Λατινικές παροιμιακές και γνωμικές εκφράσεις στην ελληνική (Μέρος Α’)

Τον Ιούλιο του 2016, όπως ίσως μπορούν να ανακαλέσουν στη μνήμη τους ορισμένοι από τους αναγνώστες της ενότητάς μας, απεβίωσε ο Δημήτρης Μαρωνίτης —ευρέως γνωστός ως Δ. Ν. Μαρωνίτης—, διαπρεπής κλασικός φιλόλογος, μεταφραστής αρχαίων συγγραφέων και δοκιμιογράφος.

Μια αξιομνημόνευτη πτυχή της πολυσχιδούς δραστηριότητας του εξέχοντος θεσσαλονικέως διανοουμένου υπήρξε η μακρόχρονη και άκρως παραγωγική συνεργασία του με την ιστορική εφημερίδα του Δημοσιογραφικού Οργανισμού Λαμπράκη «Το Βήμα».

Στο πλαίσιο της συνεργασίας αυτής, που διήρκεσε από το Φεβρουάριο του 1971 —τότε δημοσιεύτηκε η πρώτη επιφυλλίδα του— έως και λίγο πριν από το θάνατο του Μαρωνίτη, κυκλοφόρησε το «Εγχειρίδιο της ορθής γραφής» (Τα πιο συχνά ορθογραφικά, γραμματικά και συντακτικά λάθη).

Ένα από τα κεφάλαια αυτής της ειδικής έκδοσης για την εφημερίδα «Το Βήμα» ήταν αφιερωμένο στις «Αρχαίες ελληνικές και λατινικές εκφράσεις», τμήμα δε του εν λόγω κεφαλαίου αναφερόταν στις «Λατινικές παροιμιακές και γνωμικές εκφράσεις».

Ιδού, λοιπόν, τα όσα έγραφε εκεί ο αείμνηστος δάσκαλος για τις λατινικές εκφράσεις που χρησιμοποιούνται συχνά-πυκνά στην ελληνική γλώσσα:

hic et nunc: η λατινική έκφραση σημαίνει «εδώ και τώρα». Χρησιμοποιείται ή για να δηλώσει την επιτακτική ανάγκη ενός μέτρου στο συγκεκριμένο χώρο και στον παρόντα χρόνο, ή για να υπογραμμίσει τα διακριτικά χαρακτηριστικά της λυρικής ποίησης έναντι της επικής. Λέμε και γράφουμε:

• Η εφαρμογή των οικονομικών μέτρων επιβάλλεται να γίνει hic et nunc.
• Αναβάλλεται συνεχώς η αλλαγή του θεσμικού πλαισίου των κρατικών θεάτρων της χώρας, ενώ θα έπρεπε να γίνει hic et nunc.
• Σε αντίθεση προς την επική ποίηση, η οποία είναι εξ ορισμού διηγητική και αναφέρεται στο παρελθόν, η λυρική ποίηση σηματοδοτεί το hic et nunc, το «εδώ και τώρα» τόσο του λυρικού ποιητή όσο και των ακροατών-αναγνωστών.

grosso modo: χονδρικώς, πάνω κάτω. Η έκφραση χρησιμοποιείται για να δηλωθεί η μερική ευστοχία μιας εκτίμησης. Λέμε και γράφουμε:

• Ο ιταλικός νότος και ο ελληνικός βορράς παρουσιάζουν grosso modo τους ίδιους δείκτες ανάπτυξης.

per terram per mare: στην ξηρά και στη θάλασσα, πανταχού. Η έκφραση χρησιμοποιείται για να δηλωθεί η ευρύτατη διάδοση ενός προσώπου, έργου ή πράγματος. Λέμε και γράφουμε:

• Η είδηση του αδιεξόδου των συνομιλιών στη Γενεύη διαδόθηκε αμέσως per terram per mare.