Το Κίνημα του Ναυτικού

Ως Κίνημα του Ναυτικού έμεινε στην ιστορία η συνωμοτική ενέργεια ομάδας αξιωματικών του Πολεμικού Ναυτικού που αποσκοπούσε στην ανατροπή της χούντας των συνταγματαρχών και στην επαναφορά της δημοκρατίας στην Ελλάδα.

Το Κίνημα, που προετοιμαζόταν από το 1969, δεν εκδηλώθηκε τελικά, επειδή προδόθηκε στις 22 Μαΐου 1973.

Ακολούθησαν αθρόες συλλήψεις και βασανισμοί.

Το Ναυτικό, στρατιωτικό σώμα με φιλελεύθερη παράδοση, δεν έλαβε ενεργά μέρος στο πραξικόπημα της 21ης Απριλίου.

Αυτό φάνηκε και από την παραίτηση του αρχηγού του, Κωνσταντίνου Εγκολφόπουλου, αμέσως μετά την επικράτηση των συνταγματαρχών.

Η πρώτη αντίδραση του Ναυτικού στη χούντα εκδηλώθηκε στο αποτυχόν κίνημα του βασιλιά Κωνσταντίνου (13 Δεκεμβρίου 1967), όταν ο Στόλος εξήλθε στο Αιγαίο.

Αμέσως μετά, στελέχη του Ναυτικού της τάξεως του 1940, όπως οι πλωτάρχες Παππάς, Σέκερης και Μάλιαρης, άρχισαν να οργανώνουν ένα συνωμοτικό πυρήνα εντός του στρατεύματος, με στόχο την ανατροπή της δικτατορίας.

Από τις αρχές του 1969 ο μικρός πυρήνας των στελεχών αυτών άρχισε να μεγαλώνει, με τη συστηματική μύηση αξιωματικών στο κίνημα που έδιδαν όρκο ότι θα αγωνιστούν για την ανατροπή της χούντας και την αποκατάσταση της δημοκρατίας στη χώρα.

Στο πλαίσιο αυτό είχαν εκπονηθεί διάφορα σχέδια: από την απαγωγή του Παπαδόπουλου κατά τη διάρκεια της άσκησης του Στόλου με την επωνυμία «Θρίαμβος» (Αύγουστος 1969) μέχρι την κατάληψη της Κρήτης, της Μήλου και άλλων νησιών και το σχηματισμό εκεί κυβέρνησης υπό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, με την επάνοδο και του βασιλιά Κωνσταντίνου (Ιούνιος 1969).

Στην πράξη, όμως, τα σχέδια αυτά ποτέ δεν υλοποιήθηκαν.

Τρία χρόνια αργότερα ο κύκλος των κινηματιών είχε μεγαλώσει, ενώ επίλεκτα μέλη του είχαν καταλάβει καίριες θέσεις στην ιεραρχία του Ναυτικού.

Οι Παππάς, Παπαδόγκωνας, Μάλλιαρης, Γκιόγκεζας, Κουσουρής κ.ά. ήταν όλοι τους διοικητές σε μεγάλα αντιτορπιλικά, έχοντας μυήσει και ανώτερα στελέχη κάθε πλοίου, ώστε να είναι ανά πάσα στιγμή έτοιμοι να πάρουν τα πλοία και να εξεγερθούν κατά της χούντας.

Στο Κίνημα είχαν μυηθεί και αξιωματικοί από το Στρατό Ξηράς και την Αεροπορία, πολίτες-μέλη αντιστασιακών οργανώσεων, αλλά και απόστρατοι αξιωματικοί, όπως ο Βαρδής Βαρδινογιάννης, που θα προμήθευε με καύσιμα τους κινηματίες από την οικογενειακή επιχείρηση.

Μετά την εξέγερση της Νομικής, το Φεβρουάριο του 1973, οι κινηματίες πήραν το λαϊκό μήνυμα και αποφάσισαν να δράσουν.

Την απόφασή τους αυτήν την κοινοποίησαν στον Ευάγγελο Αβέρωφ και μέσω αυτού στον Κωνσταντίνο Καραμανλή και το βασιλιά Κωνσταντίνο.

Το σχέδιό τους προέβλεπε τον αποκλεισμό του Πειραιά και άλλων μεγάλων λιμανιών και την κατάληψη της Σύρου, που θα ήταν το ορμητήριό τους.

Στο νησί υπήρχε η Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών του Στρατού, στην οποία, μετά την κατάληψή της, θα τοποθετούσαν διοικητή τον απόστρατο ταγματάρχη Σπύρο Μουστακλή, που ήταν μυημένος στο Κίνημα.

Μόλις επικρατούσαν, θα καλούσαν πολιτικούς όλων των κομμάτων να σχηματίσουν κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας.

Ο πλωτάρχης Νίκος Παππάς

Ως ημερομηνία για την εκδήλωση του Κινήματος ορίστηκε η 22α Μαΐου 1973, όταν στο Αιγαίο θα έπλεε μοίρα νατοϊκών πλοίων, παρά τις αντιρρήσεις των Παππά, Σέκερη και Παπαθανασίου, που προτιμούσαν τη 18η Μαΐου, όταν τρία αντιτορπιλικά θα απέπλεαν σε προγραμματισμένες ασκήσεις με σχεδόν όλη τη δύναμη των Πεζοναυτών.

Πρότειναν να κυκλώσουν με τα αντιτορπιλικά τους τα πλοία με τους πεζοναύτες και είτε να τους πάρουν με το μέρος τους είτε να τους χρησιμοποιήσουν ως ομήρους για να εκβιάσουν τη χούντα.

Η πρότασή τους δεν έγινε αποδεκτή.

Την παραμονή της εκδήλωσης του Κινήματος οι μυημένοι αξιωματικοί υποψιάστηκαν ότι το σχέδιό τους είχε γίνει αντιληπτό από τη χούντα και αποφάσισαν την αναβολή του.

Το βράδυ της 22ας Μαΐου στρατιωτικές δυνάμεις υπό τον αρχηγό των Ενόπλων Δυνάμεων, στρατηγό Οδυσσέα Αγγελή, περικύκλωσαν το ναύσταθμο, ενώ από το πρωί της 23ης Μαΐου άρχισαν οι συλλήψεις, οι ανακρίσεις και οι βασανισμοί.

Η έλλειψη ενός ηγέτη στο Κίνημα ήταν εμφανής, ιδιαίτερα όταν έχουμε να κάνουμε με ομάδα στρατιωτικών.

Η χούντα με ανακοίνωσή της έκανε λόγο για «οπερέτα ναυτικού κινήματος ολίγων αποστράτων αξιωματικών», αποκρύβοντας το μέγεθος του κινήματος, που το γνώριζε πολύ καλά.

Σε ηρωική μορφή του Κινήματος του Ναυτικού αναδείχθηκε ο απόστρατος ταγματάρχης Σπύρος Μουστακλής, ο οποίος βασανίστηκε απάνθρωπα στα μπουντρούμια του ΕΑΤ-ΕΣΑ επί 47 ημέρες και έμεινε ανάπηρος.

Στις 25 Μαΐου 1973 το πολεμικό πλοίο «Βέλος», με κυβερνήτη τον Νίκο Παππά, έναν από τους πρωτεργάτες του Κινήματος, αποχώρησε από την άσκηση του ΝΑΤΟ, που διεξαγόταν στα ανοιχτά της Σαρδηνίας, και κατέπλευσε στο Φιουμιτσίνο της Ιταλίας, όπου κυβερνήτης και πλήρωμα ζήτησαν πολιτικό άσυλο, ρίχνοντας με αυτόν τον τρόπο την αυλαία του Κινήματος του Ναυτικού.

Η ενέργειά του αυτή έλαβε μεγάλη δημοσιότητα διεθνώς και κατέδειξε ότι η αντίθεση στη δικτατορία ήταν μεγάλη και μέσα στο στράτευμα.

Το σύνολο των συλληφθέντων στο Κίνημα του Ναυτικού ήταν 79 άτομα.

Από αυτούς, οι 63 ήταν του Ναυτικού (60 εν ενεργεία και τρεις απόστρατοι), πέντε του Στρατού Ξηράς (τρεις απόστρατοι και δύο εν ενεργεία), πέντε της Αεροπορίας (εν ενεργεία) και έξι ιδιώτες.

Όλοι τους αφέθησαν ελεύθεροι έως τις 27 Αυγούστου 1973 και κανείς τους δεν οδηγήθηκε σε δίκη, αφού έλαβαν αμνηστία.

Δεν ήταν προς το συμφέρον της χούντας να αντιπαρατεθεί με έναν ολόκληρο Κλάδο των Ενόπλων Δυνάμεων.

Το Κίνημα του Ναυτικού μπορεί να απέτυχε οργανωτικά, αλλά πέτυχε πολιτικά.

Και τούτο, διότι έκανε φανερό ότι το καθεστώς των Απριλιανών κλονιζόταν στη βάση του, που ήταν οι Ένοπλες Δυνάμεις.

Το καθεστώς Παπαδόπουλου προσπάθησε στη συνέχεια να δείξει ένα «φιλελεύθερο» πρόσωπο, αλλά μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου ανετράπη από τους σκληροπυρηνικούς στρατιωτικούς του Ιωαννίδη.

(Πηγή πληροφοριών: sansimera.gr)