Οι ιππότες της κοινωνίας

Μία από τις βασικές προϋποθέσεις για τη σωστή λειτουργία του σύγχρονου καπιταλισμού είναι αυτό που ο Αλφρεντ Μάρσαλ, ένας από τους ιδρυτές της σύγχρονης παρουσίας του, αποκαλούσε «οικονομική ιπποσύνη». Τη συνειδητοποίηση δηλαδή από τον επιχειρηματία των ευθυνών που έχει ως κυρίαρχος παράγων της αγοράς και της οικονομίας. «Η επιθυμία των ανθρώπων για την έγκριση των πράξεών τους από την ίδια τους τη συνείδηση», έγραψε στο Principles of Economics, «συνιστά μια οικονομική δυναμική τεράστιας ισχύος».

Σπάνια οι μεγαλοδισεκατομμυριούχοι των καπιταλιστικών συστημάτων της Δύσης φροντίζουν για την άθικτη μεταφορά των αμύθητων περιουσιών τους στους κληρονόμους τους. Στις περισσότερες περιπτώσεις διαθέτουν μεγάλο μέρος των χρημάτων τους σε ιδρύματα και σε κοινωφελείς στόχους. Ακόμα και διάσημοι ηθοποιοί, τραγουδιστές, σκηνοθέτες και γενικά άνθρωποι της τέχνης έχουν φροντίσει με αποκλειστικά δικούς τους πόρους για τη λειτουργία ιδρυμάτων που έχουν ως στόχο την προστασία των παιδιών, την καταπολέμηση ασθενειών και τη φροντίδα των αδυνάτων. Στην κρίση του κορωνοϊού πολλοί καλλιτέχνες στη Δύση διέθεσαν μεγάλα ποσά για την ενίσχυση των συστημάτων υγείας και γενικά στη μάχη κατά της πανδημίας. Η Μαντόνα, ο Εμινεμ, ο Τζορτζ Κλούνι, η Ατζελίνα Τζολί, η Τζ. Πάρλοου, η Σ. Τερόν, ο Τζ. Ρέινολντς, η Μπιγιονσέ, ο Τομ Χανκς είναι ανάμεσα σε πολλούς άλλους που διέθεσαν μερικά εκατομμύρια από την προσωπική τους περιουσία για τον σκοπό αυτό. Το ίδιο έκαναν και πολλοί δισεκατομμυριούχοι επιχειρηματίες και μεγάλες εταιρείες, με το ίδιο σκεπτικό.

Το καπιταλιστικό σύστημα έτσι δεν αυτοϋπονομεύεται. Αντίθετα, ανανεώνεται και ενισχύεται. Το κέρδος θεωρείται πραγματικό επίτευγμα – επιβράβευση σκληρών και κοπιαστικών προσπαθειών. Οχι άδικη αφαίρεση του εισοδήματος κάποιου άλλου. Διότι όλοι αναγνωρίζουν πως αυτά που κερδίζονται θα επιστρέψουν με κάποιον τρόπο πίσω στη κοινωνία.

Σύμφωνα με τα περισσότερα δεδομένα δεν προκύπτει πως η Ελλάδα είναι ένα σύγχρονο καπιταλιστικό κράτος. Διότι αυτή η νοοτροπία της προσφοράς από τους πετυχημένους πίσω προς το σύνολο, με κάποιες σημαντικές αλλά δακτυλοδεικτούμενες εξαιρέσεις, δεν είναι διαδεδομένη. Το καθεστώς γραφειοκρατικού κρατισμού που έχει εδραιωθεί στη χώρα έπειτα από πολλές δεκαετίες κρατικο-πατερναλιστικής ασφυξίας, έχει αφήσει πολλά αρνητικά αποτυπώματα στον εθνικό χαρακτήρα. Εχει οδηγήσει την κοινωνία σε μια υπαρξιακή αποτελμάτωση αποστερώντας την από αισιοδοξία και δυναμισμό.

Η πρόσφατη υγειονομική κρίση τάραξε λίγο τα νερά. Πολλοί πλούσιοι Ελληνες συνέβαλαν στην προσπάθεια αντιμετώπισης του προβλήματος με σημαντικές δωρεές και κινήσεις κοινωνικής υποστήριξης και συμπαράστασης. Κυρίως από τον χώρο της ναυτιλίας. Κι όχι βέβαια απ’ όσους έχτισαν περιουσίες από τον χώρο των κρατικών έργων και προμηθειών.

Μακάρι το πνεύμα αυτό αλληλεγγύης να δημιουργήσει βαθύτερες και μονιμότερες αλλαγές. Οδηγώντας πολλούς να συνειδητοποιήσουν την ανάγκη επιστροφής στην κοινωνία, που τους ανέδειξε και στην οποία ζουν, ενός μέρους του πλούτου που έχουν εξασφαλίσει. Είναι ανάγκη οι ηγέτες της αγοράς και στη χώρα μας, γενικότερα κι όχι μόνο στη ναυτιλία, να υιοθετήσουν τον ρόλο του «ιππότη της οικονομίας».