Γειτονόπουλα και κοπελιές

Το ανορθόγραφο πανό που περιφέραν χθες γύρω από τη Βουλή οι καθηγητές με την αύξηση στην προστακτική (από τα βασικά λάθη που μας έμαθαν να αποφεύγουμε στο σχολείο) μου θύμισαν τα, κατά καιρούς, κομματικά γλωσσικά ιδιώματα. Εντάξει υπάρχει και η οργουελική άποψη ότι αλλοιώνοντας τις λέξεις, αλλοιώνεις και το νόημά τους αλλά δεν μιλάω ακριβώς γι’ αυτό.

Στα χρόνια μετά τη Μεταπολίτευση αν ήσουν νέος και έλεγες, για παράδειγμα, Ιούνιος και Ιούλιος αντί Ιούνης και Ιούλης (μόνο ο Αύγουστος γλίτωνε) σε κοιτούσαν σαν να ήσουν η μετενσάρκωση του Μεταξά ή το χαμένο παιδί του Πινοτσέτ. Τα «κοπελιά» και τα «σύντροφε» έδιναν κι έπαιρναν και υπήρχε μια επιστροφή στις γλωσσικές μας ρίζες είτε αυτή αποτυπωνόταν σε λέξεις που είχαν κάτι από την τρυφερότητα του Λουντέμη με τα «παιδόπουλα» και τα «γειτονόπουλα» είτε από την αγωνιστική τραχύτητα της υπαίθρου με το «προσφάι», τα «ζεμπίλια», τα «κρομμύδια» και τις «καλαθούνες». Ενώ το «Πώς πάει ο αγώνας, συντρόφισσα;» ήταν ατάκα για φλερτ στα μπαρ των Εξαρχείων (μήπως είναι πάλι, δεν ξέρω, μεγάλωσα κι εγώ).

Πρόσφατα, με τον ΣΥΡΙΖΑ, επανήλθε αυτή η τάση της λεξιπλοκίας κυρίως στο όνομα του αλαλάζοντος γλωσσικού φεμινισμού που δεν σταμάτησε στο «βουλεύτρια» αλλά έφερε και τα «πολίτισσα» (όχι η γυναίκα από την Κωνσταντινούπολη αλλά η πολίτης) και τα «λεκτόρισσα».

Καρβέλι, καρβελάκι

Πίσω στη δεκαετία του 1980 όταν στην Ελλάδα ομιλούνταν ευρέως, ως ένα είδος ιδεολογικής ντοπιολαλιάς, και η «κουμμουνιστική». Και μάλιστα από ανθρώπους που ουδεμία σχέση είχαν με το κόμμα. Θυμάμαι λοιπόν έναν γνωστό λογοτέχνη που είχε proficiency σε αυτήν τη διάλεκτο και μία σύντροφο που την έλεγαν Μαίρη. Ενα βράδυ, σε ένα τραπέζι με φίλους στο σπίτι χρειάστηκαν κι άλλο ψωμί. «Μάρω, φέρε το καρβέλι» ανέκραξε ο λογοτέχνης και η Μάρω, που την έλεγαν Μαίρη, έφερε το καπιταλιστικό ψωμί σε φέτες του τοστ που, ούτως ή άλλως, έτρωγαν.

Λογικές και ευαισθησίες

Μεγάλη κουβέντα σήκωσε από χθες η υπερχειλίζουσα συναισθήματος αγόρευση της εισαγγελέως στην υπόθεση της ειδεχθούς δολοφονίας της Ελένης Τοπαλούδη, η «υιοθέτηση» εκ μέρους της του θύματος και ο τρόπος που αναφέρθηκε στους δικηγόρους των κατηγορουμένων που προκάλεσε ακόμη και την αντίδραση του δικηγόρου της οικογένειας Αλέξη Κούγια. Το διαδικτυακό κύμα συγκίνησης που προκάλεσε αρχικά, ήρθε στη συνέχεια αντιμέτωπο με αναφορές για παράβαση του κώδικα συμπεριφοράς των δικαστικών λειτουργών και την καταγγελία του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών.

Αναφορικά με τις συναισθηματικές αποστάσεις που θα πρέπει να παίρνουν από τις υποθέσεις που διαχειρίζονται οι λειτουργοί της Δικαιοσύνης, θυμάμαι μια ιστορία που μου έχει διηγηθεί γνωστός δικηγόρος. Λίγο μετά τη Μεταπολίτευση, στα πρώτα του τότε επαγγελματικά βήματα, μοιράστηκε με τον μέντορά του Ηλία Ηλιού τούς δισταγμούς του ως προς το να αναλάβει την υπεράσπιση του δράστη ενός άγριου φονικού. «Ο σωστός δικηγόρος, παιδί μου» του είπε ο πρόεδρος της ΕΔΑ «πρέπει να κάνει στην μπάντα το συναίσθημα  και να μπορεί να τους υπερασπιστεί όλους. Εκτός από τους χουντικούς». Καθώς όμως ο νεαρός έφευγε από το γραφείο, ο Ηλιού συμπλήρωσε «Ή, αν χρειαστεί, και τους χουντικούς».