Τουρκία: Κλιμακώνει τις προκλήσεις στο Αιγαίο και αναζητά προσέγγιση με τις ΗΠΑ για τη Λιβύη

Επιμένει στη στρατηγική της έντασης η Τουρκία και εξάγει την κρίση της στο Αιγαίο κλιμακώνοντας τις επικίνδυνες προκλήσεις της προς την Ελλάδα.

Προκλήσεις από θάλασσα και αέρα

Μετά τις παραβιάσεις από αέρος και τις υπερπτήσεις που πλέον αποτελούν καθημερινή πρακτική για την Άγκυρα, σκάφος της τουρκικής ακτοφυλακής έφτασε κοντά στις ελληνικές ακτές το πρωί της Πέμπτης και επιδόθηκε σε επικίνδυνους ελιγμούς εντός των ελληνικών υδάτων.

Το τουρκικό σκάφος μπήκε στα ελληνικά χωρικά ύδατα, στην περιοχή της Βάτου των Οινουσσών και άρχισε τους επικίνδυνους ελιγμούς, τόσο κατά σκάφους της Frontex όσο και κατά ελληνικού αλιευτικού που ψάρευε σε απόσταση 1,5 ναυτικού μιλίου από τις ελληνικές ακτές.

Ήταν τέτοιο το θράσος των Τούρκων που έφτασαν στο σημείο να ζητήσουν από τη Frontex και το ελληνικό αλιευτικό, λέγοντας τους πως βρίσκονται σε τουρκικά νερά!

Μάλιστα, όταν στο σημείο εμφανίστηκε σκάφος του Κεντρικού Λιμεναρχείου Χίου, οι Τούρκοι ανέβασαν την ένταση και έστειλαν και δεύτερο σκάφος τους στο σημείο, όπου επί τέσσερις ώρες τα δυο σκάφη του τουρκικού λιμενικού έκαναν ακραίους ελιγμούς.

Σημειώνεται πάντως ότι και το μπαράζ υπερπτήσεων σήμερα είχε συγκεκριμένη στόχευση καθώς για ακόμη μία φορά οι Τούρκοι πέταξαν και πάνω από μεγάλα κατοικημένα νησιά όπως η Λέσβος, η Χίος, η Πάτμος, η Λήμνος.

Αποστρατιωτικοποίηση ελληνικών νησιών

Ουσιαστικά  τα περιστατικά αυτά αποτελούν συνέχεια της γραμμής που έχει επαναφέρει στο προσκήνιο η Άγκυρα για να αμφισβητήσει με απροκάλυπτο τρόπο κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας και αφορούν τα περί αποστρατιωτικοποίησης των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου που προβάλλει το καθεστώς Ερντογάν.

Μάλιστα μόλις χτες Τετάρτη, ο σταθμός της Σμύρνης εξέδωσε ακόμη μία Navtex, η οποία αναφέρει ότι μία ελληνική αναγγελία για άσκηση σε περιοχή του Βορείου Αιγαίου αποτελεί «παραβίαση του αποστρατιωτικοποιημένου καθεστώτος της Λέσβου, Αγίου Ευστρατίου και Λήμνου σύμφωνα με τη συνθήκη της Λωζάννης 1923».

Και προσθέτει ότι σύμφωνα «με το Διεθνές Δίκαιο η παραβίαση του αποστρατιωτικοποιημένου καθεστώτος των νησιών του Αιγαίου δεν είναι αποδεκτή».

Από τα τέλη Απριλίου η Τουρκία έχει «εγκαινιάσει» αυτή την τακτική. Με αλλεπάλληλες Navtex ισχυρίζεται ότι τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου από τη Σαμοθράκη έως και τα Δωδεκάνησα πρέπει να είναι αποστρατιωτικοποιημένα.

Ιστορικός αναθεωρητισμός

Ενδεικτική των προθέσεων της Τουρκίας το τελευταίο διάστημα είναι και η προκλητική ανακοίνωση της Άγκυρας για τη Γενοκτονία των Ποντίων, όπου παραβλέποντας τη σφαγή 350 χιλιάδων νεκρών, η τουρκική πλευρά κατηγόρησε με ιταμό τρόπο, την ελληνική πλευρά για θηριωδίες του στρατού στην Ανατολία.

Η αδόκιμη αυτή προσπάθεια παραποίησης της ιστορίας από πλευράς Τουρκίας –όπως τη χαρακτήρισε και το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών- ουσιαστικά είναι μέρος της αναθεωρητικής στρατηγικής της Άγκυρας που αμφισβητεί ιστορικά γεγονότα αλλά και διεθνείς συνθήκες του ιστορικού παρελθόντος προκειμένου να εξυπηρετήσει τις σύγχρονα γεωπολιτικά συμφέροντα της Τουρκίας στην ευρύτερη περιοχή.

Η εσωτερική κρίση

Γεγονός πάντως παραμένει πως τόσο η κακή οικονομική κατάσταση της Τουρκίας, το πλήγμα που δέχεται και αυτή στον δικό της τουρισμό λόγω της πανδημίας και οι κατά καιρούς διεθνείς πιέσεις στην τουρκική λίρα, όπως η πρόσφατη πτώση της αξίας της σε ιστορικό χαμηλό έναντι του δολαρίου, ενισχύουν την οικονομική κρίση στο εσωτερικό της και κάνουν πιο επιθετικό το καθεστώς Ερντογάν.

Το γεγονός αυτό μπορεί να εξηγήσει σε ένα βαθμό και την επικίνδυνη κλιμάκωση των προκλήσεων στο Αιγαίο από πλευράς της Τουρκίας το τελευταίο διάστημα.

Σε κάθε περίπτωση πάντως τα φαινόμενα στο εσωτερικό της Τουρκίας είναι αντιφατικά και κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει το ενδεχόμενο η κλιμάκωση των προκλήσεων να οδηγήσουν μια ήδη τεταμένη κατάσταση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις στα άκρα, αν ο Ταγίπ Ερντογάν κρίνει ότι κάτι τέτοιο θα τον ισχυροποιούσε.

Είναι δε χαρακτηριστικό αυτού του κλίματος των αντιφάσεων η καρατόμηση –όπως τουλάχιστον ερμηνεύτηκε- και μάλιστα δια χειρός Ερντογάν, του Τζιχάντ Γιαϊτζί επιτελάρχη της Διοίκησης Ναυτικών Δυνάμεων της Τουρκίας.

Ο αφοπλισμός Γιαϊτζί

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Γιαϊτζί εμφανιζόταν ως ο αρχιτέκτονας του μνημονίου Τουρκίας – Λιβύης, για τις θαλάσσιες ζώνες, που επί της ουσίας επιχειρούσε να δώσει σάρκα και οστά, διά της επιβολής τετελεσμένων στο Αιγαίο, στο δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας».

Είχε δεχθεί μάλιστα τα εύσημα για τις υπηρεσίες του. Με σειρά βιβλίων του εξέφραζε τις πλέον μαξιμαλιστικές θέσεις της Τουρκίας, όντας από τους κύριους εκφραστές των θεωριών περί δικαιωμάτων της Άγκυρας στο Αιγαίο και σε 23 νησιά. Δικοί του και οι χάρτες του τουρκολιβυκού μνημονίου, αλλά και οι διαρροές περί έτοιμου σχεδίου της Τουρκίας για ορισμό ΑΟΖ με το Ισραήλ.

Κάποιοι ωστόσο στο παρελθόν είχαν χαρακτηρίσει τον Γιαϊτζί ως τον άνθρωπο που εγκλώβισε τον Ερντογάν στο αδιέξοδο σχέδιο του τουρκολιβυκού μνημονίου.

Για πολλούς ο Γιαϊτζί «πλήρωσε» τους ανταγωνισμούς του με τον υπουργό Άμυνας Χουλουσί Ακάρ, καθώς ο τελευταίος έχει αποδειχθεί ο συνδετικός κρίκος της κυβέρνησης Ερντογάν με το στράτευμα, μετά το πραξικόπημα, ενώ του έχει δοθεί και το δικαίωμα να ασκεί σε μεγάλο βαθμό και εξωτερική πολιτική στο όνομα της Τουρκίας.

Κριτική στον Ερντογάν για την καρατόμησή του άσκησε και ο εμπνευστής του σχεδιασμού της «Γαλάζιας Πατρίδας», αντιναύαρχος ε.α. Τζεμ Γκιουρντενίζ, σημειώνοντας παράλληλα την ανησυχία του για το αν μία τέτοια απόφαση θα επηρεάσει και την πολιτική της Τουρκίας στη θάλασσα.

Ο «αφοπλισμός» Γιαϊτζί και το παρασκήνιο που προηγήθηκε απασχολεί και την Αθήνα, προκειμένου να αποκρυπτογραφήσει εάν πρόκειται για μία απόφαση που θα φέρει αλλαγές και στην πολιτική της Άγκυρας απέναντι στην Ελλάδα.

Αυτό που πάντως φαίνεται προς ώρας είναι από την πλευρά της Άγκυρας να γίνεται μια προσπάθεια επαναπροσέγγισης ή ακριβέστερα εκτόνωση της έντασης που υπήρξε το προηγούμενο διάστημα με τις ΗΠΑ.

Η ανατροπή των ισορροπιών στη Λιβύη

Κλειδί γι’ αυτό φαίνεται πως αποτελεί το λιβυκό ζήτημα και οι διεθνείς ζυμώσεις και διεργασίες που λαμβάνουν χώρα τον τελευταίο καιρό.

Τα γεγονότα επί του εδάφους έχουν οδηγήσει στην ανατροπή της υπεροχής του Χαλίφα Χαφτάρ και στην ενδυνάμωση της κυβέρνησης υπό τον Φαγέζ Αλ – Σάραζ που αναγνωρίζεται διεθνώς από τα Ηνωμένα Έθνη και την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ).

Η περιπλοκή επιτείνεται από το γεγονός ότι οι στρατιωτικές επιτυχίες της Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας (GNA) έχουν βασιστεί στην κομβική υποστήριξη της Τουρκίας.

Η μεταβολή των δεδομένων δημιουργεί επίσης ρωγμές στο σύνολο των δυνάμεων που υποστηρίζουν τον Χαφτάρ και όλο αυτό το σκηνικό αποτελεί κακή είδηση για την ελληνική πλευρά.

Άλλωστε αυτό αποτυπώθηκε και στη δήλωση Στόλτενμπεργκ υπέρ του Σάρατζ και για την οποία υπήρξε αντίδραση του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών.

Προγεφύρωμα

Το ζήτημα πάντως σε ότι αφορά τις ελληνοτουρκικές σχέσεις δεν περιορίζεται στο τουρκολιβυκό Μνημόνιο για τις θαλάσσιες ζώνες.

Η Άγκυρα δείχνει πλέον να έχει τη δυνατότητα να δημιουργήσει και ένα σοβαρό προγεφύρωμα στη χώρα της Βόρειας Αφρικής και παράλληλα να διαδραματίσει κομβικό ρόλο στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων όταν έλθει η ώρα να καθίσουν σε αυτό οι δύο πλευρές της σύγκρουσης.

Η αμερικανική πλευρά (και πιο συγκεκριμένα το Στέητ Ντιπάρτμεντ) θεωρούσε ότι ο Χαφτάρ ήταν εξαρτημένος από τη Μόσχα. Τα αντιρωσικά αντανακλαστικά στο αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών είναι πολύ ευαίσθητα και η Τουρκία φαίνεται να τα εκμεταλλεύεται. Επιπλέον, η Ουάσιγκτον δεν υπήρξε εξαρχής ενθουσιασμένη με τη διαδικασία που ξεκίνησε στο Βερολίνο.

Παράλληλα, ξένες διπλωματικές πηγές ανέφεραν ότι και οι Ρώσοι έχουν αρχίσει εσχάτως να απομακρύνονται από τον Χαφτάρ, αν και η σχέση που είχε δημιουργηθεί ήταν μάλλον συναλλακτικού χαρακτήρα.

Κομβικός ο ρόλος των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων

Το διπλωματικό παιχνίδι θα εξελιχθεί πολύ σκληρά το προσεχές διάστημα. Ήδη, ο Χαφτάρ ζήτησε κατάπαυση του πυρός, οι «γκανταφικοί» που τον στήριζαν τον εγκαταλείπουν, η Αίγυπτος δείχνει αμφίθυμη να τραβήξει το σκοινί στα όριά του. Ο παίκτης – κλειδί είναι τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα που εμφανίζονται αποφασισμένα να αποτρέψουν με κάθε τρόπο την επικράτηση σκληρών ισλαμιστών στη Λιβύη. Θα κρατήσουν την ίδια στάση μέχρι τέλους;

Ουδείς μπορεί να είναι βέβαιος. Η Αθήνα τοποθέτησε άμεσα – κατά πολλούς βιαστικά – «τα χαρτιά» της υπέρ του Χαφτάρ και πλέον καλείται να ελιχθεί σε δύσκολο περιβάλλον. Ορισμένοι θεωρούν ότι η επαφή που έχει δημιουργηθεί με τον Αγκίλα Σάλεχ, τον Πρόεδρο της – πλήρως απαξιωμένης – Βουλής θα μπορούσε να αποδειχθεί χρήσιμη, καθώς ο τελευταίος επιδιώκει να κινηθεί πιο αυτόνομα, με την υποστήριξη της Μόσχας.

Το παιχνίδι είναι όμως πολυπαραγοντικό. Δεν πρόκειται να λυθεί με σπασμωδικές κινήσεις ούτε με ορισμούς αδύναμων ειδικών απεσταλμένων. Η Αθήνα οφείλει να διαμορφώσει ξεκάθαρη πολιτική με προτάσεις ακόμη και για το πολιτικό μέλλον της Λιβύης, καθώς έχει στην περιοχή της Μεσογείου ζωτικά συμφέροντα, να την επικοινωνήσει στην ΕΕ και όπου αλλού αυτό κριθεί σκόπιμο.

Οι συνομιλίες Δένδια με τους Αμερικανούς

Γειτονικές ευρωπαϊκές χώρες έχουν αγνοήσει τα ελληνικά συμφέροντα και αυτό δεν μπορεί άλλο να συνεχιστεί. Αναμφίβολα, ο αμεσότερος κίνδυνος είναι η αποστολή ενός τουρκικού ερευνητικού σκάφους νοτίως της Κρήτης. Ωστόσο, πιθανός αποκλεισμός της Ελλάδος από τον επόμενο γύρο συνομιλιών για τη Λιβύη θα συνιστούσε μείζον πλήγμα και σοβαρή διπλωματική ήττα.

Στο φόντο όλων αυτών αποκτά ιδιαίτερη σημασία η τηλεφωνική συνομιλία που είχε σήμερα ο Νίκος Δένδιας με τον πρέσβη των ΗΠΑ στη Λιβύη, παρουσία του Αμερικανού πρέσβη στην Αθήνα Geoffrey Payat.