«Απέσυρε τώρα» : Τα πάθη της προστακτικής, τα πάθη της Ελληνικής

Όσο κι αν αυτό ηχεί υπερβολικό, το αναγεγραμμένο στο πανό των εκπαιδευτικών «απέσυρε τώρα» (θαυμάστε, ταυτόχρονα, και το β’ ενικό πρόσωπο της προστακτικής, που εκπέμπει ασφαλώς το δικό του συμβολισμό), το οποίο από χθες σχολιάζεται και επικρίνεται παντοιοτρόπως, δε θα έπρεπε να μας προκαλεί και τόσο μεγάλη έκπληξη, δεδομένης της γλωσσικής πραγματικότητας στη χώρα μας τις τελευταίες δεκαετίες.

Τουλάχιστον οι παροικούντες τη σύγχρονη γλωσσική Ιερουσαλήμ γνωρίζουν καλά ότι ακόμη και άνθρωποι που λόγω της φύσης του επαγγέλματός τους θα όφειλαν να κατέχουν και να σέβονται τους κανόνες της Ελληνικής, όπως εκπαιδευτικοί και δημοσιογράφοι, υποπίπτουν καθημερινά σε πληθώρα σφαλμάτων, τα οποία διά της αθρόας αναπαραγωγής τους τείνουν πλέον να καθιερωθούν, να επικρατήσουν στη γλώσσα μας.

Μια από τις συνηθέστερες κατηγορίες των γλωσσικών αυτών λαθών είναι εκείνη που αφορά το σχηματισμό της προστακτικής, της έγκλισης που χρησιμοποιείται κατ’ αρχήν για την έκφραση προσταγής (πέραν της προσταγής, η προστακτική επιτελεί και άλλες επικοινωνιακές λειτουργίες, καθώς μπορεί να εκφράζει επίσης παράκληση, προτροπή ή παρακίνηση, παραχώρηση ή άδεια).

Τα συχνότερα λάθη σε ό,τι αφορά τη χρήση της προστακτικής, τόσο στο γραπτό όσο και τον προφορικό λόγο, είναι τα ακόλουθα:

• προστακτική ενεργητικού αορίστου με αύξηση
• προστακτική ενεργητικού αορίστου με ει αντί η

Ειδικότερα, πολλοί συντάκτες κειμένων ή ομιλητές, παρασυρμένοι προφανώς από τους τύπους της οριστικής ενεργητικού αορίστου, βάζουν αύξηση στο β’ ενικό πρόσωπο της προστακτικής ενεργητικού αορίστου: «απέσυρέ το», «αντέγραψέ το», «ανέθεσέ του», «ανέλυσέ το», «επέτρεψέ μου» κ.τ.ό.

Οι ορθοί τύποι της προστακτικής είναι, ασφαλώς, χωρίς αύξηση. Παραθέτουμε ενδεικτικά παραδείγματα:

• ανάβαλε αντί ανέβαλε
• ανάθεσε αντί ανέθεσε
• ανάλαβε αντί ανέλαβε
• ανάλυσε αντί ανέλυσε
• ανάφερε αντί ανέφερε
• αντίγραψε αντί αντέγραψε
• αντίδρασε αντί αντέδρασε
• αντικατάστησε αντί αντικατέστησε
• αντίκρουσε αντί αντέκρουσε
• απόδειξε αντί απέδειξε
• απόρριψε αντί απέρριψε
• απόσυρε αντί απέσυρε
• διάλυσε αντί διέλυσε
• επανάλαβε αντί επανέλαβε
• επανάφερε αντί επανέφερε
• επίβαλε αντί επέβαλε
• επίλεξε αντί επέλεξε
• επίμεινε αντί επέμεινε
• επίστρεψε αντί επέστρεψε
• επίτρεψε αντί επέτρεψε
• κατάγραψε αντί κατέγραψε
• μετάτρεψε αντί μετέτρεψε
• παράγγειλε αντί παρήγγειλε
• παράδωσε αντί παρέδωσε
• παράλαβε αντί παρέλαβε
• παράτεινε αντί παρέτεινε
• υπόβαλε αντί υπέβαλε
• υπόγραψε αντί υπέγραψε
• υπόδειξε αντί υπέδειξε

Εξάλλου, διαβάζουμε συχνά τύπους του β’ πληθυντικού προσώπου της προστακτικής ενεργητικού αορίστου όπως «κρατείστε», «ακολουθείστε», «βοηθείστε», «παρατηρείστε», «δημιουργείστε», «προχωρείστε», «κινείστε», «αφείστε», «ασκείστε» κ.τ.ό.

Οι τύποι αυτοί είναι εσφαλμένοι, δεδομένου ότι τα προαναφερθέντα ρήματα (ως επί το πλείστον, ανήκουν στη δεύτερη συζυγία, δηλαδή τελειώνουν σε -ώ στην ενεργητική φωνή και σε -ούμαι ή -ιέμαι στην παθητική φωνή) σχηματίζουν κανονικά το β’ πληθυντικό πρόσωπο της προστακτικής ενεργητικού αορίστου σε –ήστε:

«κρατήστε», «ακολουθήστε», «βοηθήστε», «παρατηρήστε», «δημιουργήστε», «προχωρήστε», «κινήστε», «αφήστε», «ασκήστε» κ.τ.ό.

Το η (-ήστε) σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να μετατραπεί σε ει (-είστε), καθώς ανήκει στο θέμα του ρήματος, δηλαδή στο μέρος του ρήματος που δεν αλλάζει.

Οι τύποι «κρατήστε», «ακολουθήστε», «βοηθήστε», «παρατηρήστε», «δημιουργήστε», «προχωρήστε», «κινήστε», «αφήστε», «ασκήστε» κ.τ.ό. είναι απλώς συγκεκομμένοι, δηλαδή έχουν απολέσει λόγω συγκοπής το φωνήεν ε (ολόκληρος ο τύπος του ρήματος είναι «κρατήσετε», «παρατηρήσετε», «αφήσετε» κ.τ.ό.).

Αξίζει να σημειωθεί ότι το αντίστοιχο πρόσωπο της προστακτικής παθητικού αορίστου έχει ει, το οποίο όμως στην προκειμένη περίπτωση ανήκει στην κατάληξη –είτε: «κρατηθείτε», «κινηθείτε», «αφεθείτε», «ασκηθείτε» κ.τ.ό.