Γιασίαντα: Ενα Πριγκηπόννησο για τον Σουλτάνο Ερντογάν

Στην Τουρκία η δημοκρατία και οι ελευθερίες δέχονται μεγάλη επίθεση από το αυταρχικό καθεστώς του Ταγίπ Ερντογάν. Ομως ο τούρκος πρόεδρος με μια πομπώδη τελετή εγκαινίασε την περασμένη Τετάρτη, μαζί με τον κυβερνητικό εταίρο του Ντεβλέτ Μπαχτσελί, επικεφαλής της υπερεθνικιστικής Ακροδεξιάς, το «Νησί της Δημοκρατίας και των Ελευθεριών». Ετσι ονόμασε το Γιασίαντα, ένα νησάκι στη Θάλασσα του Μαρμαρά κοντά στην Κωνσταντινούπολη, όπου θα δέχεται τους υψηλούς προσκεκλημένους του.

Το Γιασίαντα, που στα τουρκικά σημαίνει «επίπεδο νησί», όπως άλλωστε και το ελληνικό του όνομα Πλάτη, ανήκει στα Πριγκηπόννησα που βρίσκονται στην Προποντίδα. Απέχει 17 χλμ. από την είσοδο του Βοσπόρου και 15 χλμ. από την ασιατική ακτή και βρίσκεται πίσω από τη νήσο Πρώτη (στα τουρκικά Κουνάλιαντα). Εκείνο που παρέλειψαν να αναφέρουν οι δημοσιογράφοι του κρατικού καναλιού που κάλυψε τα εγκαίνια, είναι πως στο Γιασίαντα απαγορεύεται η πρόσβαση στους απλούς πολίτες.

Σε αυτό το νησί των 180 στρεμμάτων οι εργασίες άρχισαν εδώ και πέντε χρόνια. Το πλούσιο δάσος που υπήρχε εκεί καταστράφηκε και στη θέση του δημιουργήθηκε ένα περίπλοκο συγκρότημα κτιρίων, που αποτελείται από ένα ξενοδοχείο 125 πολυτελών δωματίων, αίθουσες συνεδρίων, καφέ, εστιατόρια, μπανγκαλόους, μουσείο, λιμενικές εγκαταστάσεις και ένα τζαμί χωρητικότητας 1.200 ατόμων. Ανήκει και αυτό στο σχέδιο κατασκευής φαραωνικών έργων που θέλει ο Ερντογάν να χαρακτηρίσουν την παραμονή του στην εξουσία.

Το Γιασίαντα έχει βαριά ιστορία και είναι συνώνυμο με φυλακές και βασανιστήρια. Εκεί οδηγήθηκε ο Αντνάν Μεντερές, ο πρώτος δημοκρατικά εκλεγμένος πρωθυπουργός της Τουρκίας, μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα της 27ης Μαΐου 1960, μαζί με την ηγεσία του τότε Δημοκρατικού Κόμματος. Εκεί φυλακίσθηκαν, βασανίστηκαν και δικάστηκαν πολλά μέλη της κυβέρνησης και του κόμματος, κάνοντας έτσι το νησί σύμβολο μιας από τις πιο σκοτεινές περιόδους της Τουρκικής Δημοκρατίας. Φέτος συμπληρώνονται 60 χρόνια από εκείνο το πραξικόπημα και η κατάσταση στην χώρα δεν είναι καθόλου καλή. Αντιμετωπίζοντας δυσχερή οικονομική κατάσταση και την απώλεια του ελέγχου μεγάλων πόλεων όπως η Κωνσταντινούπολη και η Αγκυρα από στελέχη της κεμαλιστικής αντιιπολίτευσης ο Ερντογάν έχει προσπαθήσει να αποκαταστήσει τις σχέσεις με τους δυσαρεστημένους ψηφοφόρους του και να τους κάνει να ξεχάσουν τη μεγάλη ανεργία και τον πληθωρισμό, καθώς και την κατάρρευση της τουρκικής λίρας.

Η ιστορία σε πρώτο πλάνο

Για να το επιτύχει αυτό, επιστρατεύει την Ιστορία. Τον τόπο όπου φυλακίσθηκε και δικάστηκε ο Μεντερές – ο οποίος κατηγορούμενος για παραβίαση του Συντάγματος καταδικάσθηκε σε θάνατο και απαγχονίστηκε 16 μήνες αργότερα στο γειτονικό νησί Ιμραλί. «Τότε δολοφονήθηκε ο νόμος», είχε δηλώσει σχετικά ο Ερντογάν στην ομιλία της ορκωμοσίας του. Στο «κιτς μουσείο», σύμφωνα με τα σχόλια του γαλλικού Τύπου, που είναι αφιερωμένο στη μνήμη του Αντνάν Μεντερές, υπάρχει αναπαράσταση της σκηνής της δίκης με κέρινα ομοιώματα.

Ο Ερντογάν, επτά ετών τότε, επηρεάστηκε από τη στάση της οικογένειάς του απέναντι στον «μάρτυρα Μεντερές», ο οποίος ανατράπηκε από στρατιωτικό πραξικόπημα στο όνομα της προστασίας των αρχών του Κεμάλ Ατατούρκ. Αρα στην σημερινή, δύσκολη για εκείνον συγκυρία, ο πρόεδρος Ερντογάν συνεχίζει να θέλει να απομακρυνθεί από την κεμαλική κληρονομιά και επιλέγει την άμεση ταύτισή του με τον Μεντερές: Τι πιο προφανές, καθώς επιλέγει να μετατρέψει τον χώρο της φυλάκισής του σε «μνημείο μιας νέας Τουρκίας», όπως έχει πει.

Σε μια περίοδο κατά την οποία πολλοί δημοσιογράφοι, ακαδημαϊκοί και λόγιοι φυλακίζονται και διώκονται εάν τολμήσουν να ασκήσουν κριτική στην κυβέρνηση ή να εκφράσουν διαφορετική άποψη, οι διεθνείς θεσμοί έχουν επανειλημένα ασκήσει κριτική στην κυβέρνηση Ερντογάν για τον περιορισμό της δημοκρατίας και των ελευθεριών του πολίτη. Την ίδια ώρα η δημοτικότητα του προέδρου της Τουρκίας πέφτει, και όπως κάθε φορά που συμβαίνει αυτό, εκείνος επικαλείται τις αναφορές στον Αντνάν Μεντερές.

Ενα σχέδιο πιο ενωτικό

Οι πρόσφατες δημοσκοπήσεις δίνουν στον Ερντογάν ποσοστό δημοφιλίας μόλις 32,2%. Οι επόμενες εκλογές είναι προγραμματισμένες να γίνουν το 2023 – προεδρικές και βουλευτικές. Σε αυτές, σχολιάζουν οι αναλυτές, ίσως δούμε για πρώτη φορά στα 18 χρόνια που βρίσκεται στην εξουσία ο Ερντογάν, μια ευθεία αμφισβήτησή του. «Το κυριότερο πρόβλημα στη χώρα είναι η έλλειψη ελευθερίας», δήλωσε πρόσφατα ο πρώην υπουργός Εξωτερικών και Οικονομικών και πρώην στενός συνεργάτης του Αλί Μπαμπατζάν που έχει γίνει ένας από τους πιο σφοδρούς επικριτές του. Εχοντας δημιουργήσει πρόσφατα το δικό του κόμμα με το όνομα «Deva» (που σημαίνει «Θεραπεία») ο Μπαμπατζάν λέει πως όταν εκλεγεί, θα απελευθερώσει αμέσως όλους τους πολιτικούς κρατούμενους. Ενα πιο ενωτικό σχέδιο από «το νησί της δημοκρατίας και των ελευθεριών».