Αντίθετα με κάποιες επιδερμικές ή υποβολιμαίες απόψεις που θεωρούν πως η μετά τον κορωνοϊό εποχή επαναφέρει στο προσκήνιο την περίφημη φράση «δεν υπάρχει εναλλακτική», θεωρώ πως μπορεί να συμβεί ακριβώς το αντίθετο. Να γίνουμε ξανά μάρτυρες του ανταγωνισμού μεταξύ διαφορετικών μοντέλων για την οικονομία. Τα πάντα εξαρτώνται από τη δυναμική των υποκειμένων που θα αναλάβουν να υποστηρίξουν αυτά τα μοντέλα.

Πίσω από την άποψη που επικαλείται την κρίση ως ευκαιρία, συνήθως κρύβονται δυνάμεις που εννοούν ευκαιρία για τις μεγάλες εταιρείες και τα κέρδη τους. Δυνάμεις που ονειρεύονται επανάληψη του σεναρίου του 2008: «Κεϊνσιανισμός» για τις τράπεζες και τις μεγάλες εταιρείες και ανεξέλεγκτη αγορά για την εργασία.

Η κρίση όμως μπορεί να αποτελέσει και ευκαιρία για να τεθούν εκ νέου τα ερωτήματα: Με την οπτική της μείωσης των ανισοτήτων ποιος και από ποιον πρέπει να ενισχυθεί; Προτεραιότητα έχει η ενίσχυση της επιχειρηματικότητας που οργανώνει και κινητοποιεί την οικονομία ή η εργασία που αυτή και μόνο αυτή παράγει πλούτο; Οσο και να καταδικάζουν ανέξοδα ορισμένοι τον γερο-Μαρξ δεν έχει βρεθεί ακόμη άλλος τρόπος παραγωγής αξίας από την εργασία, όποια μορφή και να έχει αυτή.

Το 2008 έδειξε πως οι κοινωνίες στις οποίες μόνο το χρήμα παράγει νέο χρήμα έχουν τα όριά τους στην αντίφαση μεταξύ της υπερβολικής αύξησης των περιουσιακών στοιχείων των λίγων και στον πραγματικό πλούτο.

Το 2010 οι 388 πλουσιότεροι κατείχαν όσα το φτωχότερο 50%. Το 2016 αυτοί είχαν γίνει 62 και σήμερα είναι 8. Αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί, όχι μόνο λόγω του θανατηφόρου ιού, αλλά και επειδή αυτή η υπερσυγκέντρωση πλούτου βλάπτει σοβαρά την οικονομία, τη ζωή και το κλίμα. Χρειαζόμαστε ξανά κοινωνίες και οικονομίες στηριγμένες στην παραγωγή βιομηχανικών και αγροτικών οικολογικών προϊόντων και όχι στο εικονικό χρήμα. Χρειάζεται επιστροφή στο εμπόριο προϊόντων και όχι καπιταλισμός καζίνο. Χρειάζεται ενίσχυση της παραγωγικής εργασίας.

Ως ενίσχυση της εργασίας όμως δεν νοείται η επιδοματοκεντρική λογική ορισμένων που οδηγεί στο να πληρώνει το κράτος ό,τι δεν «μπορούν» οι εργοδότες. Ενίσχυση της εργασίας σημαίνει μέριμνα για την άνοδο της παραγωγικότητάς και των μισθών μέσω της στήριξης της έρευνας, της συλλογικής διαπραγματευτικής ικανότητας των εργατών, των κοινωνικών υπηρεσιών, της μείωσης των εργασιακών ασφαλιστικών εισφορών, της μείωσης των τιμών των προϊόντων και της στροφής προς παραγωγικές επενδύσεις. Εδώ όμως τίθεται εκ νέου το ζήτημα της απουσίας στην Ευρώπη μιας ανανεωμένης σοσιαλδημοκρατίας με τις κατάλληλες προσωπικότητες. Ζητείται μια ανανεωμένη σοσιαλδημοκρατία μετά την κλασική σοσιαλδημοκρατία και ένας νέος καινοτόμος Βίλι Μπραντ. Για να μην τρέχει πάλι ο σκηνοθέτης Νάνι Μορέτι να προτρέπει τους Μάσιμο ντ’ Αλέμα της εποχής μας να πουν «και κάτι αριστερό». Δηλαδή κάτι σοσιαλδημοκρατικό και όχι «κεντρώο». Κι όλα αυτά κοιτώντας το δάσος Ευρώπη/παγκοσμιότητα και όχι το δέντρο Ελλάδα.

Το τελευταίο βιβλίο του Γιώργου Σιακαντάρη «Το πρωτείο της Δημοκρατίας: Η σοσιαλδημοκρατία μετά τη σοσιαλδημοκρατία» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια

Headlines