Το κράτος λειτουργεί σαν αρπακτικό

Υπάρχουν πολλές διαπιστωμένες παθολογίες του δημόσιου τομέα. Το ζήτημα είναι η αναζήτηση των μεθόδων θεραπείας τους και η εφαρμογή τους. Στη διάρκεια των Μνημονίων, που προήλθαν ακριβώς από τη χρεωκοπία ενός σπάταλου Δημοσίου που ξόδευε ασυλλόγιστα με στόχο την εξαγορά ψήφων, προωθήθηκαν διάφορες θεραπείες. Ελάχιστες όμως εφαρμόσθηκαν. Με αποτέλεσμα να κατηγορούνται για την αποτυχία οι θεραπείες κι όχι οι αρμόδιοι που δεν τις εφήρμοσαν. Σαν να καταγγέλλεται ο γιατρός για την αδυναμία θεραπείας κι όχι ο ασθενής που δεν ακολούθησε τις οδηγίες του και δεν πήρε τα φάρμακα που του έδωσε.

Στη δημοκρατία πολλές φορές το αποτέλεσμα της κάλπης οδηγεί σε αδιέξοδα και οικονομική αποτελμάτωση παρά σε κινήσεις εξυγίανσης κι ανάπτυξης. Αυτό συμβαίνει διότι οι νικηφόρες πλειοψηφίες συνήθως επιβάλλουν πολιτικές διανομής πόρων σε βάρος των μειοψηφιών που έχασαν τις εκλογές. Κλασικό παράδειγμα υπήρξε η στάση, αλλά και οι απροκάλυπτες δηλώσεις, στελεχών της προηγούμενης αριστερής κυβέρνησης της Ελλάδος εναντίον της μεσαίας αστικής τάξης. Στόχος σπάνια είναι η σωστή διαχείριση με αναπτυξιακές προοπτικές. Στις περισσότερες περιπτώσεις αντικειμενικός σκοπός είναι η επιβράβευση του ταξικού συμμάχου και η παραμονή στην εξουσία.

Ο απεσταλμένος του προέδρου των ΗΠΑ στην Ελλάδα μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο Paul Porter έγραφε: «Εχουμε ένα φτωχό λαό με μια ανίκανη κυβέρνηση και ένα πολιτικό σύστημα το οποίο απαιτεί από τους υπουργούς να έχουν ως κύριο μέλημά τους την παραμονή στο αξίωμα παραμελώντας την… επαναδραστηριοποίηση του εμπορίου και των συναλλαγών». Με παραλλαγές, τέτοιες λογικές επικρατούν στα κλιμάκια λήψης αποφάσεων κάτω από τα γρανάζια του μεγάλου δημόσιου τομέα.

Σε πολλές χώρες οι συνέπειες των πολιτικών που απορρέουν από το μεγάλο κράτος και τις εγωιστικές επιδιώξεις των εκάστοτε πλειοψηφιών έχουν τα ίδια χαρακτηριστικά. Η αποτελμάτωση της βρετανικής οικονομίας στα χρόνια πριν από την άνοδο της Μ. Θάτσερ στην εξουσία είναι ενδεικτική. Οι πιέσεις των εργατικών συνδικάτων για προστατευτικούς περιορισμούς στην αγορά εργασίας και για εκτεταμένες κοινωνικές παροχές μέσω σχημάτων αναδιανομής ήταν αυτές κυρίως που οδήγησαν στα αδιέξοδα. Κι αυτό διότι οι πιέσεις οργανωμένων συμφερόντων καθοδηγούν τους πολιτικούς σε επιλογές πολύ μακριά από ουσιαστικές πολιτικές γενικότερης κι ορθολογικότερης κοινωνικής ευημερίας και προστασίας (βλ. Μ. Οlson, THE LOGIC OF COLLECTIVE ACTION. Harvard U. P., 1965). Ακόμα και στη Σκανδιναβία έχει γίνει φανερό πως οι εξαιρετικά υψηλές (σε επίπεδο σχεδόν κατάσχεσης) φορολογικές επιβαρύνσεις για παροχές σε πολιτικές πλειοψηφίες έχουν γονατίσει την οικονομία πνίγοντας την επιχειρηματικότητα (βλ. Α. Lindbeck «The Swedish Experiment». JOURNAL OF ECONOMIC LITERATURE. T. 35, σελ. 1273-1319).

Eίναι λοιπόν τελείως εξωπραγματικό να υποστηρίζεται θεωρητικά αλλά και, κυρίως, πολιτικά, πως το κράτος λειτουργεί αποκλειστικά με στόχο τη διεύρυνση της κοινωνικής ευημερίας και το καλό του συνόλου. Σύμφωνα με ένα σημαντικό βιβλίο των καθηγητών του Χάρβαρντ και του Σικάγου A. Shleifer και R. Vishny (THE GRABBING HAND. Harvard U. P., 1998), αντίθετα το κράτος, με βάση ιδίως το πολιτικό χρώμα της κάθε κυβέρνησης, λειτουργεί με τρόπο στενά συμφεροντολογικό. Εχει λογική στις επιλογές του με στόχο την εξυπηρέτηση πιέσεων και συμφερόντων. Τι ιδιωτικά συμφέροντα εξυπηρετούν δημόσιοι φορείς κι επιχειρήσεις; Η ανακάλυψη κι εξουδετέρωσή τους πρέπει να είναι ο στόχος κάθε πολιτικής που σκοπεύει να σταματήσει το «Δημόσιο από το να αρπάζει»…