Το βαθύ κράτος της Αμερικής και μια δολοφονία που ξεγύμνωσε την «Αυτοκρατορία»

Ποτέ μια έκρηξη σαν κι αυτή που αντιμετωπίζει η σύγχρονη Αμερική δεν έχει αιτία απλώς ένα «μεμονωμένο περιστατικό». Πάντα υπάρχουν εκείνοι οι κοινωνικοί, πολιτικοί και ιδεολογικοί όροι, τα προβλήματα και τα στοιχεία κρίσης, οι εντάσεις και τα ανοιχτά κοινωνικά ρήγματα, που κάνουν ένα περιστατικό να λειτουργήσει ως θρυαλλίδα και ως καταλύτης για να βγουν στο προσκήνιο δυναμικές και συγκρούσεις, αιτήματα και αναζητήσεις, αγωνίες και φόβοι που ούτως ή άλλως επηρέαζαν τις κοινωνικές εξελίξεις.

Σήμερα η Αμερική είναι αντιμέτωπη με τον εαυτό της. Δεν κοιτάζει απλώς τον εαυτό της στον καθρέφτη, συγκρούεται με όλα εκείνα που από διάφορες απόψεις ορίζουν μια χώρα σε πραγματική κρίση, μια χώρα σε ανοιχτή κρίση, την ώρα που παραμένει χωρίς αμφιβολία η μεγαλύτερη οικονομία του πλανήτη και ισχυρότερη στρατιωτική δύναμη του πλανήτη.

Ποια εικόνα στέλνει η Αμερική;

Σκεφτείτε την εικόνα που έδωσαν και δίνουν οι ΗΠΑ στην πανδημία: μια χώρα ικανή να καταστρέψει όλο τον πλανήτη με πυρηνικά όπλα, με ένοπλες δυνάμεις που είναι σε θέση  να διεξάγουν μεγάλους πολέμους σε τουλάχιστον δύο ηπείρους, με συστήματα παρακολούθησης και επιτήρησης που καλύπτουν ολόκληρο τον πλανήτη και κάμποσα από τα καλύτερα εξοπλισμένα και στελεχωμένα νοσοκομεία του κόσμου, δεν κατάφερε να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά μια πανδημία, που οι ίδιες της αρχές είχαν επί της ουσίας προβλέψει σε διάφορες παραλλαγές. Μια χώρα που διεκδικεί να ηγηθεί του κόσμου αλλά δεν κατάφερε να προστατέψει τους ηλικιωμένους στα γηροκομεία και άλλα κέντρα προνοιακής φιλοξενίας, ούτε τους εργαζόμενους στις «ουσιώδεις βιομηχανίες».

Μια χώρα που εξακολουθεί όχι απλώς να έχει ρατσιστικά αντανακλαστικά ή επιβιώσεις μιας αποικιοκρατικής λογικής, αλλά και εξακολουθεί να αντιμετωπίζει με βαναυσότητα τους μαύρους πολίτες της, δείχνοντας ότι η λογική των φυλετικών διακρίσεων παραμένει εντυπωσιακά ενεργή, σε πείσμα όλων των πολιτικών που υποτίθεται ότι θα διόρθωναν αυτό το πρόβλημα. Πάνω από ενάμισι αιώνα μετά τον Αμερικανικό Εμφύλιο και πάνω από μισό αιώνα μετά το κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα, οι μαύροι αμερικανοί παραμένουν πολύ πιο φτωχοί από τους λευκούς, με μικρή παρουσία σε θέσης ευθύνης, με πολύ πιο μεγάλη πιθανότητα να φυλακιστούν ή να είναι θύματα αστυνομικής αυθαιρεσίας ή βίας, ενίοτε δολοφονικές και έχουν περισσότερα προβλήματα υγείας.

Μια χώρα που δεν είναι ακόμη μια πλήρης τυπική δημοκρατία και όπου στις προηγούμενες εκλογές εξελέγη πρόεδρος ο υποψήφιος που πήρε μικρότερο αριθμό ψήφων εξαιτίας της επιμονής στο αρχαϊκό σύστημα των εκλεκτόρων. Μια χώρα όπου ακόμη και σήμερα δεν μπορεί να εγγυηθεί στο σύνολο των πολιτών το δικαίωμα της ψήφου. Σε μια σειρά από Πολιτείες οι απαιτήσεις για την ταυτοποίηση, οι ρυθμίσεις για τους όρους εγγραφής στους εκλογικούς καταλόγους, οι περιορισμοί ως προς την επιστολική ψήφο, οι συχνές εκκαθαρίσεις των εκλογικών καταλόγων, αλλά ακόμη και ο ίδιος ο αριθμός και η τοποθεσία των εκλογικών κέντρων σημαίνουν ότι ένας σημαντικός αριθμός ψηφοφόρων δεν μπορεί να ψηφίσει και οι περισσότεροι από όσους στερούνται με αυτόn τον τρόπο τo δικαίωμα της ψήφου είναι αφροαμερικανοί ή ανήκουν σε άλλες μειονότητες. Μια χώρα στην οποία το πολιτικό χρήμα και η προσπάθεια των επιχειρήσεων να επηρεάσουν τα πολιτικά πράγματα θεωρείται αυτονόητη και νόμιμη πλευρά μιας πολιτικής διαδικασίας που περιλαμβάνει την δαπάνη τεράστιων ποσών για προεκλογικές εκστρατείες.

Μια χώρα όπου παρά τα μέτρα που πήρε μετά την πανδημία δεν κατάφερε να αποτρέψει την έκρηξη της ανεργίας και το να βρεθούν δεκάδες εκατομμύρια αμερικανοί χωρίς δουλειά και αντιμέτωποι με το φάσμα τα φτώχειας και μια χωρίς προηγούμενο κοινωνική κρίση που ήδη τροφοδοτεί και μεγάλο μέρος των κοινωνικών αντιδράσεων.

Μια χώρα που εξακολουθεί, ενώ μπαίνουμε στην τρίτη δεκαετία του 21ου αιώνα, να μην έχει ένα πλήρες και καθολικό δημόσιο σύστημα υγείας, με αποτέλεσμα εκατομμύρια αμερικανών να μην έχουν στην πραγματικότητα πλήρη πρόσβαση σε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και φροντίδα υγείας, και η οποία δεν μπόρεσε να έχει όχι μόνο αποτελεσματική επιδημιολογική επιτήρηση, αλλά ούτε καν επαρκές απόθεμα προστατευτικών  μέσων.

Μια χώρα που ο τρόπος χρηματοδότησης του εκπαιδευτικού συστήματος είναι τέτοιος που απλώς εξασφαλίζει ότι οι φτωχότερες περιοχές έχουν χειρότερα σχολεία και οι πλουσιότερες καλύτερα και όπου η εκτίναξη των διδάκτρων δημιούργησε το μεγάλο πρόβλημα του φοιτητικού χρέους.

Μια χώρα που την ώρα που έχει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά θανάτων από πυροβόλα όπλα στον κόσμο, εξακολουθεί να θεωρεί ιερό το δικαίωμα στην οπλοκατοχή και οι  νόμοι για τον περιορισμό της οπλοκατοχής να συναντούν τεράστια εμπόδια στο να ψηφιστούν και να εφαρμοστούν.

Μια χώρα που φτιάχτηκε από μετανάστες και στηρίχτηκε σε όλη την ιστορική της διαδρομή την εργασία των μεταναστών και η οποία σήμερα όχι μόνο υψώνει ένα τείχος βαναυσότητας στα νότια σύνορά της, αλλά και καταδιώκει μετανάστες στο εσωτερικό της αδιαφορώντας για το εάν με τις συλλήψεις και απελάσεις χωρίζει οικογένειας.

Μια χώρα που διεκδικεί το δικαίωμα να παρεμβαίνει οπουδήποτε στον πλανήτη και την ίδια ώρα αρνείται να αναγνωρίζει την πλήρη δικαιοδοσία σημαντικών θεσμών της διεθνούς κοινότητας, από το Διεθνές Δικαστήριο έως τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.

Μια χώρα που θεωρεί ότι μπορεί μονομερώς να αποφασίζει την κήρυξη πολέμου και στρατιωτικές επεμβάσεις, αδιαφορώντας για το διεθνές δίκαιο.

Μια χώρα που την ώρα που κηρύσσει τον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας δεν έχει κανένα πρόβλημα να σηκώνει drones και να προχωρά σε εξωδικαστικές εκτελέσεις.

Οι ΗΠΑ ως failed state

Όπως και να το δει κανείς, οι ΗΠΑ αρχίζουν και πλησιάζουν τον ορισμό του failed state, του αποτυχημένου κράτους. Παρά την ισχύ της παραγωγικής και τεχνολογικής βάσης τους, αυτή τη στιγμή υπερασπίζονται την πρωτοκαθεδρία τους σε τομείς αιχμής πολύ περισσότερο μέσα από απειλές κυρώσεων στους ανταγωνιστές τους, παρά μέσα από τομές που κάνουν οι ίδιες, την ώρα που αδυνατούν να επιλύσεις τα σοβαρά προβλήματα που έχουν ως προς βασικές υποδομές. Αδυνατούν να προσφέρουν στον κόσμο ένα ηγεμονικό πρότυπο ως προς την οργάνωση της οικονομίας που να εξασφαλίζει μεσοπρόθεσμη σημαντική αύξηση της παραγωγικότητας. Η φιγούρα του Ντόναλντ Τραμπ δύσκολα μπορεί να αποτελέσει το πρότυπο του παγκόσμιας εμβέλειας ηγέτη, την ώρα που η περιπλοκότητα του αμερικανικού συστήματος λήψης αποφάσεων παραπέμπει πολύ περισσότερο σε  μια βαθιά κρίση της δημοκρατίας παρά στην προώθησή της. Ακόμη και το Χόλιγουντ έχει καλύτερα οικονομικά αποτελέσματα εξάγοντες δυστοπικές εικόνες της Αμερικής, παρά το πρότυπο της ευημερίας και της ελευθερίας.

Γι’ αυτό το λόγο και ακόμη και προς τους συμμάχους τους οι ΗΠΑ εξάγουν αυτή τη στιγμή πολύ περισσότερο τους δικούς τους φόβους και τους δικούς ανταγωνισμούς, ενίοτε και τις δικές τους εσωτερικές αντιφάσεις, παρά ένα θετικό πρότυπο για τις διεθνείς σχέσεις. Από τον διαρκή «Πόλεμο κατά της τρομοκρατίας» και τον «Νέο Ψυχρό Πόλεμο» με τη Ρωσία, που απειλεί να εξελιχτεί και σε κούρσα εξοπλισμών, μέχρι την νέα ένταση με το Ιράν (και την υπονόμευση της συμφωνίας για το πυρηνικό του πρόγραμμα) μέχρι την κλιμάκωση του ανταγωνισμού και του εμπορικού πολέμου με την Κίνα, τα παραδείγματα είναι πολλά.

Η άλλη Αμερική

Όμως, για να είμαστε δίκαιοι, αυτή τη στιγμή η Αμερική στέλνει και ένα μήνυμα ελπίδας. Η εντυπωσιακή μαζικότητα και επιμονή των διαδηλώσεων και ο τρόπος που αποπνέουν το αίτημα για ένα βάθεμα και της δημοκρατίας και της δικαιοσύνης και την αντιμετώπιση του ενεργού ρήγματος και τραύματος του ρατσισμού, υπενθυμίζουν ότι αυτή η χώρα έχει και μια μεγάλη ιστορία αγώνων και αντιστάσεων, στην οποία τώρα προσθέτει μια νέα σελίδα. Από τους αγώνες κατά της δουλείας, μέχρι τη μεγάλη και συχνά ξεχασμένη ιστορία του αμερικανικούς εργατικού κινήματος, και από το μεγάλο κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα στη δεκαετία του 1960 και τα κινήματα των αφροαμερικανών ενάντια στο συστημικό ρατσισμό μέχρι τους σημερινούς αγώνες για τα δικαιώματα των μεταναστών, οι ΗΠΑ, οι ΗΠΑ έχουν μια μακρά ιστορία αγώνων, που με έναν τρόπο συνιστούν την άλλη όψη της ιστορίας των κυβερνήσεών τους.

Σε κάθε περίπτωση η σημερινή συγκυρία να μας επιτρέπει να σημειώσουμε ότι την ώρα που η αμερικανική κυβέρνηση αδυνατεί να παίξει το ρόλο ηγεσίας που υποστηρίζει ότι έχει αυτοδίκαια, η αμερικανική κοινωνία με τις αντιδράσεις της κατορθώνει να λειτουργεί αυτή τη στιγμή ως σημείο αναφοράς για έναν πλανήτη που έχουν πολλούς λόγους να θέλει να εξεγερθεί.