Βρετανία ή Σουηδία; Ιστορία δύο χωρών εν μέσω κοροναϊού

Τώρα που τα πρώτα κύματα των μολύνσεων και των θανάτων πέρασαν το διαβόητο πια οροπέδιο της κορυφής και τα lockdowns άρχισαν, σταδιακά όσο και επιφυλακτικά, να χαλαρώνουν, οι επιστήμονες έχουν αρχίσει να αψιμαχούν όσον αφορά το ποιες χώρες υιοθέτησαν τις καλύτερες στρατηγικές για την προστασία των πολιτών τους. Μία από τις πιο έντονες αντιπαραθέσεις; Ανάμεσα στους κορυφαίους λοιμωξιολόγους της Σουηδίας και της Βρετανίας, δύο χωρών που ακολούθησαν πολύ διαφορετικές κατευθύνσεις.

Είναι η ιστορία δύο χωρών, εν μέσω της ίδιας όμως πανδημίας. Επειτα από αρκετή καθυστέρηση, η Βρετανία επέβαλε στις 23 Μαρτίου αυστηρό lockdown – μόλις χθες αντικατέστησε το σύνθημα «μένουμε σπίτι, προστατεύουμε το ΕΣΥ, σώζουμε ζωές» με το σύνθημα «μένουμε σε επαγρύπνηση, ελέγχουμε τον ιό, σώζουμε ζωές», και, πάλι, ήταν τόσες οι αντιδράσεις που η Ντάουνινγκ Στριτ αναγκάστηκε να διευκρινίσει πως «μένουμε σε επαγρύπνηση» σημαίνει «μένουμε σπίτι όσο το δυνατόν περισσότερο», «περιορίζοντας τις επαφές με άλλους ανθρώπους» και «διατηρούμε απόσταση δύο μέτρων όπου αυτό είναι δυνατό». Η Σουηδία, πάλι, πορεύτηκε με πολύ πιο χαλαρές, εθελοντικές οδηγίες, δείχνοντας εμπιστοσύνη στους πολίτες της ώστε να χρησιμοποιήσουν την κοινή λογική τους και να διατηρήσουν εύλογες κοινωνικές αποστάσεις.

Το Λονδίνο μετατράπηκε σε πόλη-φάντασμα, η οικονομία του δέχθηκε – όπως και όλες οι χώρες που επέβαλαν lockdown – ισχυρότατο πλήγμα. Στη Στοκχόλμη, πάλι, όλον τον Μάρτιο και όλον τον Απρίλιο μπορούσε κανείς να δειπνήσει σε κάποιο εστιατόριο ή να πιει μια παγωμένη μπίρα στα έξω τραπεζάκια ενός μπαρ. Τα παιδιά συνέχισαν να πηγαίνουν στο σχολείο. Καταστήματα, γυμναστήρια, εργοστάσια, στούντιο γιόγκα παρέμειναν ανοιχτά. Οι ηγέτες αμφότερων των χωρών υποστηρίζουν πως «οδηγός τους ήταν η επιστήμη». Και οι δύο χώρες είχαν μεγάλους αριθμούς θανάτων. Εκαναν λοιπόν λάθος οι επιστήμονες και στις δύο; Ή μήπως είχαν δίκιο, αλλά με διαφορετικούς τρόπους; Ή μήπως είναι πολύ νωρίς να το κρίνουμε;

Ο πρώην επικεφαλής επιδημιολόγος της Σουηδίας, ο Γιόχαν Γκίζεκε, ένας διεθνώς αναγνωρισμένος ειδικός που συμβουλεύει τον ΠΟΥ, βάλλει από καιρό αδιακρίτως εναντίον της βρετανικής κυβέρνησης για την αιφνίδια απόφαση που πήρε να εγκαταλείψει την ανεπίσημη στρατηγική της «ανοσίας της αγέλης» και να επιβάλλει lockdown. Είναι πια γνωστό τοις πάσι ότι η κυβέρνηση Τζόνσον άλλαξε ρότα έπειτα από την επιδημιολογική μελέτη που της παρέδωσε ομάδα του Imperial College με επικεφαλής τον Νιλ Φέργκιουσον – ο οποίος παραιτήθηκε την περασμένη εβδομάδα από τη θέση του κυβερνητικού επιστημονικού συμβούλου έπειτα από μια μάλλον «βολική» αποκάλυψη ότι είχε παραβιάσει προ καιρού το lockdown. Στο θέμα μας όμως.

Η επίμαχη μελέτη προειδοποιούσε ότι χωρίς μέτρα η Βρετανία θα θρηνούσε 250.000-500.000 νεκρούς. Αλλά ο Γκίζεκε την έχει αποκαλέσει «όχι πολύ καλή» και «υπερβολικά απαισιόδοξη». Ο ίδιος σημείωσε πως η μελέτη ούτε εξετάστηκε από ομότιμους ειδικούς ούτε δημοσιεύθηκε σε κάποια επιστημονική επιθεώρηση, δήλωσε μάλιστα πως κάποιος πρέπει να γράψει ένα βιβλίο για το «πώς μια όχι και πολύ επιστημονική μελέτη άλλαξε την πολιτική μιας ολόκληρης χώρας». Σε συνέντευξή του στη «Washington Post», ο σουηδός επιδημιολόγος χαρακτηρίζει τις προβλέψεις του Imperial College «σχεδόν υστερικές».

Οπως σημειώνει βέβαια η αμερικανική εφημερίδα, οι επιστήμονες διαφωνούν όλη την ώρα, ο συγκεκριμένος καβγάς όμως έχει την ιδιαιτερότητα ότι έγινε (και) δημόσια, μέσω Internet και σόσιαλ μίντια. Φέργκιουσον και Γκίζεκε παραχώρησαν αμφότεροι μέσα στον Απρίλιο συνέντευξη στο διαδικτυακό περιοδικό UnHerd, με τον Φέργκιουσον να αντεπιτίθεται λέγοντας πως «η πλειονότητα των επιδημιολόγων παγκοσμίως στηρίζουν τη θέση του», ότι η σουηδική κυβέρνηση έλαβε «μια απόφαση που οι περισσότερες άλλες χώρες δεν θα ανέχονταν», ότι ο Γκίζεκε «ουσιαστικά λέει πως θα έπρεπε να αφήσουμε όλους τους ηλικιωμένους να πεθάνουν», ότι ακόμα και στη Σουηδία κάποιοι επιστήμονες κατηγορούν την κυβέρνηση πως «παίζει ρώσικη ρουλέτα» με τον πληθυσμό. Σε επιστολή του στη βρετανική επιθεώρηση «The Lancet», ο σουηδός επιδημιολόγος επέμεινε πως μόνο η ανοσία της αγέλης ή ένα αποτελεσματικό εμβόλιο, που όμως αργεί, μπορούν να σταματήσουν τον ιό, πως «όλοι θα εκτεθούν» σε αυτόν και τα αυστηρά lockdowns απλώς αναβάλλουν τα χειρότερα για το μέλλον.

Η πανδημία δεν έχει τελειώσει. Επί του παρόντος όμως, έχοντας ξεπεράσει τους 31.000 θανάτους, η Βρετανία έχει τους περισσότερους νεκρούς στην Ευρώπη. Η Σουηδία, από την πλευρά της, έχει τους περισσότερους νεκρούς στη Σκανδιναβία: περισσότερους από 3.200. Η Βρετανία έχει πληθυσμό 66 εκατομμυρίων, η Σουηδία 10 εκατομμυρίων. Συγκριτικά, η Βρετανία καταγράφει 451 θανάτους ανά εκατομμύριο και η Σουηδία 314 θανάτους ανά εκατομμύριο. Το 90% των νεκρών της Σουηδίας είναι άνω των 70 χρόνων – οι σουηδικές αρχές ζήτησαν χθες συγγνώμη που δεν προστάτευσαν επαρκώς τους ηλικιωμένους. «Αν είναι να φτάσουμε σε μια «νέα κανονικότητα», η Σουηδία αποτελεί ένα μελλοντικό πρότυπο» δήλωσε πρόσφατα αξιωματούχος του ΠΟΥ. Την τελική έκβαση της διαμάχης μόνο ο χρόνος θα την κρίνει.