Σχέδιο «δούρειος ίππος» της Τουρκίας στο Αιγαίο

Η αποστρατιωτικοποίηση των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου (κυρίως) και των Δωδεκανήσων είναι το επόμενο μέτωπο που προετοιμάζει η Αγκυρα στη διμερή αντιπαράθεσή της με την Ελλάδα. Επειτα από τη μεθοδική προσπάθεια διαμόρφωσης ενός θεωρητικού μοντέλου επί του οποίου στήριξε τις διεκδικήσεις της στις θαλάσσιες ζώνες της Ανατολικής Μεσογείου – με αποκορύφωμα το, νομικά έωλο, Μνημόνιο Συναντίληψης που υπέγραψε με την Τρίπολη – η Αγκυρα «έχει επιστρέψει» στο Αιγαίο «με αιχμή του δόρατος» το ζήτημα της αποστρατιωτικοποίησης των νησιών. Δεν πρόκειται βέβαια για νέο επεισόδιο στο πολυτάραχο σίριαλ των ελληνοτουρκικών σχέσεων, ούτε για θέμα απομονωμένο από τη συνολική στρατηγική θεώρηση της Τουρκίας για το Αιγαίο.

Φαίνεται όμως να επανέρχεται ένα θεωρητικό μοντέλο άμεσης σύνδεσης της αποστρατιωτικοποίησης των νησιών με την αμφισβήτηση της κυριαρχίας τους, ακόμα κι αν πρόκειται για μεγάλα και κατοικημένα νησιά. Πρόκειται για εξέλιξη που θα έπρεπε να ανησυχήσει την Αθήνα, η οποία όμως προς το παρόν απαντά μάλλον αμήχανα στη… «ρουτίνα» των υπερπτήσεων με τις οποίες η Αγκυρα επιδιώκει να υποστηρίξει τα επιχειρήματά της. Η αποφυγή της στρατιωτικοποίησης της κατάστασης συνιστά συνειδητή επιλογή της ελληνικής πλευράς. Ωστόσο δίαυλοι επικοινωνίας δεν υφίστανται και αυτό εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους.

Πρωταγωνιστικό ρόλο στην τουρκική στρατηγική διαδραματίζει, όπως και στο ζήτημα των θαλασσίων ζωνών, ο αντιναύαρχος Τσιχάτ Γιαϊτσί. Ο επιτελάρχης του τουρκικού Πολεμικού Ναυτικού έχει αναλάβει όπως φαίνεται να… εξειδικεύσει έτι περαιτέρω το αφήγημα της «Γαλάζιας Πατρίδας» που πρώτος διατύπωσε ο ναύαρχος ε.α. Τζεμ Γκουρντενίζ. Η εν λόγω θεωρία έχει σαφώς επικρατήσει στο διπλωματικό και στρατιωτικό κατεστημένο της Τουρκίας τα τελευταία χρόνια, αλλά επίσης στο Προεδρικό Μέγαρο.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Οργιάζει ο τουρκικός τύπος : Η Αγία Σοφία μετατρέπεται σε τέμενος

Ελληνοτουρκικά: Το μήνυμα της πενταμερούς, η Λιβύη και η άσκηση «Καταιγίδα»

Στο δε υπουργείο Εξωτερικών, το οποίο από πολλούς θεωρείται αποδυναμωμένο, ο βασικός εκφραστής της «σκληρής γραμμής» είναι ο Τσαγκαπτάι Ερτζιγες. Ο γενικός διευθυντής με αρμοδιότητα τις Διμερείς Πολιτικές, Αεροναυτιλιακές και Συνοριακές Υποθέσεις προέβη μάλιστα σχετικά πρόσφατα σε άλλη μία από τις γνωστές παρουσιάσεις του με τις οποίες προσφέρει νομικό μανδύα στις τουρκικές θέσεις. Η παρουσίαση πραγματοποιήθηκε στις 13 Φεβρουαρίου στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Οικονομικών και Τεχνολογίας ΤΟΒΒ. Είχε δε τίτλο «Εκκρεμή ζητήματα στην Ανατολική Μεσόγειο και στο Αιγαίο Πέλαγος: Οι θέσεις και οι πολιτικές της Τουρκίας». Δεν είναι όμως ο κ. Ερτζιγες που φαίνεται να κινεί τα νήματα.

Τι λέει ο Γιαϊτσί

Αυτό φαίνεται να το πράττει ο αντιναύαρχος Γιαϊτσί, ο οποίος μοιάζει μάλιστα να ακολουθεί μια πρακτική όμοια με εκείνη που ακολούθησε και στην υπόθεση των θαλασσίων οριοθετήσεων. Τότε είχε αρχικά εκδώσει ένα εγχειρίδιο με τίτλο «Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη με Ερωτήσεις και Απαντήσεις», στο οποίο είχε πρωτοδιατυπώσει τις θέσεις του για τους τρόπους με τους οποίους η Αγκυρα θα μπορούσε να αποκτήσει ξεκάθαρο αποτύπωμα στη θαλάσσια περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.

Σε αυτό έθεσε τις βάσεις για το Μνημόνιο Συναντίληψης με τη Λιβύη, φθάνοντας μάλιστα στο σημείο «να ανακαλύψει» αντικείμενες ακτές μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ – αγνοώντας πλήρως την Κύπρο. Σήμερα, έχει προχωρήσει στην έκδοση ενός νέου βιβλίου με τίτλο «Ελληνικές Απαιτήσεις – Προβλήματα του Αιγαίου: Ερωτήσεις και Απαντήσεις». Το εν λόγω βιβλίο αριθμεί περισσότερες από 200 σελίδες και κυκλοφόρησε αρχικά σε 25.000 αντίτυπα. Εκδότης είναι το Ανώτατο Ιδρυμα Πολιτισμού, Γλώσσας και Ιστορίας «Ατατούρκ».

Ορισμένα αποσπάσματά του έχουν επιμελώς διαρρεύσει στον τουρκικό Τύπο (στη σκληροπυρηνική εφημερίδα «Aksam») και προσφέρουν μια γεύση του περιεχομένου. Ο συγγραφέας απαριθμεί κατ’ αρχάς 23 νησιά που, σύμφωνα με τον ίδιο, φέρουν «μη στρατιωτικό καθεστώς». Πρόκειται για τη Θάσο, τον Αγιο Ευστράτιο, τα Ψαρά/Αντίψαρα, τη Σαμοθράκη, τη Λήμνο, τη Λέσβο, τη Χίο, την Ικαρία, τη Σάμο, την Αστυπάλαια, τη Ρόδο, τη Χάλκη, την Κάρπαθο, την Κάσο, την Ιλέκη, τη Νίσυρο, την Κάλυμνο, τη Λέρο, την Πάτμο, τους Λειψούς, τη Σύμη, την Κω και το Καστελλόριζο (Μεγίστη). Από αυτά τα 23 νησιά, τα 16 έχουν εξοπλιστεί, σταδιακά όπως αναφέρει ο συγγραφέας, από την Ελλάδα ήδη από τη δεκαετία του 1950.

Μάλιστα, ο αντιναύαρχος Γιαϊτσί θεωρεί ότι το «μη στρατιωτικό καθεστώς» αυτών των νησιών δεν συνάγεται μόνο από τις Συνθήκες της Λωζάννης (1923) και των Παρισίων (1947), αλλά επίσης από την παραβίασή του μέσω της εκμετάλλευσης του πλαισίου του ΝΑΤΟ (π.χ. με τη χρήση αεροδιαδρόμων για υπερπτήσεις και αποστολές/ασκήσεις). Εκτιμάται ότι σε αυτό το πλαίσιο η Αγκυρα είχε ζητήσει την εξαίρεση του Αγίου Ευστρατίου από τη νατοϊκή άσκηση «Τολμηρός Τοξότης» το 2007. Τι σημαίνουν όλα αυτά για τον Γιαϊτσί; Σημαίνουν ότι εφόσον έχουν παραβιαστεί οι όροι της αποστρατιωτικοποίησης έχει επίσης ακυρωθεί η προϋπόθεση βάσει της οποίας τα νησιά αυτά δόθηκαν στην Ελλάδα. Η ιδέα δεν είναι πάντως νέα. Είχε πρωτοδιατυπωθεί στις αρχές της δεκαετίας του 1990 και τώρα επανέρχεται.

Τι αναφέρουν οι Συνθήκες Λωζάννης και Παρισίων

Σύμφωνα με τη Συνθήκη της Λωζάννης προβλέπεται (στο Αρθρο 4) η ολική αποστρατιωτικοποίηση Λήμνου και Σαμοθράκης (Ελλάδα), της Ιμβρου, της Τενέδου και των Λαγουσών νήσων (Τουρκία), καθώς επίσης η μερική αποστρατιωτικοποίηση Λέσβου, Ικαρίας, Σάμου και Χίου (Αρθρο 13). Σε ό,τι αφορά τα Δωδεκάνησα, το Αρθρο 14 της Συνθήκης των Παρισίων ορίζει ότι τα νησιά αυτά θα παραμείνουν αποστρατιωτικοποιημένα. Στο σημείο αυτό, τα επιχειρήματα της Τουρκίας είναι αδύναμα, καθώς δεν αποτελεί συμβαλλόμενο μέρος της Συνθήκης.

Σε σχέση όμως με τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, η Τουρκία επιδιώκει να αξιοποιήσει την Απόφαση των Μεγάλων Δυνάμεων της 13ης Φεβρουαρίου 1914. Με αυτήν, η Ελλάδα διατηρεί υπό την κυριαρχία της όλα τα νησιά του Αιγαίου, πλην Ιμβρου και Τενέδου. Καλείται δε να προσφέρει εγγυήσεις στην Τουρκία ότι τα νησιά δεν θα οχυρωθούν ή χρησιμοποιηθούν για στρατιωτικούς σκοπούς. Η Αγκυρα θεωρεί ότι με την απόφαση αυτή (που επικυρώνεται στο Αρθρο 12 της Συνθήκης της Λωζάννης) όλα τα νησιά πρέπει να είναι αποστρατιωτικοποιημένα.

Υποστηρίζει ότι η ισχύς της υπερβαίνει τη Συνθήκη της Λωζάννης, παρά το γεγονός ότι το Αρθρο 12 αναφέρεται ρητά στο ζήτημα της ελληνικής κυριαρχίας επί των νησιών, ενώ είναι το Αρθρο 13 που ορίζει ποια νησιά θα είναι αποστρατιωτικοποιημένα. Η Αγκυρα ερμηνεύει επίσης περιοριστικά τη Σύμβαση του Μοντρέ (1936), εξαιρώντας Λήμνο και Σαμοθράκη από τον επανεξοπλισμό της ζώνης των Στενών στην οποία αυτά ανήκουν.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΒΗΜΑ