Προκλήσεις δίχως τέλος: Σήμερα η προσευχή στην Αγία Σοφία για την επέτειο της Άλωσης

Προσευχή στην Αγιά Σοφία σήμερα, Παρασκευή, με αφορμή τον εορτασμό της επετείου της Άλωσης της Κωνσταντινούπολης ανακοίνωσε ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Μάλιστα ανακοίνωσε και τη χαλάρωση των απαγορευτικών μέτρων που είχαν ληφθεί για τον περιορισμό της πανδημίας του κοροναϊού.

Δεν έχει διευκρινιστεί αν η προσευχή θα πραγματοποιηθεί εντός της Αγιάς Σοφιάς ή στον προαύλιο χώρο, όπου έχει στηθεί και ένα ομοίωμα τείχους ενόψει των καθιερωμένων εκδηλώσεων και της τηλεοπτικής μετάδοσής τους, όπως συμβαίνει παραδοσιακά τα τελευταία χρόνια.

«Αύριο θα αναγνωσθεί το εδάφιο της Αλωσης και προσευχές στην Αγία Σοφία. Θα ζήσουμε τη χαρά να ζήσουμε τη χαρά της κατάκτησης του έθνους μας μαζί με αυτά τα προγράμματα. Τιμούμε τους βετεράνους, τους μάρτυρες και τους ήρωές μας, ειδικά τον Φατίχ Σουλτάν Μεχμέτ Χαν», ανέφερε ο Ερντογάν….

Erdogan announces that a group of Imams will recite Quran’s Al-Fath (conquest) surah at Hagia Sophia for the anniversary of conquest of Istanbul.

Hagia Sophia is currently a museum but there are European concerns that it will be converted to a mosque pic.twitter.com/ucGDYLCiWQ

— Ragıp Soylu (@ragipsoylu) May 28, 2020

Αξίζει να σημειωθεί ότι η κίνηση Ερντογάν άφησε εκτεθειμένο τον  Διευθυντή Θρησκευτικών Υποθέσεων της Τουρκίας Αλί Ερμπάς, ο οποίος νωρίτερα είχε τονίσει ότι δεν θα πραγματοποιήσει την αυριανή μουσουλμανική προσευχή στην πλατεία του Σουλταναχμέτ ανάμεσα από την Αγία Σοφία και το Μπλέ Τζαμί (Τέμενος Σουλταναχμέτ), αλλά στο τέμενος Φάτιχ στην Κωνσταντινούπολη. …

Ο Ερμπάς, πάντως ήταν εκείνος που είχε την «έμπνευση», σε αρχικό στάδιο, για την εν λόγω τελετή.

Μάλιστα είχε πει σε διαδικτυακή συνέντευξή του ότι «την 29η Μαίου, που συμβολίζει την κατάκτηση, με το θέλημα του Θεού θα κατακτήσουμε εκείνα τα μουσουλμανικά τεμένη που είναι τα σύμβολα της κατάκτησης», αναφερόμενος στην επέτειο της Άλωσης της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς την 29η Μαίου 1453 που εορτάζεται ως ημέρα «Κατάκτησης»(Φάτιχ) για τους Τούρκους.

Μάλιστα τις δηλώσεις του είχε τροφοδοτήσει τα σενάρια περί μετατροπής του Μουσείου της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, όπως έχει κάνει με επανειλημμένες δηλώσεις του από το 2016 ο ίδιος ο πρόεδρος Ερντογάν.

Σημειώνεται πως σήμερα συμπληρώνονται 567 ετών από την ημέρα που «η Πόλις εάλω»και  οι Τούρκοι θέλουν να τροφοδοτήσουν, με την κίνηση αυτή, τα σενάρια περί μετατροπής του μουσείου της Αγίας Σοφίας σε τζαμί και να τραβήξουν ακόμα περισσότερο το σχοινί στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.

Η Πόλις εάλω

Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία μόνο κατ’ όνομα υπήρχε τις παραμονές της Άλωσης. Ήταν περιορισμένη, κυρίως, στην περιοχή γύρω από την Κωνσταντινούπολη και σε κάποιες σκόρπιες περιοχές, όπως το Δεσποτάτο του Μυστρά. Οι θρησκευτικές έριδες, οι εμφύλιες διαμάχες, οι σταυροφορίες, η επικράτηση του φεουδαρχισμού και η εμφάνιση πολλών και επικίνδυνων εχθρών στα σύνορά της είχαν καταστήσει την πάλαι ποτέ Αυτοκρατορία ένα «φάντασμα» του ένδοξου παρελθόντος της.

Το Βυζάντιο σ’ εκείνη την κρίσιμη στιγμή της ιστορίας του με την οθωμανική λαίλαπα προ των πυλών του δεν μπορούσε να ελπίζει παρά μόνο στη βοήθεια της καθολικής Ευρώπης, η οποία όμως ήταν μισητή στους κατοίκους της Κωνσταντινούλης.

Η ύπαρξη «Ενωτικών» και «Ανθενωτικών» δίχαζε τους Βυζαντινούς. Ωστόσο, ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος έκανε μία απέλπιδα προσπάθεια, στέλνοντας πρεσβεία στον πάπα Νικόλαο Ε’ για να ζητήσει βοήθεια. Ο Πάπας έβαλε και πάλι ως όρο την Ένωση των Εκκλησιών, αλλά αποδέχθηκε το αίτημα του αυτοκράτορα να στείλει στην Κωνσταντινούπολη ιερείς, προκειμένου να πείσουν τον λαό για την αναγκαιότητα της Ένωσης.

Οι απεσταλμένοι του Πάπα, καρδινάλιος Ισίδωρος και ο αρχιεπίσκοπος Μυτιλήνης Λεονάρδος, λειτούργησαν στην Αγία Σοφία, προκαλώντας την αντίδραση του κόσμου, που ξεχύθηκε στους δρόμους και γέμισε τις εκκλησίες, όπου λειτουργούσαν οι ανθενωτικοί με επικεφαλής τον μετέπειτα πατριάρχη Γεννάδιο Σχολάριο. Το σύνθημα που κυριαρχούσε ήταν «Την γαρ Λατίνων ούτε βοήθειαν ούτε την ένωσιν χρήζομεν. Απέστω αφ’ ημών η των αζύμων λατρεία».

Το μίσος για τους Λατίνους δεν απέρρεε μόνο από δογματικούς λόγους. Η λαϊκή ψυχή δεν είχε ξεχάσει τη βαρβαρότητα που επέδειξαν οι Σταυροφόροι στην Πρώτη Άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1204, ενώ αντιδρούσε στην οικονομική διείσδυση της Βενετίας και της Γένουας, που είχε φέρει στα πρόθυρα εξαθλίωσης τους κατοίκους της Αυτοκρατορίας, αλλά και στην καταπίεση των ορθοδόξων στις περιοχές, όπου κυριαρχούσαν οι καθολικοί.

Αντίθετα, οι Οθωμανοί φαίνεται ότι συμπεριφέρονταν καλύτερα προς τους χριστιανούς.

Πολλοί χριστιανοί είχαν υψηλές θέσεις στην οθωμανική διοίκηση, ακόμη και στο στράτευμα, ενώ κυριαρχούσαν στο εμπόριο. Οι χωρικοί πλήρωναν λιγότερους φόρους και ζούσαν με ασφάλεια. Έτσι, στην Κωνσταντινούπολη είχε σχηματισθεί μία μερίδα που διέκειτο ευνοϊκά προς τους Οθωμανούς. Την παράταξη αυτή εξέφραζε ο Λουκάς Νοταράς με τη φράση «Κρειττότερον εστίν ειδέναι εν μέση τη πόλει φακιόλιον βασιλεύον Τούρκων ή καλύπτραν λατινικήν».

Από τις αρχές του 1453 ο Μωάμεθ προετοιμαζόταν για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης. Με έδρα την Ανδριανούπολη συγκρότησε στρατό 150.000 ανδρών και ναυτικό 400 πλοίων. Ξεχώριζε το πυροβολικό του, που ήταν ό,τι πιο σύγχρονο για εκείνη την εποχή και ιδιαίτερα το τεράστιο πολιορκητικό κανόνι, που είχαν φτιάξει Σάξωνες τεχνίτες. Στις 7 Απριλίου, ο σουλτάνος έστησε τη σκηνή του μπροστά από την Πύλη του Αγίου Ρωμανού και κήρυξε επίσημα την πολιορκία της Κωνσταντινούπολης.

Ο αγώνας ήταν άνισος για τους Βυζαντινούς, που είχαν να αντιπαρατάξουν μόλις 7.000 άνδρες, οι 2.000 από τους οποίους μισθοφόροι, κυρίως Ενετοί και Γενουάτες, ενώ στην Πόλη είχαν απομείνει περίπου 50.000 κάτοικοι με προβλήματα επισιτισμού.

Η Βασιλεύουσα περιβαλλόταν από ξηράς με διπλό τείχος και τάφρο. Το τείχος αυτό, που επί 1000 χρόνια είχε βοηθήσει την Κωνσταντινούπολη να αποκρούσει νικηφόρα όλες τις επιθέσεις των εχθρών της, τώρα ήταν έρμαιο του πυροβολικού του σουλτάνου, που από τις 12 Απριλίου άρχισε καθημερινούς κανονιοβολισμούς.

Οι Τούρκοι προσπάθησαν πολλές φορές να σπάσουν την αλυσίδα που έφραζε τον Κεράτιο κόλπο και προστάτευε την ανατολική πλευρά της Κωνσταντινούπολης. Στις 20 Απριλίου ένας στολίσκος με εφόδια υπό τον πλοίαρχο Φλαντανελλά κατορθώνει να διασπάσει τον τουρκικό κλοιό μετά από φοβερή ναυμαχία και να εισέλθει στον Κεράτιο, αναπτερώνοντας τις ελπίδες των πολιορκούμενων.

Ο Μωάμεθ κατάλαβε αμέσως ότι μόνο το πυροβολικό του δεν έφθανε για την εκπόρθηση της Πόλης, εφόσον παρέμεινε απρόσβλητος ο Κεράτιος. Με τη βοήθεια ενός Ιταλού μηχανικού κατασκεύασε δίολκο και τη νύχτα της 21ης προς την 22α Απριλίου, περίπου 70 πλοία σύρθηκαν από τον Βόσπορο προς τον Κεράτιο. Η κατάσταση για τους πολιορκούμενους έγινε πλέον απελπιστική, καθώς έπρεπε να αποσπάσουν δυνάμεις από τα τείχη για να προστατεύσουν την Πόλη από την πλευρά του Κεράτιου, όπου δεν υπήρχαν τείχη.

Η τελική έφοδος των Οθωμανών έγινε το πρωί της 29ης Μαΐου 1453. Κατά χιλιάδες οι στρατιώτες του Μωάμεθ εφόρμησαν στη σχεδόν ανυπεράσπιστη πόλη και την κατέλαβαν μέσα σε λίγες ώρες.

Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, που νωρίτερα απέκρουσε με υπερηφάνεια τις προτάσεις συνθηκολόγησης του Μωάμεθ, έπεσε ηρωικά μαχόμενος. Αφού έσφαξαν τους υπερασπιστές της Πόλης, οι Οθωμανοί Τούρκοι προέβησαν σε εκτεταμένες λεηλασίες και εξανδραποδισμούς.

Το βράδυ, ο Μωάμεθ ο Πορθητής εισήλθε πανηγυρικά στην Αγία Σοφία και προσευχήθηκε στον Αλλάχ «αναβάς επί της Αγίας Τραπέζης», όπως αναφέρουν οι χρονικογράφοι της εποχής.