Ο Πάλμε της Αυστραλίας

Μειλίχιος, διανοούμενος, ειρηνιστής, σοσιαλδημοκράτης. Αθόρυβος παραθεριστής σε μια κρητική παραλία, με σορτς και σαγιονάρα που θα μπορούσε να είχε αγοράσει, απαρατήρητος, από κάποιον πάγκο σε μια κοντινή λαϊκή αγορά. Ο Ολαφ Πάλμε ήταν ένα από τα ινδάλματα στα χρόνια της πολιτικοποίησης – που συνέπεσαν με τα χρόνια της Αλλαγής και την Ελλάδα του Ανδρέα. Θυμάμαι γνωστά πρόσωπα να έχουν βουρκώσει τη νύχτα της δολοφονίας του. Και η Ελλάδα, όταν ξεπέρασε το σοκ για τον χαμένο φίλο, τίμησε τη μνήμη του με δρόμους και εκδηλώσεις. Ακόμη και σήμερα, η απώλεια του Πάλμε πληγώνει τους  περισσότερους Ελληνες.

Ο Ανδρέας Παπανδρέου βρισκόταν σε ανοικτή γραμμή με τον Πάλμε ήδη από τα χρόνια της δικτατορίας, στην πρώτη περίοδο της πρωθυπουργίας του σουηδού πολιτικού. Την ίδια περίοδο, ωστόσο, στην άλλη άκρη του κόσμου, ένας άλλος πολιτικός ηγέτης πρωταγωνιστούσε και επίσης υποδεχόταν και στήριζε τον Παπανδρέου στον αντιδικτατορικό αγώνα. Για τους περισσότερους Ελληνες αποτελεί ένα άγνωστο πρόσωπο και ο δικός του θάνατος, προ εξαετίας, πέρασε στα μέρη μας σχεδόν απαρατήρητος. Ηταν ο Γκοφ Ουίτλαμ, ένας «φανατικός φιλέλληνας», πρωθυπουργός της Αυστραλίας με τους Εργατικούς από το 1972 έως το 1975. Για πολλούς θεωρείται ο μεγαλύτερος μεταρρυθμιστής που πέρασε από τη μακρινή ήπειρο, ενώ τα ποσοστά του στην πολυπληθή ελληνική ομογένεια στην Αυστραλία ήταν συντριπτικά.  Η πτώση της εκλεγμένης κυβέρνησής του, συνοδεύθηκε στις δεκαετίες που πέρασαν από ιστορίες συνωμοσίας και «αποκαλύψεις» για τη δράση μυστικών υπηρεσιών, όπως δεκάδες παραμένουν και οι ιστορίες συνωμοσίας για τη δολοφονία του Πάλμε.

Προσωπικά είμαι ένας από εκείνους που αγνοούσαν την ιστορία και το έργο του Ουίτλαμ. Τον ανακάλυψα μέσα από τον σπουδαίο Πίτερ Κάρεϊ (ίσως το Νομπέλ Λογοτεχνίας που περιμένει η Αυστραλία ) και από έναν ξάδελφο που γεννήθηκε και εξακολουθεί να ζει στη Μελβούρνη και μου μιλούσε πριν από λίγα χρόνια για το «πραξικόπημα του 1975», περιγράφοντας  τον Ουίτλαμ ως «Πάλμε της Αυστραλίας».  Στην αρχή η περιγραφή μου φαινόταν ακατανόητη – πραξικόπημα στην Αυστραλία;

Ο Ουίτλαμ, που έφυγε το 2014 σε ηλικία 97 ετών, είχε ενώσει  το Εργατικό Κόμμα, κέρδισε δύο εκλογές, αλλά έμεινε στην εξουσία μόλις τρία χρόνια, αφού η κυβέρνησή του καταργήθηκε -πραξικοπηματικά – από τον τότε εκπρόσωπο της βασίλισσας Ελισάβετ, γενικό κυβερνήτη Τζον Κερ. Για τους Αυστραλούς, ωστόσο, η CIA είχε βάλει το χέρι της, διαμορφώνοντας (με τη συνδρομή του Μέρντοχ) ένα σκηνικό σκανδάλων, που ευνόησε την πτώση του. Μετά θάνατον, οι πολιτικοί αντίπαλοί του τον χαρακτήρισαν «πολιτικό γίγαντα», αναγνωρίζοντας το μεταρρυθμιστικό έργο του.

Επί κυβερνήσεων Ουίτλαμ αποχώρησαν οι αυστραλιανές στρατιωτικές δυνάμεις από το Βιετνάμ, καταργήθηκε η υποχρεωτική στρατιωτική θητεία, εφαρμόστηκε η δωρεάν ιατρική κάλυψη, καταργήθηκαν τα δίδακτρα στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα, υιοθετήθηκε ο πολυπολιτισμός, παραχωρήθηκαν σημαντικά δικαιώματα και εκτάσεις γης στους αυτόχθονες Αβορίγινες, ενώ αποκαταστάθηκαν οι σχέσεις της Αυστραλίας με την Κίνα και άλλες χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας.

Οπως ο Πάλμε στον σκανδιναβικό Βορρά, ο Γκοφ Ουίτλαμ υπήρξε προσωπικός φίλος του Ανδρέα Παπανδρέου και όταν εκείνος ήταν πρωθυπουργός, τον Απρίλιο του 1974,  τον υποδέχθηκε στην πρωθυπουργική κατοικία στην Καμπέρα, παρά τις σφοδρές αντιδράσεις της χούντας των συνταγματαρχών. Ο ίδιος είχε σπουδάσει αρχαία ελληνικά και γνώριζε όχι μόνον την αρχαία, αλλά και τη σύγχρονη ελληνική ιστορία.

Επί χρόνια αγωνίστηκε δυναμικά για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα και ήταν εκείνος που μύησε τον δικηγόρο Τζέφρι Ρόμπερτσον (ο οποίος είχε προ ετών επισκεφθεί την Αθήνα μαζί με την Αμάλ Αλαμουντίν – Κλούνεϊ) να ασχοληθεί με το θέμα. Σχεδόν αθόρυβα κι αυτός, βρισκόταν συχνά στην Ελλάδα, ενώ είχε τιμηθεί από την Προεδρία της Δημοκρατίας και την Ακαδημία Αθηνών. Αξίζει να τον θυμηθούμε ξανά.