No justice, no peace

Καμιά ειρήνη, χωρίς δικαιοσύνη. Σύνθημα που ακούγεται αυτές τις μέρες σε μια Αμερική που φλέγεται. Σύνθημα που λέει μια πολύ απλή αλήθεια, που κάποιες φορές την προσπερνάμε: Οτι οι κοινωνίες είναι βαθιά διαιρεμένες, άνισες και άδικες. Είτε μιλάμε για το ρατσισμό, είτε για την εκμετάλλευση, είτε για τον σεξισμό, βαθιές διαιρετικές γραμμές τις διαπερνούν, ορίζοντας πεδία ενεργών συγκρούσεων.

Η ίδια η πανδημία δείχνει ότι δεν είμαστε ίσες και ίσοι ούτε απέναντι στη ζωή ούτε απέναντι στον θάνατο. Σε μια τραγική σύμπτωση, οι Αφροαμερικανοί στις ΗΠΑ δεν έχουν μόνο πολύ πιο αυξημένη πιθανότητα να είναι θύματα θανατηφόρας αστυνομικής βίας· έχουν και μεγαλύτερη πιθανότητα να πεθάνουν από τον νέο κορωνοϊό, εξαιτίας των κοινωνικά προσδιορισμένων συνθηκών ζωής τους.

Ο κυνικός στιγματισμός τέτοιων εκρήξεων ως εκφράσεων παραβατικότητας, κάτι που το είχαμε δει και στην Ελλάδα σε προηγούμενες εκφράσεις μαζικής οργής, συμπυκνώνει την απώθηση των μηχανισμών που τις προκαλούν, εν προκειμένω την απώθηση της επίμονης αναπαραγωγής του ρατσισμού στις ΗΠΑ. Είναι ταυτόχρονα το απόλυτο όριο της σκέψης όσων θεωρούν τις κοινωνίες απλά αθροίσματα ατόμων.

Το κλειδί σε αυτό το σύνθημα είναι το «χωρίς δικαιοσύνη». Σε πείσμα της αντίληψης ότι η κοινωνική «ομαλότητα» προηγείται της όποιας διαβούλευσης πάνω στα κοινωνικά προβλήματα, έρχεται να υπενθυμίσει ότι καμιά ειρήνευση δεν είναι εφικτή όσο τα ρήγματα είναι ενεργά, παρά μόνο ως η πρόσκαιρη κυριαρχία του φόβου. Υπογραμμίζει ταυτόχρονα ότι η ειρηνική κοινωνία, δεν μπορεί παρά να είναι μια κοινωνία δικαιοσύνης, δηλαδή μια κοινωνία όπου η χαρά της ζωής, η υγεία, η αξιοπρέπεια, η επικοινωνία, η οικειότητα δεν είναι τρόπαια, αλλά αυτονόητα δικαιώματα όλων.

Σε μια περίοδο κρίσης και μετάβασης όπως η σημερινή, με έντονη την αίσθηση ότι φτάσαμε στο όριο ενός μοντέλου ανάπτυξης και διακυβέρνησης που παροξύνει ανισότητες και πολλαπλασιάζει κινδύνους, αυτό αποκτά ξεχωριστή επικαιρότητα. Η ιστορία είναι συνήθως αμείλικτη με όσους δεν βλέπουν τα σημάδια στον ορίζοντα.