75 χρόνια μετά την ήττα του ναζισμού ο φασισμός σηκώνει ξανά κεφάλι

Ήταν αργά το βράδυ της 8ης Μαΐου όταν ο στρατάρχης Κάιτελ υπέγραφε την άνευ όρων παράδοση της ναζιστικής Γερμανίας. Εξαιτίας της διαφοράς ώρας στη Μόσχα ήταν ήδη μετά τα μεσάνυχτα, εξ ου και το γεγονός ότι στην ΕΣΣΔ παλαιότερα, στη Ρωσία σήμερα και άλλες μετασοβιετικές χώρες ως ημέρα της νίκης θεωρείται η 9η Μάη.

Για τους λαούς της Ευρώπης η ημέρα αυτή σήμαινε το τέλος της φρίκης, έστω και εάν το πλήρες μέγεθός της σταδιακά γινόταν γνωστό. Ήταν η ημέρα της νίκης και συνάμα η ημέρα της ελπίδας για έναν διαφορετικό κόσμο, απαλλαγμένο από τους λόγους που οδήγησαν στην φρίκη.

Και η φρίκη ήταν μεγάλη, εάν υπολογίσουμε ότι μιλάμε για δεκάδες εκατομμύρια νεκρούς, που περιλαμβάνουν τους στρατιώτες στα πεδία της μάχης, τους αμάχους, τους εκτελεσμένου, τα θύματα της πείνας και των ασθενειών αλλά και τα θύματα του Ολοκαυτώματος και της συστηματικής προσπάθειας εξόντωσης του εβραϊκού πληθυσμού της Ευρώπης στα ναζιστικά στρατόπεδα εξόντωσης.

Μόνο στην επικράτεια της ΕΣΣΔ υπολογίζεται ότι ο συνολικός αριθμός των θυμάτων, τόσο στρατιωτών όσο και αμάχων, συμπεριλαμβανομένων και νεκρών από αρρώστιες και πείνα πλησιάζει τα 27 εκατομμύρια.

Είναι αλήθεια ότι ακόμη και στη διάρκεια του πολέμου σταδιακά διαμορφώνονταν και οι διαχωριστικές γραμμές που θα εμφανίζονταν μεταπολεμικά με τον Ψυχρό Πόλεμο. Όπως και είναι αλήθεια ότι σε ορισμένες χώρες η μάχη κατά του ναζισμού και του φασισμού και των συνεργατών τους πήρε και τη μορφή ενός εμφυλίου πολέμου, κάτι που στην Ελλάδα το γνωρίζουμε με τον πιο τραγικό τρόπο.

Οραματισμός για ένα καλύτερο αύριο

Όμως, ταυτόχρονα ήταν και μια περίοδος ενός εκτεταμένου οραματισμού για έναν διαφορετικό κόσμο την επόμενη μέρα: έναν κόσμο με περισσότερη ειρήνη, δικαιοσύνη, διεθνή συνεργασία, δημοκρατία. Ούτε είναι τυχαίο ότι τμήμα του απόηχου της αντιφασιστικής νίκης ήταν όχι μόνο π.χ. η δημιουργία του ΟΗΕ αλλά και η επιτάχυνση του τέλους της αποικιοκρατίας.

Τα τελευταία χρόνια ένας ορισμένος ιστορικός αναθεωρητισμός, στον οποίο δυστυχώς έχει παίξει ρόλο και η Ευρωπαϊκή Ένωση, έχει προσπαθήσει να υποβαθμίσει τη σημασία της αντιφασιστικής νίκης. Γίνεται προσπάθεια, με τρόπο ανιστόρητο, να εξισωθεί ο κομμουνισμός και ο ναζισμός, κάτι που προσβάλλει τη μνήμη των εκατομμυρίων σοβιετικών πολιτών που έδωσαν τη ζωή τους στη μάχη κατά του ναζισμού και διαγράφει τη συμβολή των κομμουνιστικών κομμάτων στην οικοδόμηση των κινημάτων αντίστασης.

Μαζί με την διαστρέβλωση της ιστορίας υπάρχει κίνδυνος να χαθούν κρίσιμες πλευρές του βαθύτερου πνεύματος της αντιφασιστικής νίκης: ο συντονισμός δυνάμεων με διαφορετικές και συγκρουόμενες ιδεολογίες στην κοινή πάλη για τη συντριβή του φασισμού και του ναζισμού. Η σημασία δράσης όχι μόνο των επίσημων ενόπλων δυνάμεων αλλά και των κινημάτων αντίστασης σε όλες τις μορφές τους από το παρτιζάνικο αντάρτικο μέχρι την πολιτική ανυπακοή και την οργάνωση της μάχης για την επιβίωση. Η άρθρωση οραμάτων που συνδύαζαν την εθνική και την κοινωνική απελευθέρωση. Η καθολική κινητοποίηση παραγωγικών δυνάμεων στη μάχη κατά του φασισμού. Το πνεύμα της αντίστασης, της στράτευσης και μαζί της ελπίδας.

Ο φασισμός σηκώνει κεφάλι

Στις μέρες μας το πνεύμα αυτό γίνεται όλο και πιο αναγκαίο. Από τη μια, γιατί σε διάφορες παραλλαγές ο φασισμός σηκώνει ξανά κεφάλι, άλλοτε με τη μορφή ανοιχτά φασιστικών κινημάτων, άλλοτε με το προσωπείο μιας «λαϊκιστικής» απεύθυνσης. Από την άλλη, γιατί οι απειλές που είναι μπροστά μας, από την υγειονομική κρίσης της πανδημίας και  καταστροφικές κοινωνικές επιπτώσεις της ύφεσης μέχρι την τεράστια πρόκληση της επικείμενης κοινωνικής καταστροφής, απαιτούν το είδος του συντονισμού, της συνεργασίας, της καθολικής κινητοποίησης και της μαχητικής επένδυσης στην ελπίδα για έναν κόσμο πιο δίκαιο και πιο χειραφετημένο που σφράγισε και την αντιφασιστική νίκη.

Σε τελική ανάλυση, δεν έχουμε το δικαίωμα να ξεχάσουμε ότι ο αγώνας μας να αποφύγουμε τις παραλλαγές δυστοπίας που μας ανοίγονται και να οικοδομήσουμε έναν καλύτερο κόσμο είναι και το χρέος μας απέναντι στα θύματα της ναζιστικής φρίκης.