Υπόθεση Oil One: όταν το υπουργείο Περιβάλλοντος αρνείται να πάρει επί της ουσίας θέση σε κρίσιμα ερωτήματα

Λίγες περιοχές στην Ελλάδα αναζητούν εδώ και δεκαετίες κυριολεκτικά να ζήσουν, όσο η Δραπετσώνα. Περιοχή με μεγάλη ιστορία και σημείο αναφοράς αγώνων αλλά και του λαϊκού πολιτισμού, για χρόνια υφίστατο πολύ μεγάλη περιβαλλοντική υποβάθμιση.

Το όραμα των κατοίκων ήταν απλό: να φύγουν τα φουγάρα και τα καζάνια και η περιοχή των Λιπασμάτων να γίνει χώρος αναψυχής και πολιτισμού.

Και όμως την ώρα που φάνηκε ότι αυτό επιτέλους μπορούσε να δρομολογηθεί, μια μεγάλη βιομηχανική εγκατάσταση άρχισε να λειτουργεί ξανά στην περιοχή, περιβαλλοντικά οχληρή εξαιτίας της ίδιας της φύσης του αντικειμένου της που είναι η επεξεργασία υγρών αποβλήτων από τα πλοία.

Μιλάμε για τις εγκαταστάσεις της Oil One, εταιρείας συμφερόντων του Δημήτρη Μελισσανίδη, στην περιοχή των Λιπασμάτων στη Δραπετσώνα. Είναι οι εγκαταστάσεις που χρησιμοποιεί η εταιρεία HEC, επίσης συμφερόντων του Δημήτρη Μελισσανίδη, που έχει το μονοπώλιο στη διαχείριση υγρών αποβλήτων πλοίων στο λιμάνι του Πειραιά αλλά και σε άλλα λιμάνια της χώρας.

Η διαχρονική ευνοϊκή μεταχείριση

Για να λειτουργεί η επιχείρηση αυτή στη Δραπετσώνα χρειάστηκαν μια σειρά από ιδιαίτερα ευνοϊκές αποφάσεις κυβερνήσεων αλλά και της διοίκησης:

Οι εγκαταστάσεις αυτές ανήκαν στην εταιρεία BP. Για χρόνια δεν λειτουργούσαν και έδειχναν εγκαταλελειμμένες. Το 2012 η εταιρεία Oil One αγοράζει τις εγκαταστάσεις αυτές.

Στις 27/11/2012 το Περιφερειακό Συμβούλιο Αττικής εγκρίνει τη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, συμπληρώνοντας τον όρο «να ανακληθεί η άδεια λειτουργίας των εγκαταστάσεων της BP, όταν δρομολογηθούν οι διαδικασίες ανάπλασης και ανάπτυξης της περιοχής». Και αυτό γιατί όλα τα σχέδια ανάπλασης μέχρι τότε έλεγαν ότι πρέπει να φύγουν όλες οι βιομηχανικές δραστηριότητες από τη Δραπετσώνα.

Στις 15/01/2013 ανανεώνονται από την Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αττικής οι Περιβαλλοντικοί Όροι που είχε η BP για την ανάμιξη και συσκευασία ορυκτέλαιων και για την αποθήκευση και φόρτωση πετρελαίου. Λίγους μήνες μετά, στις 5/08/2013, εγκρίνεται η τροποποίηση των περιβαλλοντικών όρων ώστε να συμπεριλαμβάνεται και η επεξεργασία πετρελαιοειδών αποβλήτων.

Επισημαίνουμε εδώ ότι οι άδειες που είχε η BP δεν συμπεριελάμβαναν την επεξεργασία επικινδύνων αποβλήτων τρίτων, αλλά μόνο την επεξεργασία των παραγόμενων από την ΒΡ επικινδύνων αποβλήτων. Ουσιαστικά, η εταιρεία αποκτά την άδεια να επεκτείνει το εύρος των περιβαλλοντικά οχληρών δραστηριοτήτων που μπορεί να ασκεί στην περιοχή.

Όμως, υπήρχε το πρόβλημα ότι η περιοχή ήταν χαρακτηρισμένη ως περιοχή «ανάπλασης» και σε αυτό το ενδεχόμενο θα έπρεπε να απομακρυνθεί άμεσα. Ο σκόπελος ξεπεράστηκε με απόφαση του ΥΠΕΚΑ Γ. Μανιάτη, που χαρακτηρίστηκε χαριστική, στις 15 Μαρτίου 2014 άλλαξε το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο του Δήμου Κερατσινίου-Δραπετσώνας, μετατρέποντας την περιοχή της «ανάπλασης» σε περιοχή «μητροπολιτικής παρέμβασης», όπου επιτρέπονται χρήσεις βιομηχανίας, βιοτεχνίας και τριτογενούς τομέα. Λίγο αργότερα με το Νέο Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας – Αττικής (Ν. 4277/2014, ΦΕΚ Α΄156/1-8-2014) επικυρώθηκε ο χαρακτήρας χώρου Μητροπολιτικής Παρέμβασης όπως και ο χαρακτηρισμός ως «Λιμενοβιομηχανικής Ζώνης Δραπετσώνας Κερατσινίου», επιτρέποντας χρήσεις βιομηχανίας και βιοτεχνίας.

Αυτό επέτρεπε στην Oil One να λειτουργεί κανονικά στη Δραπετσώνα. Έτσι στις 21 Ιανουαρίου 2015, ελάχιστες μέρες πριν τις εκλογές, ο υφυπουργός ΠΕΚΑ Ασημάκης Παπαγεωργίου υπογράφει υπουργική απόφαση που δίνει στην Oil One «άδεια λειτουργίας στις εγκαταστάσεις ανάμιξης και συσκευασίας ορυκτελαίων, αποθήκευσης και διακίνησης υγρών καυσίμων, επεξεργασίας υγρών πετρελαιοειδών αποβλήτων».

Οι κάτοικοι θα αντιδράσουν και τελικά η επόμενη κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα ετοίμασε νομοθετική ρύθμιση για αλλαγή χρήσεων γης ώστε να μην υπάρχουν εκεί βιομηχανικές εγκαταστάσεις. Τη ρύθμιση ετοιμάζει ο Παναγιώτης Λαφαζάνης ως αρμόδιος υπουργός αλλά τελικά ψηφίζεται από την επόμενη κυβέρνηση Τσίπρα. Η νομοθετική ρύθμιση, στο άρθρο 28 του Ν. 4342/2015, (ΦΕΚ Α΄ 143, 9-11-2015), ορίζει ότι εκεί επιτρέπονται μόνο χρήσεις πολιτισμού, εκπαίδευσης, υγείας, αθλητισμού, πράσινου και αναψυχής.

Ωστόσο, η εταιρεία παραμένει εκεί με βάση τις ρυθμίσεις για την παράταση για 12 χρόνια της λειτουργίας μιας βιομηχανικής εγκατάστασης, όταν αλλάζει η χρήση γης. Το 2018, πάλι επί κυβέρνησης του Αλέξη Τσίπρα, με ρύθμιση που περιλήφθηκε στο άρθρο 70 του νόμου για τα προαπαιτούμενα της «τελικής» αξιολόγησης (4549/2018), o χρόνος αυτός επεκτάθηκε στα 20 χρόνια, προκαλώντας την οργή των κατοίκων.

Σαν μην έφταναν όλα αυτά το 2018 τροποποιήθηκε εκ νέου, με απόφαση της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αττικής η Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων της Oil One. Η συγκεκριμένη απόφαση πήρε ως δεδομένο ότι η Oil One ανήκει σε χαμηλότερη κατηγορία όχλησης (Α2), την ώρα που οι εγκαταστάσεις της Oil One έχουν δραστηριότητες R3 (επεξεργασία υγρών πετρελαιοειδών αποβλήτων) σε δυναμικότητα υπερπολλαπλάσια του κατώτατου ορίου για την κατάταξη στη μεγαλύτερης όχλησης κατηγορία Α1.

Με αυτή την απόφαση συνεχίστηκε το πρόβλημα των διαδοχικών τροποποιήσεων των περιβαλλοντικών όρων, ουσιαστικά της αδειοδότησης αυτής της εταιρείας, παρακάμπτοντας το πολύ απλό γεγονός ότι εάν πήγαινε τώρα να ζητήσει άδεια για τέτοιες δραστηριότητες σε εκείνη την περιοχή απλώς δεν θα την έπαιρνε.

Πρόσφατα, η εταιρεία κατέθεσε άλλο ένα αίτημα τροποποίησης της ΑΕΠΟ. Αυτή τη φορά ζητάει να της δοθεί η δυνατότητα σε «έκτακτες περιπτώσεις» τα επεξεργασμένα απόβλητα να μην τα διοχετεύει στο δίκτυο της ΕΥΔΑΠ, που σημαίνει ότι θα υποστούν και την επιπλέον επεξεργασία στην Ψυτάλλεια, αλλά με αγωγό να τα ρίχνει στα θάλασσα. Είναι προφανές ότι και ως προς αυτό το αίτημα υπάρχει σοβαρό ερώτημα για το εάν μια τέτοια έγκριση θα οδηγήσει σε ακόμη μεγαλύτερη περιβαλλοντική υποβάθμιση και του θαλάσσιου χώρου της περιοχής.

Η επίμονη διαμαρτυρία των κατοίκων

Οι κάτοικοι διαμαρτύρονται για την παρουσία της σε ένα χώρο για τον οποίο υπήρχε δέσμευση από δεκαετίες ότι θα γίνει χώρος αναψυχής και Πολιτισμού και για τον οποίο ο ίδιος ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει δεσμευτεί ότι θα αποτελέσει χώρο Μητροπολιτικού Πάρκου και Διεθνούς Κέντρου Καινοτομίας.

Τον τελευταίο καιρό οι διαμαρτυρίες των κατοίκων επικεντρώνονται στην έντονη οσμή που υπάρχει στην περιοχή αρκετές μέρες το χρόνο και η οποία θεωρούν ότι καταδεικνύει τον περιβαλλοντικά επιβαρυντικό χαρακτήρα της συγκεκριμένης μονάδας.

Μάλιστα, είναι σε εξέλιξη μελέτη του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος» για τη ρύπανση στην περιοχή, με βάση ανάθεση της Περιφέρειας Αττικής, με τα πρώτα αποτελέσματα να παραπέμπουν σε υπαρκτό πρόβλημα.

Όταν το υπουργείο ανακοινώνει τα αποτελέσματα ενός μη ελέγχου

Το θέμα ανέδειξαν το τελευταίο διάστημα δημοσιεύματα στο Βήμα και το in.gr, αλλά και αποκλειστικά ρεπορτάζ στο MEGA, που έφεραν στο φώς το συνεχιζόμενο περιβαλλοντικό έγκλημα σε βάρος των κατοίκων της Δραπετσώνας, του Κερατσινίου και της ευρύτερης περιοχής.

Μετά από όλα αυτά θα περίμενε κανείς ότι το Υπουργείο Ενέργειας και Περιβάλλοντος θα έπαιρνε μια σαφή θέση για τα ζητήματα αυτά, έστω και εάν η αρχική δήλωση του αρμόδιου υπουργού Κώστα Χατζηδάκη στο MEGA ότι πρόσφατα ενημερώθηκαν για ένα θέμα που απασχολεί την περιοχή εδώ και χρόνια, δεν προκάλεσε και την καλύτερη αίσθηση.

Όμως, για σαφή τοποθέτηση είχαμε απλώς μια ανακοίνωση του Σώματος Επιθεωρητών Περιβάλλοντος για έκτακτο έλεγχο στις εγκαταστάσεις της Oil One που έγινε στις 19 Μαΐου, που αναφέρει ότι «δεν έγιναν αντιληπτές οσμές που να παραπέμπουν στην παραγωγική δραστηριότητα της εγκατάστασης σε ένταση και διάρκεια, σχετική με τις αναφερόμενες οχλήσεις στην ευρύτερη περιοχή. Έγιναν αντιληπτές εκπομπές μικρής διάρκειας (στιγμιαίες) και χαμηλής έντασης, με ήπια οσμή υδρογονανθράκων σημειακά».

Όμως, τι θα πει αντιληπτές; Εννοεί με βάση το υποκειμενικό κριτήριο της… όσφρησης των ελεγκτών, που όπως οι ίδιοι παραδέχονται «δεν διαθέτουν όργανα μέτρησης οσμών». Δηλαδή, το υπουργείο ανακοινώνει έναν έλεγχο που επί της ουσίας δεν έγινε, εφόσον οι ελεγκτές δεν διαθέτουν τα σχετικά όργανα.

Αναρωτιέται κανείς ποιο το νόημα της ανακοίνωσης των αποτελεσμάτων ενός στην πραγματικότητα μη ελέγχου. Γιατί στην πράξη μια τέτοια ανακοίνωση πέραν του να αποκαλύπτει ότι ένα υπουργείο επιφορτισμένο με το να ελέγχει τη ρύπανση δεν διαθέτει το σχετικό εξοπλισμό, εμμέσως πλην σαφώς δικαιώνει τον πάγιο ισχυρισμό της εταιρείας ότι δεν επιβαρύνει περιβαλλοντικά την περιοχή.

Τα ερωτήματα που παραμένουν αναπάντητα

Επί της ουσίας τα ερωτήματα που καλούνται να απαντήσουν και ο αρμόδιος υπουργός κ. Χατζηδάκης και ο αρμόδιος γενικός γραμματέας κ. Αραβώσης παραμένουν αναπάντητα.
Πώς είναι δυνατό να προωθηθεί η πρωθυπουργική δέσμευση για την δημιουργία Μητροπολιτικού Πάρκου και Κέντρο Καινοτομίας στην περιοχή όσο παραμένει σε λειτουργία η συγκεκριμένη βιομηχανική εγκατάσταση;

Θα αναζητηθούν τρόποι ώστε να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα από τις διαδοχικές αποφάσεις των προηγούμενων κυβερνήσεων αλλά και φορέων όπως η Αποκεντρωμένη Διοίκηση που επέτρεψαν τη λειτουργία μιας μονάδας, που εάν ζητούσε να πάρει καινούρια άδεια για το είδος των δραστηριοτήτων και τον όγκο των αποβλήτων που επεξεργάζεται (και όχι τροποποιήσεις παλαιότερης άδειας) απλώς δεν θα τη λάμβανε;

Γύρω από το θέμα των ελέγχων για το ζήτημα της έντονης δυσοσμίας θα υπάρξει επιτέλους μια ολοκληρωμένη προσπάθεια μέτρησης, με τον κατάλληλο εξοπλισμό όλων των φάσεων λειτουργίας της εγκατάστασης, συμπεριλαμβανομένης της μεταφόρτωσης;

Είναι ή δεν είναι ευθύνη του υπουργείου να σχεδιάσει και συντονίσει αυτή την προσπάθεια πέραν του να αναθέσει το συγκεκριμένο έργο σε «σε ένα πιστοποιημένο εργαστήριο εγνωσμένου κύρους», όπως λέει η ανακοίνωση;

Θα ασχοληθεί και το υπουργείο με το σοβαρό ζήτημα που έχει προκύψει με το αίτημα της Oil One να της επιτραπεί να κατασκευάσει αγωγό που σε «έκτακτες περιστάσεις» θα ρίχνει τα επεξεργασμένα απόβλητα απευθείας στη θάλασσα και όχι στο δίκτυο της ΕΥΔΑΠ (για να περάσουν και από την επεξεργασία στην Ψυτάλλεια); Δεν ενέχει κινδύνους περιβαλλοντικής υποβάθμισης της ευρύτερης θαλάσσιας περιοχής κάτι τέτοιο;