Ποιοι και γιατί «ελληνοποίησαν» τη δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ

Η μαύρη – κι όχι μόνο – Αμερική έχει κατέβει στο πεζοδρόμιο. Οι Δημοκρατικοί του Κογκρέσου γονατίζουν κρατώντας 8 λεπτά και 46 δευτερόλεπτα σιγής. Στη ναυαρχίδα του παγκόσμιου Τύπου, τους New York Times, ξέσπασε εμφύλιος για τη δημοσίευση του εμπρηστικού άρθρου Ρεπουμπλικανού γερουσιαστή. Οι ΗΠΑ δεν μπορούν να αναπνεύσουν υπό την προεδρία ενός ακροδεξιού λαϊκιστή, εξού κι ανοίγουν το κεφάλαιο της καταπολέμησης των φυλετικών διακρίσεων για μια ακόμη φορά στην ιστορία τους. Κι όμως, κάποιοι εδώ παρακολουθούν όσα συμβαίνουν εκεί μέσα από ένα καλειδοσκόπιο με γαλανόλευκα γυαλιά. Τα αναλύουν, δηλαδή, με τα εργαλεία του ελληνικού μικρόκοσμου. Τι μπορεί να σημαίνουν οι πολλές ελληνοποιήσεις του Τζορτζ Φλόιντ;

Το φαινόμενο δεν είναι καινούργιο. Είθισται να εκδηλώνεται σε κάθε μεγάλο γεγονός ανεξαρτήτως του τόπου που αυτό εκτυλίσσεται. Κι αναδεικνύει τον επαρχιωτισμό μιας μερίδας πολιτικών, αλλά και αναλυτών, οι οποίοι αποπειρώνται να προσαρμόσουν τα πάντα στην εγχώρια επικαιρότητα – όπως θα ταίριαζε σε εκπροσώπους ενός έθνους ανάδελφου. Υπογραμμίζει όμως και την ευκολία με την οποία διαλέγουν τα ρητορικά τους τεχνάσματα – ευκολία που υποδηλώνει ίσως τη γνώμη που εκείνοι έχουν για την αντιληπτική ικανότητα των ακροατηρίων τους. Παράλληλα φωτίζει την υπερβολή των επιχειρημάτων τους, δείχνοντας την τάση τους να σκέφτονται με ακραίους όρους.

Οι ελληνικές προβολές

Την Τρίτη ο Νίκος Φίλης ξεκίνησε την κοινοβουλευτική του ομιλία για το εκπαιδευτικό πολυνομοσχέδιο λέγοντας πως είναι «μεγάλη τιμή για έναν βουλευτή της Αριστεράς, να μιλάει στη Βουλή σε τούτη την ιστορική στιγμή, με φόντο όσα ζούμε μετά την άγρια ρατσιστική δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ: τον παγκόσμιο ξεσηκωμό εναντίον των φυλετικών διακρίσεων που συμπλέει με κινήματα εναντίον των πάσης φύσεως διακρίσεων και ανισοτήτων».

Προχώρησε έπειτα στην τραβηγμένη σύνδεση των αμερικανικών διαδηλώσεων με τις κινητοποιήσεις εκπαιδευτικών και μαθητών έξω από τη Βουλή εκείνη την ημέρα. Τι τις ενώνει; Μα, ο συνηθισμένος ύποπτος: ο νεοφιλελευθερισμός. «Γιατί», όπως διέγνωσε «ο νεοφιλελευθερισμός έχει επιλέξει τον χώρο της Παιδείας και το σχολείο της αγοράς για να εγχαράξει ως «φυσική» εξέλιξη τη διαιώνιση των ανισοτήτων με τους μαθητές στον ρόλο των πελατών».

Δεν ήταν ο πρώτος που ανακάλυψε αναλογίες. Είχε προηγηθεί ο Αδωνις Γεωργιάδης που δήλωσε σε τηλεπαράθυρο – σχολιάζοντας τα βίντεο που δείχνουν πλιάτσικο σε αμερικάνικα μαγαζιά – πως «τα ‘χαμε ζήσει κι εδώ τον Δεκέμβρη του 2008 όταν στο όνομα του Γρηγορόπουλου κάνανε πλιάτσικο στα καταστήματα».  Παρέβλεψε, παρεμπιπτόντως, ο υπουργός ότι τα είχαμε ζήσει και κατά τη διάρκεια των αντιμνημονιακών διαδηλώσεων, όπως θυμούνται όσοι τις είχαν παρακολουθήσει από κοντά. Για τον απλό λόγο πως σε κάθε τέτοιου είδους κοινωνική αναταραχή μερικοί για δικούς τους λόγους αρπάζουν την ευκαιρία για λεηλασία.

Ο παραλληλισμός του κινήματος κατά του ρατσισμού με τον «Δεκέμβρη του 2008», βέβαια, έχει διατυπωθεί κι από την αντίθετη οπτική γωνία. Των αριστερών που ταυτίζουν όσα διαδραματίστηκαν τότε στην Αθήνα με τις φετινές πορείες στις ΗΠΑ επειδή αμφότερες είναι μια – κατά τα λεγόμενά τους – αυθόρμητη αντίδραση νέων ανθρώπων σε έναν τρόπο ζωής. Ή για να το πούμε με την αγαπημένη συριζαϊκή κοινοτοπία, επειδή κι οι δυο μπορούν να κατηγοριοποιηθούν ως εξεγέρσεις – παρότι οι ταραχές στους ελληνικούς δρόμους πριν από 12 περίπου χρόνια δεν φάνηκε ποτέ να έχουν κάποιο ουσιαστικό πολιτικό στόχο.

Ορισμένοι από τους συνοδοιπόρους του Φίλη βλέπουν τον ξεσηκωμό στις ΗΠΑ ως προάγγελο κοινωνικών εκρήξεων κι εντός ελληνικών συνόρων. Σαν τον Γιάννη Μυλόπουλο, στην ανάλυση του οποίου η δολοφονία Φλόιντ ήταν απλά η αφορμή, «η σπίθα», της κοινωνικής έκρηξης. Οι αιτίες της, τα καυσόξυλα, ήταν οι μεγάλες οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες σε συνδυασμό με την αλαζονική κι αυταρχική διακυβέρνηση Τραμπ.

Ο πρώην πρύτανης έσπευσε να επισημάνει πως «οι ομοιότητες μεταξύ της διοίκησης Τραμπ και της κυβέρνησης Μητσοτάκη είναι πολλές». Οπότε διακινδύνευσε να προβλέψει ότι οι διαμαρτυρίες στην άλλη όχθη του Ατλαντικού θα ανοίξουν τον δρόμο για αντίστοιχες ελληνικές. Αφού κι εδώ υπάρχει αυταρχισμός και «προκλητική πολιτική διακρίσεων σε βάρος προσφύγων, μεταναστών, αλλόθρησκων, ομοφυλόφιλων και λογής «διαφορετικών»». Η συσχέτιση είναι τουλάχιστον σόλοικη.

«Ασήμαντες» λεπτομέρειες

Γιατί το γεγονός πως οι μαύροι στις ΗΠΑ είναι πολίτες του κράτους, όχι πρόσφυγες ή μετανάστες, μοιάζει για εκείνον ασήμαντη λεπτομέρεια. Το ίδιο μάλλον κι ο ρατσισμός με τον οποίο έχει αντιμετωπίσει σημαντικό μέρος της ελληνικής κοινωνίας και πολιτικής σκηνής τους μετανάστες κατά τη διάρκεια όχι μόνο της παρούσας προσφυγικής κρίσης αλλά και παλαιότερα – τη δεκαετία του 1990 όταν η Ελλάδα δεχόταν το μεταναστευτικό κύμα των ρακένδυτων Αλβανών κυρίως, καθώς και άλλων υπηκόων χωρών του πρώην Ανατολικού Μπλοκ. Τότε που η ενδοχώρα της ήταν γεμάτη από χαρτονένιες επιγραφές στα σκυλάδικα οι οποίες πληροφορούσαν τους «διψασμένους» πελάτες πως έρχονται «προσεχώς καινούργια κορίτσια» – ή όπως το είχε θέσει ο Τζίμης Πανούσης το 1997, πως έρχονται «προσεχώς Βουλγάρες».

Η προσπάθεια να ελληνοποιηθεί η αμερικάνικη πραγματικότητα κρύβει κι έναν μικρομεγαλισμό αντίστοιχο με αυτόν της ντόπιας αβάν-γκαρντ που στο όνομα της πρωτοπορίας άκριτα τοποθετεί στο ελληνικό πλαίσιο οτιδήποτε ξένο – αδιαφορώντας για το αν είναι συμβατό ή ασύμβατο. Για να το συνοψίσουμε με ένα πραγματικό παράδειγμα: ούτε καν όταν πρωτοπορήσαμε πολιτικά το 2015, εκλέγοντας την πρώτη λαϊκίστικη κυβέρνηση στην Ευρώπη, δεν αποδείχθηκε ότι γυρίζει η γη γύρω μας.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΝΕΑ