Νάξος : Οι κούροι και η κόρη

Η Νάξος, ο τόπος στον οποίον ο Διόνυσος συνάντησε την εγκαταλελειμμένη από τον Θησέα Aριάδνη και την έκανε γυναίκα του, αποτέλεσε κατά την αρχαιότητα μια πόλη-κράτος, με ένα αστικό κέντρο (όπως και σήμερα, στη Χώρα) και με αγροτικό – ποιμενικό πληθυσμό διασκορπισμένο στις άλλες περιοχές του.

Το μεγαλύτερο νησί των Κυκλάδων αποτέλεσε κέντρο πολιτισμού από τη Νεότερη Νεολιθική Περίοδο (4η χιλιετία π.Χ.), γνώρισε δε περίοδο εμπορικής και πολιτισμικής ακμής κατά τους Πρωτοκυκλαδικούς Χρόνους (3200-2000 π.Χ.), όπως φανερώνουν τα αρχαιολογικά ευρήματα.

Κατά τη Μυκηναϊκή Περίοδο (1400-1100 π.Χ.) αναπτύχθηκε οικισμός στο βόρειο τμήμα της Χώρας της Νάξου, στην περιοχή Γρόττα.

Η Νάξος γνώρισε περίοδο οικονομικής και καλλιτεχνικής ακμής από τον 8ο έως και τον 6ο αιώνα π.X.

Ειδικότερα, τον 7ο αιώνα π.Χ. αναπτύχθηκε στο νησί η μνημειώδης μαρμάρινη πλαστική και λίγο αργότερα η μνημειώδης μαρμάρινη αρχιτεκτονική.

Τεκμήρια της ακμής του νησιού σε αλλοτινές εποχές αποτελούν αφενός τα λείψανα των μεγάλων ιερών (ιερό του Διονύσου στη θέση «Ύρια», ναός του Δηλίου Απόλλωνα στη θέση «Παλάτια», ιερό της Δήμητρας στο Γύρουλα) και αφετέρου τα ανολοκλήρωτα αρχαϊκά αγάλματα κολοσσιαίου μεγέθους (κούροι και κόρη), που βρέθηκαν στις θέσεις όπου λαξεύτηκαν και για τις οποίες προορίζονταν (in situ).

Οι κούροι, ο ένας από τους δύο τύπους αγαλμάτων που χαρακτηρίζουν τη γλυπτική των Αρχαϊκών Χρόνων (ο άλλος είναι οι κόρες), είναι αναθηματικά ή επιτύμβια αγάλματα που παριστάνουν γυμνούς νέους άνδρες και απεικονίζουν θεούς, ήρωες ή και κοινούς θνητούς.

Κύρια χαρακτηριστικά τους είναι η αυστηρά μετωπική στάση, η προβολή (κατά κανόνα) του αριστερού ποδιού και το «αρχαϊκό» μειδίαμα.

Οι κόρες, με τη σειρά τους, είναι αναθηματικά, επιτύμβια ή διακοσμητικά γυναικεία αγάλματα, που φέρουν πλούσια και πολύχρωμη ιωνική ενδυμασία και χαρακτηρίζονται από την περίτεχνη κόμμωση, τους λοξούς οφθαλμούς και το «αρχαϊκό» μειδίαμα.

Στο βορειοανατολικό τμήμα της Νάξου, στην περιοχή του Απόλλωνα, γραφικού παραθαλάσσιου οικισμού, εντοπίστηκε κούρος που αποδίδεται στον Διόνυσο.

Εξάλλου, στην ενδοχώρα του νησιού (ανατολικά της Χώρας), στην ευρύτερη περιοχή των Μελάνων και της Ποταμιάς, βρέθηκαν δύο εξίσου σημαντικά αρχαϊκά έργα, ο κούρος των Μελάνων και η κόρη της Ποταμιάς.

Ο κούρος των Μελάνων, που χρονολογείται στο α’ μισό του 6ου αιώνα π.Χ., εντοπίστηκε στη θέση «Φλεριό», κοντά στους Μύλους, η δε κόρη της Ποταμιάς σε μικρή απόσταση από τον προαναφερθέντα κούρο (10′ από μονοπάτι).