Οι Καταλανοί στην Αθήνα

Πολλά πράγματα δεν γνωρίζουμε καλά. Αυτό που συνέχεια μας έρχεται στο μυαλό είναι πως για περίπου 400 χρόνια βρισκόμασταν κάτω από την κατοχή των Οθωμανών. Αυτό που δεν συζητάμε είναι πως για πάνω από 200 χρόνια προηγουμένως, το μεγαλύτερο μέρος της Ελλάδας ήταν στα χέρια των Φράγκων. Η Αθήνα μάλιστα, και σχεδόν ολόκληρη η Βοιωτία, ήταν μέχρι τις αρχές του 15ου αιώνα κάτω από την εξουσία μιας οικογένειας ευγενών από Γαλλία / Βουργουνδία, των Ντε Λα Ρος στην αρχή, κι έπειτα των Λε Μπριέν. Οι γεννήτορες κι οι απόγονοι αυτών των δυναστικών οικογενειών βρίσκονται θαμμένοι στον ιερό ναό στο Δαφνί.

Οι ιπποτικές αυτές οικογένειες όμως έχασαν την εξουσία τους πάνω στο Δουκάτο των Αθηνών και στα περίφημα μεσαιωνικά κάστρα της Θήβας και της Λιβαδειάς, από μια επίφοβη τότε στρατιωτική δύναμη. Τους μισθοφόρους από την Καταλωνία που, κάτω από την ηγεσία του Ροζέ ντε Φλορ – κι αργότερα του Ροβήρου – και με την επωνυμία Καταλανική Εταιρεία είχαν εξεγερθεί κατά του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β’ Παλαιολόγου, που είχε αρνηθεί να τους πληρώσει χρωστούμενα κι αλώνιζαν, ρημάζοντας τα πάντα, στη Βόρεια Ελλάδα και στη Θεσσαλία.

Οι γάλλοι ιππότες, περίπου 7.000 απ’ όλες τις τότε φραγκικές ηγεμονίες της Ελλάδας, συναντήθηκαν για την τελική αναμέτρηση με τους καταλανούς και αλμογάβαρους επίφοβους πολεμιστές στα έλη της Κωπαΐδας, δίπλα στον Βοιωτικό Κηφισό. Ολόκληρη η γαλλική ιπποσύνη που βρισκόταν τότε στην Ελλάδα εξολοθρεύθηκε μέσα στη λάσπη της πεδιάδας κοντά στη Θήβα και τον Ορχομενό. Ακινητοποιημένοι στον βούρκο και τα χαντάκια, οι φράγκοι ιππότες σφαγιάσθηκαν σχεδόν μέχρι τον τελευταίο. Η πανωλεθρία αυτή, περίπου ίδιου διαμετρήματος με την εξόντωση των γάλλων σιδερόφρακτων ιπποτών στις μάχες του Κρεσί και του Αζινκούρ, λίγο αργότερα στη διάρκεια του Αγγλο-Γαλλικού Εκατονταετούς Πολέμου, οδήγησε στην κυριαρχία των Καταλανών στην Αττικο-Βοιωτία για τα περίπου 70 επόμενα χρόνια!

Hδη από τότε η περιοχή – και ιδιαίτερα η Αθήνα – βρισκόταν σε βαθιά παρακμή, περιθωριοποιημένη από την εποχή του Ιουστινιανού που είχε κλείσει τις περίφημες φιλοσοφικές της σχολές, ενώ μόνο η Θήβα είχε κάποια οικονομική παρουσία λόγω εξειδίκευσης στην υφαντουργία. Ο τοπικός πληθυσμός είχε τελείως υποβαθμιστεί, δίχως την παραμικρή πολιτική ή πνευματική παρουσία. Οι φραγκικές οικογένειες είχαν απόλυτη εξουσία σε οτιδήποτε συνέβαινε και οι τραχείς Καταλανοί ακολούθησαν την ίδια τακτική. Αστεγοι, βίαιοι κι ανασφαλείς δεν μπόρεσαν να επιβάλουν, με έδρα τους τη Θήβα πλέον, κάποια χρηστή διοίκηση και πολιτική σταθερότητα. Μια άλλη ομάδα άγριων λατίνων μισθοφόρων, η Εταιρεία της Ναβάρρας, τους εκδίωξε και τους αντικατέστησε. Με την ανάμειξη του Πάπα και ηγεμόνων της Νάπολης και της Σικελίας, τελικά το Δουκάτο των Αθηνών πέρασε στα χέρια μιας οικογένειας τραπεζιτών από τη Φλωρεντία, των Αγιατζολί. Που το κράτησαν μέχρι που οι Οθωμανοί εκτέλεσαν τον τελευταίο του ηγεμόνα, το 1456, ενσωματώνοντας τα εδάφη του στην Αυτοκρατορία τους. Γαλλο-Βουργουνδοί λοιπόν, Καταλανοί, Ισπανοί και Φλωρεντίνοι κυριάρχησαν στην Αθήνα για πάνω από 150 χρόνια!

Δίχως όμως να μείνουν σοβαρά πολιτιστικά ίχνη της παρουσίας τους…