Κοινωνική ανισότητα: μια διαχρονική αμερικανική παθογένεια

«Θέλω να ξέρεις ότι είσαι σημαντικός» είπε ο πρώην αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα προς νεαρούς Αφροαμερικανούς. «Θέλω να ξέρεις ότι η ζωή σου είναι σημαντική, ότι τα όνειρά σου είναι σημαντικά» είπε σε βίντεο που μεταδόθηκε το βράδυ της Τετάρτης στον απόηχο των μαζικών διαδηλώσεων που πυροδότησε ο φρικτός και βάναυσος θάνατος του Τζορτζ Φλόιντ από λευκό αστυνομικό.

Ο λόγος των μαζικών κινητοποιήσεων όμως δεν είναι μόνο η αστυνομική βία. Οι περισσότεροι Αφροαμερικανοί δεν φαίνεται όντως να πιστεύουν πλέον ότι οι ζωές τους είναι σημαντικές και ότι μπορούν να πραγματοποιήσουν όλα τους τα όνειρα. Ο λόγος που διαδηλώνουν και εξεγείρονται είναι ο ρατσισμός και η κοινωνική ανισότητα που πηγάζει από τις σε βάρος τους διακρίσεις.

Δεν θα έπρεπε όμως να έχει αντιμετωπιστεί προ πολλού η διαχρονική αυτή αμερικανική παθογένεια; Ο νόμος περί πολιτικών δικαιωμάτων Civil Rights Act του 1964 διασφαλίζει ίσα δικαιώματα για όλους τους Αμερικανούς και απαγορεύει τον φυλετικό διαχωρισμό. Πολλά προγράμματα που ακολούθησαν, όπως το λεγόμενο Affirmative Action, είχαν στόχο να περιορίσουν και να εξαλείψουν τις αδικίες σε βάρος των Αφροαμερικανών. Παρά ταύτα όμως μέχρι και σήμερα η λευκή αμερικανική πλειοψηφία είναι κατά μέσο όρο πιο ευημερούσα, πιο μορφωμένη και πιο υγιής.

25% λιγότερο εισόδημα

Τα τελευταία δέκα χρόνια το μέσο εισόδημα των Αφροαμερικανών στις ΗΠΑ ήταν κατά 20% με 25% χαμηλότερο από εκείνο των λευκών Αμερικανών. Την ίδια ώρα παιδιά από αφροαμερικανικές οικογένειες που ανήκουν στις κατώτερες εισοδηματικές κλίμακες έχουν κατά 50% λιγότερες πιθανότητες να ανέβουν κλίμακα, όπως δείχνει έρευνα του Brookings Institution. Γιατί όμως συμβαίνει αυτό; «Υπάρχει μια σειρά νόμων και οδηγιών που για τους Αφροαμερικανούς έχουν πιο αρνητικές συνέπειες απ΄ ό,τι για άλλες πληθυσμιακές ομάδες» εξηγεί ο πολιτικός επιστήμονας Κρίστιαν Λάμερτ από το Ινστιτούτο John F. Kennedy του Ελεύθερου Πανεπιστημίου του Βερολίνου. «Αφορούν, μεταξύ άλλων, την ποινική δίωξη, την εκπαίδευση και την υγειονομική περίθαλψη».

Ο διαρθρωτικός αυτός ρατσισμός έχει μακρά παράδοση στις ΗΠΑ, όπως εξηγεί ο πολιτικός επιστήμονας. Όταν το 1935 η τότε κυβέρνηση εισήγαγε την κοινωνική ασφάλιση, απέκλεισε αγρότες, οικιακούς υπαλλήλους και μεροκαματιάρηδες, τομείς δηλαδή όπου εργάζονταν ως επί το πλείστον Αφροαμερικανοί.

Πιο πρόσφατο παράδειγμα είναι η πολιτική έναντι των ναρκωτικών. «Αδικήματα που συνδέονται με ναρκωτικά, τα οποία καταναλώνονται ως επί το πλείστον από μαύρους, τιμωρούνται πολύ πιο αυστηρά απ΄ ό,τι περιπτώσεις με συνθετικά (designer drugs), τα οποία καταναλώνει και η Wall Street». Αυτός είναι ένας σημαντικός λόγος που για τους Αφροαμερικανούς είναι τριπλάσιες οι πιθανότητες να βρεθούν στη φυλακή απ΄ ότι οι λευκοί, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις εκπαιδευτικές ευκαιρίες και την επαγγελματική τους ανέλιξη και εξέλιξη, σύμφωνα με τον ειδικό.

Κοινωνικο-οικονομικός φαύλος κύκλος

Παρόμοια είναι και η εικόνα στο πεδίο της υγειονομικής περίθαλψης. Στις ΗΠΑ δεν υπάρχει, ως γνωστόν, μια γενική ασφάλιση υγείας, η οποία παραμένει προνόμιο ανθρώπων με υψηλά εισοδήματα και εκείνων που έχουν έντιμους εργοδότες. Σύμφωνα με έρευνα του Kaiser Family Foundation το 2018 το 11,5% των Αφροαμερικανών δεν είχε ασφάλιση υγείας.

Στους λευκούς Αμερικανούς το ποσοστό ήταν χαμηλότερο και συγκεκριμένα στο 7,5%. Επιπλέον το αμερικανικό σύστημα υγείας συγκαταλέγεται στα ακριβότερα του κόσμου. Σχεδόν τα 2/3 των ιδιωτικών πτωχεύσεων στις ΗΠΑ συνδέονται με δαπάνες υγειονομικής περίθαλψης. Και αυτό αφορά περισσότερο τους μαύρους παρά τους λευκούς Αμερικανούς.

Μολονότι ο φυλετικός διαχωρισμός έχει επισήμως απαγορευθεί, στην πραγματικότητα εξακολουθεί να υφίσταται σε πολλές περιπτώσεις. Συχνά οι Αφροαμερικανοί ζουν σε αφροαμερικανικές συνοικίες ενώ οι λευκοί στις δικές τους. «Στις μαύρες συνοικίες οι υπηρεσίες υγείας είναι χειρότερες σε σχέση με περιοχές που έχουν λευκό πληθυσμό» εξηγεί ο πολιτικός επιστήμονας Λάμερτ. Παρόμοια η εικόνα και στα σχολεία. «Η ποιότητα των σχολείων στις μαύρες συνοικίες είναι αισθητά χειρότερη απ΄ ότι στις λευκές. Αντίστοιχες είναι οι δυνατότητες των Αφροαμερικανών και στην αγορά εργασίας». Πρόκειται για έναν φαύλο κύκλο.

Τόπος κατοικίας, υγείας και εκπαίδευση συνδέονται μεταξύ τους και με άλλο τρόπο, επισημαίνει ο Λάμερτ. «Οι μαύροι ζουν συνήθως σε συνοικίες με υψηλή ατμοσφαιρική ρύπανση, με λίγες δυνατότητες να αγοράσουν πιο υγιεινά τρόφιμα, με αποτέλεσμα να τρέφονται συχνά με κατεψυγμένο fast food». Αυτός είναι ο λόγος που υποφέρουν συχνότερα από χρόνιες παθήσεις. Ενήλικες Αφροαμερικανοί πάσχουν πολύ συχνότερα από διαβήτη. Το γεγονός ότι η κατάσταση της υγείας των Αφροαμερικανών είναι κατά μέσο όρο και συγκριτικά χειρότερη, αντικατοπτρίζεται και στο προσδόκιμο ζωής τους που είναι κατά τέσσερα χρόνια χαμηλότερο σε σύγκριση με τους λευκούς Αμερικανούς.

Σε αυτά τα συμφραζόμενα δεν είναι διόλου τυχαίο ότι και η πανδημία του κορωνοϊού έπληξε περισσότερο τους μαύρους παρά τους λευκούς Αμερικανούς.

Γιαν Βάλτερ

Επιμέλεια: Κώστας Συμεωνίδης