Κοροναϊός : Η πανδημία αποκαλύπτει τις αδυναμίες των πολιτικών ηγετών σε όλο τον κόσμο

Είναι ακόμη πολύ νωρίς για να αξιολογήσουμε την αντίδραση της κάθε χώρας σε μια πανδημία που από ό,τι φαίνεται θα έχει κύκλο ζωής ολόκληρων ετών. Αυτό, όμως, που είναι ήδη ξεκάθαρο, είναι πως ορισμένοι χρησιμοποίησαν τον χρόνο που είχαν στη διάθεσή τους για να προετοιμαστούν και να δράσουν στα κρίσιμα, αρχικά στάδια της πανδημίας πολύ χειρότερα από άλλους.

Στην Κίνα ο κοροναϊός αποκάλυψε τον καταστροφικό εθισμό του Πεκίνου με τη μυστικότητα, τόσο σε ό,τι αφορά τις τοπικές αρχές όσο και ως προς τον ίδιο τον Κινέζο πρόεδρο, Σι Τζινπίγκ. Στη Βρετανία, η κυβέρνηση του πρωθυπουργού, Μπόρις Τζόνσον, αντέδρασε όταν ήταν πλέον αργά, όπως δείχνει η κατακόρυφη αύξηση των κρουσμάτων και το γεγονός ότι και ο ίδιος ο πρωθυπουργός παραλίγο να χάσει τη ζωή του από τον Covid-19.

Στις ΗΠΑ, η χαοτική διακυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ και η πολιτικοποίηση της πανδημίας υπονομεύουν τις πρσοπάθειες για ταχεία και αποτελεσματική διαχείριση.

Στον αέναο διάλογο για το εάν οι επιλογές των ηγετών καθορίζουν την ιστορία, η απάντηση από τους πρώτους μήνες του 2020 είναι καταφατική, δηλώνει στο Bloomberg ο Φρανσουά Χάισμπουργκ, πρώην αξιωματούχος στα υπουργεία Εξωτερικών και Άμυνας της Γαλλίας και νυν σύμβουλος του Διεθνούς Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών του Λονδίνου.

Λάθη με τεράστιο κόστος

Το κόστος των λάθος επιλογών είναι εξαιρετικά υψηλό: Έως τώρα ο απολογισμός των θανάτων από τον νέο κοροναϊό υπερβαίνει τις 330.000, με περισσότερα από πέντε εκατομμύρια κρούσματα. Οι παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες έχουν διαρραγεί και εκατομμύρια θέσεις εργασίας έχουν χαθεί. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του Bloomberg Economics με βάση τα σενάρια ανάκαμψης, η πανδημία θα στερήσει έξι τρισ. δολάρια από την παγκόσμια οικονομία.

Έως τώρα, ο πολιτικός αντίκτυπος από τα λάθη των ηγετών επισκιάζεται από τη συσπείρωση γύρω από τη σημαία και ενότητας κάτω από την κοινή προσπάθεια του να ξεπερασθεί αυτή η κρίση. Προς το παρόν, αυτή η τάση θωρακίζει τους ηγέτες μπροστά στην κριτική, με άνοδο της δημοτικότητάς τους σε αρκετές περιπτώσεις, κάτι που παρατηρείται αρκετές φορές σε εμπόλεμες περιόδους.

Βρετανία

Την Τετάρτη, ο αρχηγός της Βρετανικής αντιπολίτευσης Κέιρ Στάρμερ επιτέθηκε στον Τζόνσον από τα έδρανα του κοινοβουλίου, κατηγορώντας τον πως καθυστέρησε να επέμβει για να προστατεύσει τους οίκους ευγηρίας από τον κοροναϊό, αλλά και να επεκτείνει την διαθεσιμότητα των τεστ. Τώρα, σύμφωνα πάντα με τον αρχηγό της αντιπολίτευσης, έχει αργήσει να εισάγει πολιτικές ιχνηλάτησης και απομόνωσης όπως αυτές που βοήθησαν τη Γερμανία και τη Νότια Κορέα να ελέγξουν την πανδημία.

Η αντίθεση ανάμεσα στις αρχικές προσπάθειες του Τζόνσον κατά του ιού και σε εκείνες της Γερμανίας, των οποίων ηγήθηκε η καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ είναι εξαιρετικά έτνονες. Ο ιός εντοπίστηκε και στις δύο χώρες στις αρχές Ιανουαρίου, όμως μέχρι τις αρχές Μαρτίου, όταν ο Τζόνσον εξακολουθούσε να δίνει σόου ανταλλάσσοντας χειραψίες με τα πλήθη, η Γερμανία ανακοίνωνε κατάσταση έκτακτης ανάγκης σε ό,τι αφορούσε τις ιατρικές προμήθειες ενώ ανέπτυσσε τεστ για μαζική παραγωγή. Τώρα, η Βρετανία έχει τέσσερις φορές περισσότερους θανάτους ανά εκατομμύριο πληθυσμού σε σχέση με τη Γερμανία.

Ως απάντηση στις πιέσεις που δεχόταν από τον Τζόνσον να μην είναι τόσο αρνητικός και να αναγνωρίσει το σχέδιο της κυβέρνησης για ανάπτυξη καινοτόμου συστήματος τεστ, ιχνηλάτησης και απομόνωσης μέχρι την 1η Ιουνίου, ο Στάρμερ απάντησε: «Οι 34.000 θάνατοι είναι αρνητικοί. Φυσικά και πρόκειται να θέσω ερωτήματα γύρω από αυτό το ζήτημα». Την Πέμπτη, τα επίσημα στοιχεία ανέφεραν 36.042 θανάτους από κοροναϊό στη χώρα.

Ακόμη και τότε, ο Τζόνσον επιχείρησε να μετακυλήσει την ευθύνη στους επιστήμονες και να απο-πολιτικοποιήσει την κρίση, στρέφοντας την προσοχή στους επαίνους για το εθνικό σύστημα υγείας, το οποίο συχνά αποκαλείται «ό,τι πιο κοντινό έχει η Βρετανία σε εθνική θρησκεία».

ΗΠΑ

Στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, ο Τραμπ επιλέγει μια διαφορετική στρατηγική. Η κρίση έρχεται σε σύγκρουση με την τάση του προέδρου να αγνοεί τους επιστήμονες, να πολιτικοποιεί ακόμη και τα πιο τεχνικά θέματα και θεσμούς και να καταστρέφει το κλίμα εθνικής συνεργασίας. Επιπλέον, είναι γνωστός για την ασυνέπειά του ως προς τον ρόλο του, καθώς έχει επιβάλει την παρουσία του σε τομείς όπου δεν συνηθιζόταν να εμπλέκεται άμεσα ο πρόεδρος των ΗΠΑ, έχει αρνηθεί την ευθύνη του σε άλλους τομείς και έχει προστατεύσει να στρέψει την προσοχή μακριά από φλέγοντα ζητήματα μέσω βομβαρδισμών από αμφιλεγόμενα tweet.

Δεν είναι ξεκάθαρο το κατά πόσον το χάος που έχει προκαλέσει θα αντιμετωπιστεί ως προσωπική του αποτυχία από τους ψηφοφόρους που θα κληθούν να αποφασίσουν για την επανεκλογή τουστις 3 Νοεμβρίου. Σε πρόσφατη δημοσκόπηση, το 50% δήλωσε πως σκοπεύει να ψηφίσει τον υποψήδιο των Δημοκρατικών, Τζο Μπάιντεν, έναντι του 39% που δήλωσε ότι υποστηρίζει τον Τραμπ.

Κίνα

Η αντίδραση της Κίνας αποκάλυψε δύο βασικές αδυναμίες του Σι και του μονοκομματικού συστήματος του οποίου ηγείται, σύμφωνα με τον Γουίλι Λαμ, καθηγητή στο κέντρο Κινεζικών Σπουδών του Κινεζικού Πανεπιστημίου του Χονγκ Κονγκ. Το πρώτο είναι η απουσία διαφάνειας και η δυσκολία των χαμηλόβαθμων αξιωματούχων να ανακοινώσουν δυσάρεστα νέα από φόβο ότι θα καταστρέψουν τις καριέρες τους, ενώ από την άλλη ο Σι και οι υπόλοιποι ηγέτες του κόμματος είναι αποφασισμένοι να ανακοινώνουν μόνο επιτυχίες.

Η καθυστέρηση που προκάλεσαν αυτές οι τάσεις στην αντιμετώπιση της ασθένειας πριν αυτή προλάβει να εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο, ενδέχεται να κοστίσει στην ήπια εξουσία που ασκεί η Κίνα σε διεθνές επίπεδο, τονίζει ο Λαμ. Επιπλέον, πρόσφερε πολεμοφόδια στον Τραμπ καθώς επιχειρούσε να κατηγορήσει την Κίνα και τον ΠΟΥ για την αδυναμία των ΗΠΑ να ελέγξουν την πανδημία.

Η ατσάλινη γροθιά του Σι στους κινεζικούς θεσμού σημαίνει ότι «είναι όσο ισχυρός ήταν πάντα», σύμφωνα με τον Λαμ. Κι όμως, η δεύτερη αδυναμία που αποκάλυψε η κρίση, η εξάρτηση της νομιμοποίησης του Κομμουνιστικού Κόμματος από τη ραγδαία οικονομική ανάπτυξη, θα μπορούσε να αποβεί μοιραία για την εξουσία του, καθώς η παγκόσμια ύφεση καθιστά αδύνατη τη συνέχιση της ευμάρειας.

Την Παρασκευή η κινεζική κυβέρνηση εγκατέλειψε την πρακτική που εφάρμοζε εδώ και δεκαετίες, τοποθετώντας υψηλούς στόχους ανάπτυξης. Στη νέα στάση της αντανακλάται η ανησυχία για τον τρόπο που η οικονομική κρίση θα πλήξει τη χώρα. Αντίστοιχη ανασφάλεια ενδεχομένως αποδεικνύουν και οι προσπάθειες της Κίνας να αυξήσει τον έλεγχό της επί του Χονγκ Κονγκ.

Ινδία

Στην Ινδία, ο πρωθυπουργός Ναρέντρα Μόντι διατηρεί την ισχυρή υποστήριξη των πολιτών μέχρι στιγμής, παρά το γεγονός ότι οι οικονομικές επιπτώσεις του lockdown έχουν αρχίσει να γίνονται εμφανείς. Ωστόσο, η δημοτικότητά του ωχριά μπροστά σε εκείνη της υπουργού υγείας της πολιτείας Κεράλα, η οποία έχει κατορθώσει να κρατήσει σχεδόν απρόσβλητη από την πανδημία την κοινότητα 35 εκατομμυρίων ατόμων που διοικεί.

Βραζιλία

Ο Βραζιλιάνος πρόεδρος Ζαΐρ Μπολσονάρου, που συνεχίζει να αμφισβητεί τη σοβαρότητα του ιού, μοιάζει να είναι πιο εκτεθειμένος. Μέχρι στιγμής, δύο υπουργοί υγείας έχουν απομακρυνθεί από το ρόλο τους μέσα σε έναν μήνα, ενώ ο πρόεδρος έχει συγκρουστεί και με τοπικούς κυβερνήτες σε σχέση με τα μέτρα του lockdown. Όλα αυτά αποδεικνύουν την πολιτική απειρία του Μπολσονάρου, ο οποίος δεν είχε ποτέ ρόλο σε καμία κυβέρνηση μέχρι την εκλογή του πέρσι.

Η ηγεσία είναι μόνο ένας από τους παράγοντες που εξηγούν τις τεράστιες αποκλίσεις των επιπτώσεων του κοροναϊού σε διαφορετικές χώρες. Μια από τις πιο σημαντικές είναι και η πρόσφατη εμπειρία ορισμένων χωρών από άλλες επιδημίες. Αυτό φάνηκε έντονα σε διάφορα κράτη στην Ασία και την Αυστραλασία που έχουν εμπειρία από αντίστοιχες έκτακτες υγειονομικές ανάγκες. Άλλες αιτίες είναι η ηλικία του πληθυσμού, η πυκνότητά του, αλλά και η κατάσταση του συστήματος υγείας και η κουλτούρα.

Ρωσία

Ακόμη και έτσι, ο ρόλος της ηγεσίας είναι σημαντικός. Στη Ρωσία, ο Βλάντιμιρ Πούτιν βλέπει την εικόνα του ως ισχυρού ηγέτη να πλήττεται, όχι μόνο εξαιτίας του μεγάλου αριθμού των θανάτων, αλλά και λόγω της οικονομικής ύφεσης, καθώς η συρρίκνωση της οικονομίας αναμένεται να αγγίξει το 5,5% για φέτος. Με την οικονομία της χώρας να υποφέρει ήδη από τον πόλεμο για τις τιμές του πετρελαίου με τη Σαουδική Αραβία αλλά και τις ποινές που έχουν επιβληθεί για την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014, ο Πούτιν ενδέχεται να μην έχει τη δυνατότητα ή την επιθυμία να διοχετεύσει επαρκείς πόρους στην αγορά ώστε να μειώσει το πλήγμα.

Στη Ρωσία, αλλά και αλλού, ίσως αποδειχθεί δύσκολο να διαχωριστούν τα λάθη της ηγεσίας από εκείνα της πολιτείας. Ο Χάισμπουργκ, ο πρώην αξιωματούχος της Γαλλίας, υπηρέτησε κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας για την επιδημία του Sars, το 2003. Υπό την καθοδήγησή του, η Γαλλία αγόρασε και αποθήκευσε 1,25 δισεκατομμύρια μάσκες, μεταξύ άλλων μέτρων, αναφέρει. Όμως αργότερα δεν ήταν ικανή να διατηρήσει το αποθεματικό, καθώς οι προμήθειες άρχισαν να λήγουν με τα χρόνια.

Γαλλία

Αντί να αναγνωρίσει και να διορθώσει το λάθος της, η γαλλική κυβέρνηση δαπάνησε εβδομάδες επιχειρηματολογώντας ότι οι μάσκες, που χρησιμοποιήθηκαν ευρέως για να καταπολεμήσουν τον ιό στην Ασία, δεν ήταν και τόσο χρήσιμες. Ο πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν είναι διαβόητος για το… αυτοκρατορικό στυλ διακυβέρνησής του. Όμως αυτό φαίνεται πως είναι συνηθισμένο πρόβλημα των Γάλλων πολιτικών.

«Έχουμε ναπολεοντικό σύστημα», σημειώνει ο Χάισμπουργκ στο Bloomberg, «και σε ένα ναπολεοντικό σύστημα το κράτος δεν μπορεί ποτέ να κάνει λάθος».

Πηγή: www.bloomberg.com