ανοίγουμε μια πόρτα».

Οι ασθένειες διαδίδονται φυσικά στο άγριο περιβάλλον, αλλά όταν σπάει η φυσική αυτή αλυσίδα τότε αυξάνεται ο κίνδυνος μετάδοσης ασθενειών στους ανθρώπους, όπως έγινε με την ασθένεια Lyme που μεταδόθηκε από τα τρωκτικά καπιμπάρα.

Στο φυσικό τους περιβάλλον, όπου τα καπιμπάρα είναι βορά για τους γατόπαρδους και ο αριθμός διατηρείται υπό έλεγχο δεν μεταδίδεται η ασθένεια.

Το πρόβλημα, τονίζει, προκαλείται όταν έρθουν σε επαφή είδη που δεν είναι συμβατά μεταξύ τους και ζουν υπό κανονικές συνθήκες σε διαφορετικά περιβάλλοντα.

Από την πλευρά της, η Τιέρα Σμάιλι Έβανς, επιδημιολόγος του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας που μελετά ιούς στα ταχέως συρρικνούμενα δάση της Μιανμάρ, διαπίστωσε ότι τα απειλούμενα είδη φέρουν πολύ μεγαλύτερο ποσοστό ιών από αυτά που δεν κινδυνεύουν και εκτιμά ότι αυτό μπορεί να συνδέεται με το περιβαλλοντικό στρες.

Οι επιστήμονες, για να προληφθούν νέες πανδημίες, τονίζουν ότι απαιτείται διεθνής συνεργασία για την παρακολούθηση περιστατικών και την εκπαίδευση σε τοπικό επίπεδο, ώστε όταν υπάρξει νέα επιδημία, να εντοπίζεται και να ελέγχεται στα πρώτα στάδια. Επίσης, απορρίπτουν ιδέες για κυνήγι και εξαφάνιση των νυχτερίδων, διότι είναι πολύ σημαντικές για την ισορροπία της φυσικής και τροφικής αλυσίδας.

Αυτό που πρέπει να γίνει, επισημαίνουν, είναι να προστατευθούν τα φυσικά περιβάλλοντα ώστε να αποφεύγεται η μετανάστευση των ειδών.

Και η Greenpeace προειδοποιεί ότι το επόμενο επίκεντρο μιας επιδημίας θα μπορούσε να είναι η Βραζιλία, εξαιτίας της «καταστροφικής πολιτικής» του Ζαΐρ Μπολσονάρο, ο οποίος έχει επενδύσει στην αποψίλωση των δασών του Αμαζονίου.

Πηγή: The Guardian