Δυσκολίες του νέου καπιταλισμού

Ο θρίαμβος του δημοκρατικού καπιταλισμού στην αντιπαράθεσή του με όλα τα άλλα πολιτικο-οικονομικά συστήματα της γης δεν οδήγησε και στο τέλος των κοινωνικών προβλημάτων. Η ελεύθερη οικονομία απέδειξε πως συνιστά το αποτελεσματικότερο σύστημα για την αντιμετώπιση των προβλημάτων της βιομηχανικής κοινωνίας. Δεν οδηγεί όμως και στον παράδεισο. Μόνο δογματικοί των διαφόρων ιδεολογιών και θεωριών πιστεύουν σε κάτι τέτοιο.

Η κατάρρευση των γνωστών μοντέλων οικονομικής δράσης που οικοδομούνταν πάνω στο σχήμα κεφάλαιο – βιομηχανική υποδομή – παραγωγή – μαζική απασχόληση – διοχέτευση στις αγορές – κατανάλωση και η αντικατάστασή τους από τη δημιουργία και προώθηση προϊόντων του αέρα (πληροφόρηση, επικοινωνία, διαφήμιση, cable TV κ.λπ.) αποδομεί κατεστημένες νοοτροπίες και εκτροχιάζει την παραδοσιακή λειτουργία του δημόσιου τομέα (βλ. σχετ. Charles Leadbeater, «Living on Thin Air». Viking, 1999).

Οπως σωστά επισημαίνει ο Colin Leys («Market – Driven Politics: Neoliberal Democracy and the Public Interest». Verso, 2001): «Η πολιτική σήμερα σε ολόκληρο τον κόσμο κυριαρχείται από τις αγορές. Δεν είναι μόνο πως οι κυβερνήσεις δεν είναι σε θέση να μανατζάρουν αυτόνομα τις οικονομίες τους. Αλλά για να επιβιώσουν πολιτικά, είναι υποχρεωμένες να προσαρμόζουν τις πολιτικές τους με τέτοιον τρόπο ώστε να είναι συμβατές με τις απαιτήσεις των διεθνών αγορών».

Μεγαλύτερη σημασία σήμερα έχουν οι χρηματιστηριακές συμπεριφορές των μετοχών εισηγμένων εταιρειών από την ίδια την απόδοση των επιχειρήσεων στην πραγματική αγορά.

Η δυναμική είσοδος της εποχής της γνώσης στη ζωή μας σηματοδοτεί και την ανατροπή του κυρίαρχου παραδείγματος οργάνωσης της πολιτικής και της οικονομίας σε ολόκληρο τον κόσμο.

Τα γεγονότα δείχνουν μια καινούργια πολιτικο-οικονομική πραγματικότητα. Η εθνική αστική τάξη που κυριάρχησε στα χρόνια του τουρμπο-καπιταλισμού, υποχωρεί μπροστά στην ανωτερότητα των κυρίαρχων «δικτυοκρατών». Μιας νέας ελίτ δηλαδή που στηρίζει την ανωτερότητά της στον έλεγχο, τη δυνατότητα πρόσβασης και την ικανότητα διανομής κατά βούληση της απαραίτητης γνώσης.

Στα καινούργια δεδομένα που αναδεικνύονται δεν θα έχει σημασία ο έλεγχος του κεφαλαίου και των όποιων φυσικών πόρων. Η κυριαρχία θα εκπηγάζει από τον έλεγχο των ηλεκτρονικών δικτύων και την παραγωγή θα αντικαταστήσει, σαν κινητήρια δύναμη της οικονομίας, η κατανάλωση. Οι κοινωνικές διαφορές θα εστιάζονται στο τι ακριβώς θα μπορεί ο καθένας – θα γνωρίζει πως είναι σε θέση – να καταναλώσει.

Και θα υπάρξουν σοβαρές κοινωνικές διαιρέσεις, όπως εξηγεί κι ο Ben Jupp, του λονδρέζικου think tank Demos, στο βιβλίο του «Divided by Information». Το προλεταριάτο θα αντικατασταθεί από το «καταναλωταριάτο»!! (βλ. σχετ. Αl. Bard και J. Soderqvist «Netocracy: The New Power Elite and Life after Capitalism». Reuters, 2002). Η άσκηση εξουσίας θα στηριχθεί από τα πράγματα σε δομές ηλεκτρονικές και υπερεθνικές. Οσοι έχουν πρόσβαση σε δίκτυα και πηγές πληροφοριών πλεονεκτούν προφανώς συντριπτικά…