Ταμείο Ανάκαμψης: Οι γκρίζες ζώνες και η σκληρή μάχη που προμηνύουν οι πρώτες αντιδράσεις

Με την πρότασή της για το Ταμείο Ανάκαμψης ύψους 750 δισ. ευρώ η Κομισιόν είναι αδιαμφισβήτητο ότι ανοίγει νέο κεφάλαιο στην ιστορία της  ΕΕ, κάνοντας βήμα υπέρβασης και καταφέροντας γερό χτύπημα στο ταμπού της μη αμοιβαιοποίησης του χρέους και ανάληψης κινδύνων από κοινού. Επίσης προτείνει επιχορηγήσεις, αν και η πρόεδρος Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν προσπάθησε να συμβιβάσει τα πράγματα με το μεικτό σχέδιο δανείων/επιχορηγήσεων- ενώ σταματά να αντιμετωπίζει του αυστηρούς δημοσιονομικούς κανόνες και τα Σύμφωνα Σταθερότητας ως Ευαγγέλιο.

Ακριβώς αυτοί είναι και οι λόγοι που αναμένεται να «πολεμήσουν» την πρότασή της οι οπαδοί του δόγματος της λιτότητας, της πειθαρχίας και των «εθνικών λύσεων».

Οι γκρίζες ζώνες που υπάρχουν στην πρόταση, και αφορούν κυρίως τους όρους και τις προϋποθέσεις που θα συνοδεύουν τα κεφάλαια που εισηγείται η Κομισιόν να δοθούν σε κάθε κράτος-μέλος, είναι αυτό που τρομάζει τους υποστηρικτές και ευνοημένους της πρότασης και ταυτόχρονα αυτό που καθησυχάζει τους επικριτές της αφού τους δίνει περιθώριο για αλλαγές και καίριες παρεμβάσεις.

Οι σκληροί του Βορρά δεν έχουν πει ακόμη την τελευταία λέξη τους που μπορεί να μετατρέψει τους χθεσινούς πανηγυρισμούς και τα γέλια σε κλάματα, προειδοποιούν οι απαισιόδοξοι.

Ήδη οι αντιδράσεις από τις δύο «αντιμαχόμενες» πλευρές είναι ενδεικτικές της σκληρής μάχης που θα ακολουθήσει. Το ενδιαφέρον δε είναι ότι στα περισσότερα κράτη-μέλη υπάρχουν και αντιδράσεις από την εσωτερική πολιτική σκηνή που οι ηγεσίες τους καλούνται να αντιμετωπίσουν.

Η έμπειρη Μέρκελ προειδοποίησε ήδη από χθες για δύσκολες διαπραγματεύσεις, ενώ μετά το πρώτο 24ωρο που η πρόταση της Κομισιόν έπεσε στο τραπέζι πολλοί μιλούν και για μαραθώνιες διαπραγματεύσεις που στο καλό σενάριο θα διαρκέσουν ως τον Ιούλιο και στο κακό μπορεί να τραβήξουν και ως το τέλος του χρόνου.

Αγωνιά η Ελλάδα

Ενδεικτική για τη δυσκολία των διαπραγματεύσεων και η απάντηση του υπουργού Οικονομικών Χρήστου Σταϊκούρα, που μιλώντας σήμερα στο MEGA, τόνισε στην καλύτερη περίπτωση οι εκταμιεύσεις θα ξεκινήσουν το β’ εξάμηνο του 2020, χωρίς να αποκλείει να ξεκινήσουν και το 2021.

Ο κ. Σταϊκούρας επανάλαβε ότι η πρόταση της Κομισιόν είναι «εμβληματική, απολύτως ευθυγραμμισμένη με τις μεγάλες ανάγκες της ευρωπαϊκής οικονομίας, δίκαιη (με την κοινή έκδοση χρέους) και ευέλικτη (διότι κάθε χώρα θα μπορεί να χρησιμοποιεί τους πόρους ανάλογα με τις ανάγκες της)».

Σημείωσε ακόμη ότι τον Οκτώβριο -αν όλα πάνε καλά- θα καταθέσει η Ελλάδα στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή τις προτεραιότητές της για την αξιοποίηση των πόρων που της αναλογούν από το «Ταμείο Ανάκαμψης», προσθέτοντας ότι οι ελληνικές προτάσεις θα έχουν δύο σκέλη: αφ’ ενός την αντιμετώπιση των επιπτώσεων από τον κοροναϊό σε εισόδημα, απασχόληση, μικρομεσαίες επιχειρήσεις και δημόσια υγεία. Και, αφ’ ετέρου τις προτεραιότητες για την ανάκαμψη της οικονομίας τα επόμενα έτη.

Υπενθυμίζεται ότι η Ελλάδα βάσει των προτάσεων της Κομισιόν έχει να λαμβάνειν περίπου 32 δισ. ευρώ, εκ των οποίων περίπου τα 22 δισ. ευρώ αφορούν επιδοτήσεις και τα 9 δισ ευρώ δάνεια με προνομιακούς όρους.

Κομισιόν: Να υπάρξει συμφωνία το ταχύτερο δυνατό

Τους φόβους πάντως για μακροχρόνιες διαπραγματεύσεις επιβεβαιώνει και η επιμονή των αξιωματούχων της Κομισιόν να τονίζουν δοθείσης ευκαιρίας πόσο σημαντικό είναι να υπάρξει το ταχύτερο δυνατό συμφωνία για το Ταμείο Ανάκαμψης και τον Ευρωπαϊκό Προϋπολογισμό.

Μάλιστα προκειμένου να επισπεύσει τις διαδικασίες η πρόεδρος της Κομισιόν έστειλε σήμερα μήνυμα στους σκληρούς του Βορρά αποκαλύπτοντας την «πολύ καλή και στενή επαφή» με τον καγκελάριο της Αυστρίας, που άσκησε επιρροή στην διαμόρφωση του προγράμματος, την ίδια στιγμή που παραδέχθηκε ότι θα υπάρξουν περαιτέρω συζητήσεις ως προς το ύψος του Ταμείου Ανάκαμψης και πόσα θα είναι επιχορηγήσεις και πόσα δάνεια.

Οι γκρίζες ζώνες της πρότασης

Με τέτοιες αποκαλύψεις και παραδοχές είναι φυσικό να «ζώνουν τα φίδια» τις χώρες του πιο αδύναμου Νότου που σύμφωνα με την αρχική πρόταση της Κομσιόν, όπως αυτή κατατέθηκε χθες, αναμένουν να πάρουν σημαντική βοήθεια και στήριξη.

Με δεδομένο όμως ότι τίποτα δεν έχει κλειδώσει ακόμη ούτε ως προς τον τρόπο και τους όρους που θα δοθούν τα χρήματα, ούτε ως προς το τελικό μείγμα και την αναλογία επιδοτήσεων και δανείων η προσγείωσή τους στην πραγματικότητα μπορεί να είναι βίαιη.

Στις γκρίζες ζώνες της πρότασης οι αναλυτές αναφέρουν καταρχάς το εάν η διάθεση επιχορηγήσεων θα συνοδεύεται και από σύναψη δανείου, κάτι που θα δέσμευε περισσότερο τη χώρα-λήπτη και θα καθιστούσε πιο εύκολο τον έλεγχό της αξιοποίηση των χρημάτων που πήρε.

Αδιευκρίνιστο παραμένει επίσης ποιες δεσμεύσεις σε επίπεδο πολιτικών θα συνεπάγεται η χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης. Εδώ, ήδη στην πρόταση της Κομισιόν αναφέρεται πως όποια χώρα καταθέτει αίτηση χρηματοδότησης θα πρέπει να υποβάλει και συγκεκριμένο σχέδιο «δημοσίων επενδύσεων και μεταρρυθμίσεων» οι οποίες θα διασφαλίζουν «την ανθεκτικότητα των οικονομιών της ΕΕ» σε πιθανές μελλοντικές κρίσεις.

«Τα σχέδια θα πρέπει να καθορίζουν μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που εντοπίζονται στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, ιδίως εκείνων που σχετίζονται με την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση» προστίθεται.

Διαβάστε επίσης: Κρίσιμες ερωτήσεις και απαντήσεις για το πακέτο των 750 δισ. ευρώ της Κομισιόν

Η διατύπωση αυτή -αν και προσεκτική- παραπέμπει στην δέσμευση επί συγκεκριμένων δημοσιονομικών πολιτικών, οι οποίες θα εγκρίνονται και θα παρακολουθούνται.

Ο μεγαλύτερος δε κίνδυνος οι γκρίζες αυτές ζώνες να καταλήξουν σε «διακεκαυμένη ζώνη» για τον Νότο είναι ότι η τελική συμφωνία θα είναι προϊόν συμβιβασμού με τους σκληρούς της Ευρώπης – Αυστρία, Σουηδία, Ολλανδία και την Δανία, ενώ μην ξεχνάμε ότι ούτε η Γερμανία πετάει τη σκούφια της να «πληρώσει» τον Νότο.

Ξεκίνησαν οι εσωτερικές αντιδράσεις στη Γερμανία

Τα σχέδια για ένα ευρωπαϊκό αναπτυξιακό πρόγραμμα μετά την κρίση του κορονοϊού βρίσκουν αποδοχή στο ομοσπονδιακό κοινοβούλιο (Bundestag), χωρίς να λείπουν βέβαια και οι αντίθετες απόψεις, όπως προκύπτει σαφώς από την σχετική σημερινή συζήτηση. Αντίθετο είναι το (ακροδεξιό) κόμμα Εναλλακτική για την Γερμανία (AfD), ενώ επί μέρους κριτική άσκησε το Φιλελεύθερο κόμμα της Γερμανίας (FDP).

Ο αναπληρωτής εκπρόσωπος της κοινοβουλευτικής ομάδας του Φιλελεύθερου Κόμματος της Γερμανίας (FDP) Αλεξάντερ Γκραφ Λάμπσντορφ προέτρεψε την Ε.Ε. «να προσδιορίσει προηγουμένως τις ακριβείς ανάγκες (των χωρών οι οποίες θα λάβουν την βοήθεια).

Επιπλέον, θα πρέπει η χρήση των εν λόγω κονδυλίων να μην αφεθεί στην απόλυτη δικαιοδοσία των εθνικών κυβερνήσεων, ενώ το πρόγραμμα να μπορεί να ισχύσει μεσοπρόθεσμα, διότι δεν πρόκειται για μηχανισμό ταχείας επίλυσης της κρίσης».

Σύμφωνα με τον βουλευτή του κόμματος Εναλλακτική για την Γερμανία (AfD), Κάι Γκότσαλκ «η βοήθεια είναι μια προσπάθεια να σωθεί από την πίσω πόρτα το ευρώ με το αίμα, τον ιδρώτα και τα δάκρυα των Γερμανών. Η Ευρωπαϊκή Ένωση γνωρίζει την αλληλεγγύη μόνο όταν πρόκειται να πάρει χρήματα από την τσέπη των γερμανών φορολογουμένων».

Οι Πράσινοι και η Αριστερά υποστήριξαν τα σχέδια. «Αν η Ιταλία και η Ισπανία έχουν πυρετό, ούτε η Γερμανία μπορεί να αναρρώσει», δήλωσε ο αντιπρόεδρος της κοινοβουλευτικής ομάδας της Αριστεράς (Die Linke) Φάμπιο Ντε Μάζι.

Η επικεφαλής Ευρωπαϊκής Πολιτικής της κοινοβουλευτικής ομάδας των Πρασίνων, Φραντσίσκα Μπράντνερ, επέμεινε να διασφαλισθεί ότι «αυτά τα χρήματα δεν θα τα λάβουν καταστροφείς της δημοκρατίας. Η λήψη των κονδυλίων θα πρέπει να συνδεθεί με την τήρηση των αρχών του κράτους δικαίου», τόνισε.

Ο αντιπρόεδρος της κοινοβουλευτικής ομάδας των Xριστιανοδημοκρατών (CDU) Αντρέας Γιούνγκ υπερασπίστηκε τα σχέδια για το Ταμείο Ανάκαμψης χαρακτηρίζοντάς το «επένδυση στο μέλλον της Ευρώπης».

Ωστόσο, η συνάδελφός του στο κόμμα Πατρίτισια Λιπς έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου, ώστε να μην αποτελέσει προηγούμενο. «Πρέπει κάθε χώρα της ΕΕ να ευθύνεται για τα δικά της χρέη», είπε. Κατά τον βουλευτή του Σοσιαλδημοκρατικού κόμματος της Γερμανίας (SPD) Αντρέας Σβαρτς το σχέδιο ανάκαμψης «αφορά την ίδια την διατήρηση της ευρωπαϊκής ενιαίας αγοράς».

Τα σχόλια του γερμανικού Τύπου

Το σχέδιο ανάκαμψης της ευρωπαϊκής οικονομίας ύψους 750 δισεκατομμυρίων που παρουσίασε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απασχολεί σήμερα το σύνολο του γερμανικού Τύπου

«Με την απάντησή της στην κρίση του κορονοϊού, η ΕΕ ανοίγει ένα νέο, ιστορικό κεφάλαιο», γράφει η Handelsblatt και συνεχίζει: «Για πρώτη φορά, η EE αναλαμβάνει μεγάλα χρέη για τη χρηματοδότηση των οικονομικά αδύναμων κρατών-μελών. Η επόμενη γενιά πρέπει να το υπερασπιστεί. Αυτό μπορεί να δικαιολογηθεί όμως μόνο εάν η ΕΕ. επωφεληθεί από το σχέδιο. Γι ‘αυτό και πρέπει να δοθούν οι επιδοτήσεις πολλών δισεκατομμυρίων ευρώ για την προστασία του κλίματος, την ψηφιοποίηση και την ενίσχυση της εσωτερικής αγοράς. Με αυτό το σχέδιο, πάντως, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν απέδειξε ότι έχει κατακτήσει την τέχνη του εφικτού».

Η Tageszeitung σημειώνει: «Η κρίση του κορονοϊού έχει γεωπολιτικές συνέπειες τις οποίες οι Ευρωπαίοι δεν μπορούν να αγνοήσουν. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα διοχετεύουν τρισεκατομμύρια δολάρια στις οικονομίες τους για να σταθεροποιήσουν τις επιχειρήσεις. Το (προτεινόμενο από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή) σύνολο είναι τεράστιο. Από το 2021, η ΕΕ σκοπεύει να δαπανήσει 750 δισεκατομμύρια ευρώ για την οικονομική ανάκαμψη περιοχών όπως η Λομβαρδία ή η ευρύτερη περιοχή της Μαδρίτης. Η πανδημία του κορονοϊού τις έπληξε βαρύτατα – αλλά όχι μόνο αυτές: η κρίση οδήγησε στη χειρότερη ύφεση της ΕΕ από αμνημονεύτων χρόνων.»

» Επομένως, το σχέδιο ανάκαμψης που παρουσίασε η επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν αποτελεί επίσης ώθηση για τη διάσωση της ευρωπαϊκής ενιαίας αγοράς και τη βιωσιμότητα της οικονομίας αυτής της ηπείρου στο μέλλον. Ένα πράγμα είναι σίγουρο: η Ευρώπη δεν θα εγκαταλείψει το οικονομικό της μέλλον μόνο και μόνο επειδή οι Ολλανδοί ή οι Δανοί έχουν κακή διάθεση».

«Κάθε δισεκατομμύριο δίνει στην επικεφαλής της Κομισιόν λίγο μεγαλύτερη επιρροή στην Ευρώπη. Ήδη πριν από λίγες εβδομάδες πρότεινε την ιδέα ότι τα ποσά αυτά των δισεκατομμυρίων πρέπει να γίνουν μέρος του προϋπολογισμού της ΕΕ. Αυτό επιτρέπει στην Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν να υπαγορεύσει στις χώρες μέλη οι οποίες θα τα λάβουν πού θα τα ξοδέψουν – ιδίως για την προστασία του κλίματος και την ψηφιοποίηση.»

» Δισεκατομμύρια επί δισεκατομμυρίων μπορούν τώρα να διατεθούν απευθείας από τις Βρυξέλλες για ηλεκτρικά λεωφορεία και ενεργειακά δίκτυα. Αυτή είναι μια τεράστια ευκαιρία για την Ευρώπη. Ο επερχόμενος μακροπρόθεσμος προϋπολογισμός της ΕΕ υπόσχεται να είναι ο πιο σύγχρονος εδώ και δεκαετίες: χάρη στο πακέτο οικονομικής ανάπτυξης, έχουν σχεδόν διπλασιαστεί και τα πρόσθετα χρήματα που θα διατεθούν κυρίως για υποδομές οι οποίες θα μπορούσαν να προσφέρουν ανάπτυξη – και όχι για αγροκτήματα ή προγράμματα εξωραϊσμού χωριών», γράφει η εφημερίδα «Die Welt»

Κατά την εβδομαδιαία εφημερίδα «Die Zeit» «η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν θα γίνει η ισχυρότερη πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που είχε ποτέ η Ένωση. Η επικεφαλής της Κομισιόν θα κριθεί από το εάν το μεγάλο αυτό χρηματικό ποσό μπορεί επίσης να έχει το αποτέλεσμα που απαιτείται για την ανοικοδόμηση της Ευρώπης. Αυτό, με τη σειρά του, μπορεί να συμβεί μόνο εάν διατεθεί στα σωστά έργα και φτάσει στα σωστά χέρια».

Η Neue Osnabruecker Zeitung γράφει: «Αυτά είναι καλά νέα για δύο λόγους. Επειδή (το σχέδιο) ενισχύει τη συνοχή στην Ευρωπαϊκή Ένωση και επειδή σταθεροποιεί την εσωτερική αγορά, από την οποία επωφελούνται ιδιαίτερα χώρες όπως η Γερμανία.»

«Ποια θα ήταν η εναλλακτική λύση;» αναρωτιέται η Frankfurter Rundschau : «Η διστακτικότητα σε αυτή την ιστορική στιγμή θα μπορούσε να καταστρέψει όλα όσα έχουν κατάφεραν γενιές Ευρωπαίων. Αλλά πηγαίνοντας ακόμη παραπέρα, θα ζημίωνε κιόλας περισσότερο. Θα ήταν καλύτερα να προτιμήσουμε ένα σκοτεινό σενάριο στο οποίο θα σήκωναν θριαμβευτικά τις γροθιές τους τύποι σαν τον (Γερμανό φιλοναζί) Χέκες ή τον Ιταλό Σαλβίνι; Ήταν καιρός να αντιπαραθέσουμε ένα νέο όραμα εναντίον τους.»

H Frankfurter Allgemeine Zeitung γράφει: «Ένα τέτοιο ποσό απαιτεί αυστηρή επίβλεψη των χρημάτων που θα δοθούν. Δεν χρειάζεται να είσαι ευρωσκεπτικιστής για να κρατάς μικρό καλάθι για κάτι τέτοιο. Επιπλέον, ο δανεισμός μέσω Βρυξελλών θα ήταν ανεκτός μόνο εάν τα κεφάλαια δίνονταν ως δάνεια και όχι ως επιχορηγήσεις. Το επιχείρημα κατά των δανείων είναι ότι ορισμένες χώρες δεν θα μπορούσαν να τα εξοφλήσουν ούτως ή άλλως. »

» Αλλά τότε η συνεπής λύση θα ήταν ένα κούρεμα του χρέους – μια αναμφισβήτητα περίπλοκη δέσμευση, όχι χωρίς κινδύνους, η οποία, ωστόσο, θα μπορούσε τελικά να έχει απελευθερωτικό αποτέλεσμα και θα ανακούφιζε τόσο τις Βρυξέλλες όσο και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Για να επιλύσει από κοινού τα προβλήματά της, η Ευρώπη χρειάζεται περισσότερο θάρρος και όχι όλο και περισσότερα χρήματα.»

Σύμφωνα με την Rheinische Post, το πρόγραμμα ενέχει μεγάλους κινδύνους: «Για να το διαχειριστούν, τα κράτη της ΕΕ πρέπει τώρα να εξουσιοδοτήσουν για πρώτη φορά την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να λάβει άνευ προηγουμένου δάνεια, των οποίων η εξόφληση αναμένεται να ξεκινήσει το 2028 και να λήξει το 2058. Γιατί τόσο αργά και γιατί τόσο πολλά; Και πάνω απ ‘όλα, δεν θα έπρεπε μια ρήτρα να διασφαλίζει ότι τα κοινά χρέη παραμένουν η απόλυτη εξαίρεση; Η κρίση του κορονοϊού συγκλονίζει σήμερα την Ευρώπη, και ίσως στο μέλλον να σκάσει και μια φούσκα ακινήτων. Ο κίνδυνος να βγει το τζίνι από το μπουκάλι και να μην είναι πλέον σε θέση η φον ντερ Λάιεν να ξαναβάλει μέσα το πνεύμα είναι μεγάλος».

(πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ,  dpa, Reuters)