Ομόνοια: Μετά την ανάπλαση της πλατείας τι πρέπει να γίνει στην Αθήνα

Μετά την ανάπλαση της Ομόνοιας και τις ρυθμίσεις στο αθηναϊκό κέντρο, τι άλλο θα μπορούσε να αλλάξει στην πόλη από πολεοδομική και αρχιτεκτονική οπτική; Ποια άλλα σημεία στην ευρύτερη περιοχή της πρωτεύουσας επιδέχονται παρεμβάσεις;

Οι προτάσεις που παρουσιάζουν σήμερα «ΤΑ ΝΕΑ» προέρχονται από αρχιτέκτονες της πράξης και της θεωρίας και εμπλουτίζουν τη συζήτηση. Οι όποιες επισημάνσεις τους υπερβαίνουν την πρακτική αισθητικής ανανέωσης ή του συγχρονισμού.

Η Αθήνα και οι συνοικίες της χρειάζονται την ουσία από εμπεριστατωμένες μελέτες και πλουραλιστικές επιλογές που προσφέρουν οι ανοιχτοί διαγωνισμοί αρχιτεκτονικής και αστικού σχεδιασμού.

Δημήτρης Κονταργύρης, αρχιτέκτονας

Μονοδρόμηση τον οδών Πατησίων και Αχαρνών

Η πρόταση – σε μελέτη των Δημ. Κονταργύρη, Αθ. Αραβαντινού και Αθ. Βλαστού – εντάσσεται στο πλαίσιο της γενικότερης προσπάθειας για την αναβάθμιση των υποβαθμισμένων περιοχών της Βορειοδυτικής Αθήνας και αφορά τον νοητό διάδρομο που συνδέει το κέντρο της πόλης με τον αυτοκινητόδρομο Αθηνών – Λαμίας. Ο διάδρομος αυτός εξυπηρετείται από το ζεύγος των παράλληλων αρτηριών Πατησίων και Αχαρνών οι οποίες φορτίζονται κυρίως με υπερτοπικές κινήσεις διέλευσης. Στην υφιστάμενη κατάσταση, το μήκος του διαδρόμου είναι 4.000 μ. Και ο χρόνος κάλυψης της διαδρομής αυτής είναι σήμερα 20 έως 30 λεπτά, παρά το χαμηλό κυκλοφοριακό φορτίο των αρτηριών. Λόγω της αταξίας που επικρατεί, η αμφίδρομη ροή των οχημάτων γίνεται δύσκολη για κάθε κατεύθυνση παρά τις τέσσερις κυκλοφοριακές λωρίδες που διαθέτει κάθε αρτηρία.

Οι προτεινόμενες παρεμβάσεις μονοδρομήσεων των οδών Πατησίων και Αχαρνών μας παρέχουν τις δυνατότητες: εφαρμογής πράσινου κύματος σε συνολικό μήκος 8.000 μ., διαπλατύνσεις των δυτικών πεζοδρομίων της Πατησίων και της Αχαρνών στα 7 μ. (όσο δηλαδή και στην Πανεπιστημίου), καθώς και την κατασκευή ποδηλατοδρόμων συνολικού μήκους 4 έως 8 χλμ. Με αυτόν τον τρόπο η συνολική αύξηση του χώρου που προσφέρεται στους πεζούς λόγω διαπλάτυνσης των πεζοδρομίων θα φτάσει τα 15.500 τ.μ. ή στην περίπτωση μη διέλευσης του τραμ τα 29.500 τ.μ.

Οι προτεινόμενες παρεμβάσεις επιδιώκουν την αναβάθμιση της κυκλοφοριακής ροής μέσω της μονοδρόμησης των δύο αρτηριών και τον περιορισμό του χρόνου κάλυψης της διαδρομής στα 8 έως 10 λεπτά χάρη στη δυνατότητα που παρέχουν οι μονοδρομήσεις στην εφαρμογή «πράσινου κύματος» στα φανάρια. Η μέγιστη δυνατή διαπλάτυνση των πεζοδρομίων τους συμβάλλει στην περιβαλλοντική αναβάθμιση των δύο αρτηριών και της περιοχής που τις περιβάλλει.

Συγκεκριμένα: Η οδός Πατησίων μονοδρομείται με κατεύθυνση εισόδου προς το κέντρο. Η γενική κυκλοφορία οχημάτων γίνεται στις δύο κυκλοφοριακές λωρίδες σε όλο το μήκος της διαδρομής (από τέρμα Πατησίων στην Ομόνοια). Στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς: μία λεωφορειολωρίδα εισόδου σε όλο το μήκος της διαδρομής και μία λεωφορειολωρίδα contra flow με διαδρομή Ομόνοια – 3ης Σεπτεμβρίου – Μάρνη – Πατησίων – Φωκίωνος Νέγρη – Δροσοπούλου.

Το δυτικό πεζοδρόμιο διαπλατύνεται κατά τριάμισι με τέσσερα μέτρα σε όλο το μήκος της διαδρομής των 4 χλμ., ενώ το ανατολικό πεζοδρόμιο διαπλατύνεται μόνο στη διαδρομή από την Αγίου Μελετίου μέχρι τη Στουρνάρα. Επίσης μπορεί να κατασκευαστεί ποδηλατόδρομος στο δυτικό πεζοδρόμιο σε όλο το μήκος της διαδρομής από Ομόνοια έως τέρμα Πατησίων.

Η οδός Αχαρνών αντίστοιχα μονοδρομείται με κατεύθυνση εξόδου προς τέρμα Πατησίων. Στην περίπτωση επέκτασης του τραμ προς την Αχαρνών τα πεζοδρόμια θα παραμείνουν ως έχουν. Στην αντίθετη περίπτωση θα διαπλατυνθεί το δυτικό πεζοδρόμιο σε όλο το μήκος των 4 χλμ. κατά 3,5 με 4 μ. Ο ποδηλατόδρομος μπορεί να κατασκευαστεί στο διαπλατυμένο δυτικό πεζοδρόμιο.

Σταύρος Μαρτίνος, αρχιτέκτονας

Ελεύθερες επιφάνειες, επίπεδα πεζοδρόμια

Τις μέρες της καραντίνας είχαμε την απρόσμενη ευκαιρία να γνωρίσουμε την Αθήνα της «Μετακίνησης 6». Μέσα από κάποιο παβλοφικό αντανακλαστικό, από τις 6 το απόγευμα μέχρι τις 9 το βράδυ περίπου οι δρόμοι πλημμύριζαν με κόσμο που περιφερόταν με τα πόδια ή με ποδήλατο, χωρίς να έχει πρόσβαση σε μαγαζιά, καφέ, εστιατόρια κ.λπ.

Πρωταγωνιστική σημασία, μοιραία, απέκτησε αυτό το περίεργο πράγμα που ονομάζεται «δημόσιος χώρος». Οταν μετά τις αυλές των σχολείων (όπου μπορούσαν να παίζουν τα παιδιά) έκλεισαν τα ελάχιστα μεγάλα, ενιαία πάρκα και ο κόσμος υποχρεώθηκε να μετακινείται με 6 «κοντά στο σπίτι», φάνηκε ακόμα πιο έντονα πόσο προβληματική είναι η κατάσταση: διαδοχικά layers της αποσπασματικής κατασκευαστικής δραστηριότητας δημάρχων, τεχνικών υπηρεσιών διαφόρων φορέων του Δημοσίου και ιδιωτών της ψυχαγωγίας – εστίασης έχουν αφήσει μία απίθανη ποικιλία σαβούρας πάνω σε όλες τις – θεωρητικά – βατές επιφάνειες, την οποία κανείς δεν ξηλώνει.

Κάθε νέα στρώση έρχεται και κάθεται στα κενά που αφήνει η προηγούμενη, μέχρι όλα να γεμίσουν. Την ίδια στιγμή, λείπουν ή βρίσκονται σε άθλια κατάσταση τα στοιχειώδη, όπως παγκάκια, υποδομές προσβασιμότητας, φωτισμός, κάδοι απορριμμάτων, νερό και τουαλέτες.

Λέγεται συχνά, ως ευφυολόγημα, ότι η μεγαλύτερη υπηρεσία που μπορούν να προσφέρουν στην Αθήνα οι αρχιτέκτονες θα ήταν αντί να χτίζουν, να γκρεμίζουν. Χωρίς να χρειαστούν τόσο ριζοσπαστικές ενέργειες, θα μπορούσαμε να ξεκινήσουμε από τα πιο μικρά και καθημερινά. Αχρηστα κάγκελα, παλούκια πινακίδων που έχουν περισσέψει από τη δεκαετία του ’70, σιντριβάνια μικρά ή μεγάλα όταν δεν προσφέρουν απολύτως τίποτα, αγάλματα αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης και αρχαίων φιλοσόφων, στάσεις λεωφορείων που δεν προστατεύουν από τον ήλιο και τη βροχή, επιγραφές, καλώδια, χώροι καπνιστών από τον προηγούμενο αντικαπνιστικό κλεισμένοι με ζελατίνα, τραπεζοκαθίσματα με τα συνοδευτικά τους ηχεία θα μπορούσαν, προοδευτικά, να δώσουν τη θέση τους σε ελεύθερες επιφάνειες όπου να μπορεί να κυκλοφορήσει κανείς από το ένα οικοδομικό τετράγωνο στο άλλο χωρίς να αλλάζει διαρκώς κατεύθυνση, ή σε μεγαλύτερους χώρους συνάθροισης με υποδομές για διάφορες ηλικίες, από τις μικρότερες μέχρι τις μεγαλύτερες.

Τέτοιου είδους ενέργειες, βεβαίως, δεν μπορεί παρά να συντονίζονται από κάποιον δημόσιο φορέα και τα πιο πρόσφατα δείγματα γραφής που έχουμε δεν δείχνουν προς αυτήν την κατεύθυνση: Οταν κάτι χτίζεται ή διαφημίζεται ως δημόσιο έργο, πρέπει και να «φαίνεται», επειδή αλλιώς θα είναι σαν να μην υπάρχει. Δεν φταίνε μόνο οι δήμαρχοι, ούτε ότι ο δημόσιος σχεδιασμός έχει ορίζοντα τετραετίας. Και αλλού συμβαίνουν αυτά. Προσωπικά, αναζητώ ακόμα συνάδελφο που θα δεχτεί να σχεδιάσει (από την αρχή μέχρι το τέλος, όμως) ένα σκέτο, απλό, άδειο, επίπεδο πεζοδρόμιο, για να μην αυτοσχεδιάζουν οι Τεχνικές Υπηρεσίες. Ας είναι αναθέτουσα Αρχή και ο Δήμος Αθηναίων.

Δημήτρης Φιλιππίδης, αρχιτέκτονας, ομότιμος καθηγητής ΕΜΠ

Ιατρική Πολεοδομία

Αν είναι ένα πράγμα που όλοι μάθαμε καλά, και εμπεδώσαμε πρόσφατα ως κοινωνικό σύνολο, ήταν η αξία της ιατρικής επιστήμης όταν κανείς κολλήσει στα δύσκολα. Εκεί που δεν σηκώνει αστεία ή αναβολές. Εκεί που αρχίζουν οι εκατόμβες. Αλλωστε, είδαμε με τα μάτια μας πόσο εύκολα καταρρέει μια πόλη όταν νοσήσει ο πληθυσμός της. Αρκετοί στο παρελθόν, σε ανάλογες περιστάσεις, οραματίστηκαν μια εμπνευσμένη επέμβαση των επιφορτισμένων με τέτοια καθήκοντα επιστημόνων – σωτήρων, που θα επαναφέρει κατοίκους και πόλη στα ίσα, αποκαθιστώντας την υγεία τους. Γι’ αυτό αφθονούν οι μεταφορικές εκφράσεις για «άρρωστη πόλη», για «θεραπευτικές μεθόδους», ακόμα και για «χειρουργεία». Αλλά αυτά πλέον είναι ξεπερασμένα, εκφραστικά τερτίπια. Χρειαζόμαστε κάτι πιο άμεσο και αποδοτικό.

Προτείνουμε, με αυτή τη λογική, την υπαγωγή των πολεοδομικών δραστηριοτήτων (δημόσιων και κατ’ ανάθεση ιδιωτικών) στο επίσημο πρόγραμμα διδασκαλίας των Ιατρικών Σχολών της χώρας. Οπότε, με έναν τέτοιο εμπλουτισμό, οι απόφοιτοί τους θα συνδυάζουν γνώσεις, οποιασδήποτε επιθυμητής ειδίκευσης, ιατρικής και πολεοδομίας. Ετσι, οι πολεοδόμοι δεν θα είναι μεταφορικά ή ερασιτεχνικά «γιατροί» της πόλης, αλλά αυθεντικοί γιατροί (χωρίς εισαγωγικά) με βαθιά γνώση της συμπτωματολογίας, της διαγνωστικής και των θεραπευτικών μεθόδων. Για παράδειγμα, θα είχαμε οδοντογιατρούς που θα ασχολούνταν με εξωραϊσμούς νησίδων πρασίνου ή χειρουργούς που θα καταπιάνονταν με αφαιρέσεις καρκινωμάτων, ή νευρολόγους – ψυχιάτρους που θα αντιμετώπιζαν τυχόν εστίες κοινωνικού αναβρασμού.

Περιττό είναι να θυμίσουμε πόσο πιο εύκολα, και με μικρότερο πολιτικό κόστος, θα γίνονταν αποδεκτές οι προτάσεις των γιατρών από το κοινωνικό σύνολο, κάτι που παρατηρήθηκε στην πρόσφατη πανδημία. Από μια τέτοια αναδόμηση του ρόλου της ιατρικής επιστήμης θα είχαν να ωφεληθούν άμεσα και οι γιατροί (στους οποίους θα ανοίγονταν νέοι επιστημονικοί – επαγγελματικοί ορίζοντες) και οι πολεοδόμοι (οι οποίοι θα πάψουν να ασχολούνται μονοδιάστατα με φυσικό σχεδιασμό και θα βλέπουν πλέον ισόρροπα ανθρώπους και πόλη). Οσο για τους πολιτικούς, θα τους επιτραπεί να ασχολούνται με το κατεξοχήν αντικείμενό τους, τους εξωραϊσμούς και το κόψιμο της κορδέλας σε εγκαίνια έργων.

Με δυο λόγια, θα έχει λάμψει πέρα για πέρα η επιστήμη.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΝΕΑ