Σκληρό πόκερ για Ταμείο Ανάκαμψης και προϋπολογισμό

Πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο και Ταμείο Ανάκαμψης συνθέτουν τα βασικά κομμάτια ενός φαινομενικά δυσεπίλυτου παζλ. Πρώτη ανταλλαγή απόψεων σήμερα μεταξύ των ευρωπαίων ηγετών την ώρα που ο χρόνος πιέζει ασφυκτικά.

Η προσπάθεια του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ να κρατήσει χαμηλά τον πήχη των προσδοκιών ήταν κάτι παραπάνω από εμφανής. «Τελικός μας στόχος πρέπει να είναι η επίτευξη συμφωνίας το συντομότερο δυνατό. Ο δρόμος είναι μακρύς ακόμη» ανέφερε σε επιστολή του που συνόδευε την πρόσκληση προς τους συμμετέχοντες ηγέτες της σημερινής Συνόδου Κορυφής. «Θα πρέπει να εργαστούμε σκληρά τις επόμενες μέρες και εβδομάδες».

Στόχος της άτυπης Συνόδου Κορυφής -που δεν θα γίνει δια ζώσης αλλά μέσω τηλεδιάσκεψης- είναι απλώς η ανταλλαγή απόψεων και η παρουσίαση των εκάστοτε θέσεων και όχι η διαπραγμάτευση των 1,8 τρις ευρώ που προβλέπει το σχέδιο προϋπολογισμού της Κομισιόν. Αυτό τουλάχιστον υποστηρίζουν ευρωπαίοι διπλωμάτες που προετοιμάζουν τη σύνοδο.

Ο Σαρλ Μισέλ -όπως άλλωστε και η γερμανίδα καγκελάριος Μέρκελ- εκτιμά ότι οι σχετικές διαπραγματεύσεις θα ολοκληρωθούν όταν θα έχουν προηγηθεί και προσωπικές επαφές μεταξύ των ηγετών, δηλαδή τον Ιούλιο ή και τον Αύγουστο. Τη σκυτάλη των διαπραγματεύσεων αναλαμβάνει με αφορμή την γερμανική προεδρία στην ΕΕ από 1ης Ιουλίου προσωπικά η ίδια η Άγκελα Μέρκελ. «Η κατάσταση είναι σύνθετη, αλλά ίσως αυτό την καθιστά και πιο εύκολη» είπε η καγκελάριος σε πρόσφατη συνεδρίαση της κοινοβουλευτικής της ομάδας.

Με απλά λόγια αυτό σημαίνει ότι ο συνυφασμένος με το Ταμείο Ανάκαμψης νέος κοινοτικός προϋπολογισμός είναι τόσο ιδιαίτερος λόγω των περιστάσεων, που δεν επιτρέπει τις συνήθεις χρονοβόρες αντεγκλήσεις μεταξύ των «27». Άλλωστε πιέζει ασφυκτικά και ο χρόνος. «Οι διαπραγματεύσεις θα είναι αυτή τη φορά διαφορετικές απ΄ ότι συνήθως» σχολιάζει υψηλόβαθμος ευρωπαίος αξιωματούχος.

Κομισιόν και χώρες μέλη συμφωνούν ότι το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο-μαμούθ των ετών 2021-2027 θα πρέπει να εγκριθεί το αργότερο τον προσεχή Σεπτέμβριο από τα εθνικά κοινοβούλια προκειμένου να μπορέσουν να υλοποιηθούν και να δράσουν άμεσα τα πακέτα στήριξης της πληττόμενης από την πανδημίας ευρωπαϊκής οικονομίας.

Λόγω της σχεδιαζόμενης ανάληψης χρέους εκ μέρους της ΕΕ, αυτή τη φορά οι σχετικές αποφάσεις πρέπει να εγκριθούν κατ΄ εξαίρεση απ΄ όλα τα εθνικά κοινοβούλια. «Πολύ αισιόδοξο» σχολιάζουν με νόημα διπλωμάτες στις Βρυξέλλες. Η μη επίτευξη συμφωνίας δεν συνιστά όμως επιλογή για την ΕΕ τόνισε η γερμανίδα καγκελάριος.

Προτάσεις και αντιπροτάσεις

Μέχρι στιγμής δεν έχει αποφασιστεί απολύτως τίποτα ενώ όλα τα βασικά σημεία του προτεινόμενου Ταμείου Ανάκαμψης είναι αμφιλεγόμενα. Ως προς τον όγκο η Κομισιόν προτείνει ένα Ταμείο με συνολική δύναμη πυρός 750 δις την ώρα που Γερμανία και Γαλλία έχουν καταθέσει προτάσεις που κοστολογούνται στα 500 δις ευρώ.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αντιπροτείνει δυο τρισεκατομμύρια ευρώ ενώ Ισπανία και άλλες χώρες προσανατολίζονται στα 1,5 τρις. Σε αυτά θα πρέπει να προστεθεί και ο τακτικός κοινοτικός προϋπολογισμός της επόμενης 7ετίας, ύψους 1,1 τρις ευρώ. Ως προς τα έσοδα η Κομισιόν προκρίνει την αύξηση του πλαφόν ιδίων πόρων από το 1% στο 2%. Με αυτό τον αέρα οικονομικών εγγυήσεων των 27 χωρών μελών η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής φον ντερ Λάιεν προτίθεται να δανειστεί για πρώτη φορά εν ονόματι της ΕΕ 750 δις ευρώ από τις αγορές. Το σχέδιο ανοικοδόμησης θα χρηματοδοτηθεί μέσω δανεισμού που θα αρχίσει να εξυπηρετείται μετά το 2028, δηλαδή με τον μεθεπόμενο προϋπολογισμό.

Μέχρι στιγμής δεν φαίνεται να συμφωνούν όλες οι χώρες μέλη με αυτό τον δανεισμό που ουσιαστικά χρεώνει και επιβαρύνει την επόμενη γενιά στην ΕΕ. Στο τέλος όμως απαιτείται ομοφωνία. Η επικείμενη γερμανική προεδρία πιέζει ήδη ώστε η αποπληρωμή του χρέους να ξεκινήσει νωρίτερα και συγκεκριμένα το 2026 ή 2027, δηλαδή εντός των ορίων του επόμενου πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου. Με τον τρόπο αυτό στέλνεται το μήνυμα ότι η αποπληρωμή του χρέους λαμβάνεται όντως σοβαρά υπόψη, σχολιάζουν ευρωπαίοι διπλωμάτες στις Βρυξέλλες.

Τα 750 δις ευρώ του Ταμείου Ανάκαμψης προτείνεται να διατεθούν ως επί το πλείστον (2/3) υπό τη μορφή επιχορηγήσεων στις βαριά πληττόμενες από την πανδημία χώρες. Μόλις το 1/3 θα έχει τη μορφή δανείων που θα πρέπει κάποια στιγμή να επιστραφούν και για τα οποία θα ισχύουν οι γνώριμοι κανόνες του κοινοτικού προϋπολογισμού, όπερ σημαίνει ότι απαιτείται η υλοποίηση συγκεκριμένων και ελέγξιμων πρότζεκτ. Στην πράξη αυτό σημαίνει ότι οι δανειζόμενες χώρες δεν θα μπορούν, για παράδειγμα, να αξιοποιούν τα χρήματα αυτά για να μειώσουν τη φορολογία τους.

Η Ιταλία αλλά και ορισμένες άλλες χώρες διαφωνούν με την επιβολή αυστηρών μέτρων. Στον αντίποδα αρκετές χώρες του βορρά, προεξάρχουσας της Ολλανδίας, αξιώνουν σαφείς κανόνες και ελέγχους. Σύμφωνα με πρώτες εκτιμήσεις η Ιταλία θα λάμβανε περί τα 170 δις ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης.

Η Κομισιόν προτείνει να αποπληρωθούν τα νέα κοινά χρέη της ΕΕ ύψους 500 δις ευρώ από τον κοινοτικό προϋπολογισμό. Σε αυτό το πλαίσιο προτείνει την εισαγωγή τεσσάρων νέων φόρων σε πλαστικά σκουπίδια, εκπομπές διοξειδίου και ηλεκτρονικούς τζίρους. Πολλές χώρες μέλη εκφράζουν ήδη τη διαφωνία τους. Τέτοιου είδους φόροι που ουσιαστικά ισοδυναμούν με ιδίους πόρους γι την ίδια την Κομισιόν θεωρείται ότι τροφοδοτούν την Επιτροπή με περισσότερες εξουσίες.

Η εισαγωγή ενός ψηφιακού φόρου για διαδικτυακούς κολοσσούς αναμένεται να προσκρούσει και στην αντίσταση των ΗΠΑ. Η Ουάσιγκτον διέκοψε μάλιστα μόλις προχτές Τετάρτη σχετικές συνομιλίες με τις Βρυξέλλες. Σε περίπτωση που δεν προκύψουν όμως αυτές οι νέες πηγές εσόδων για την Κομισιόν, απομένει μόνο η λύση αύξησης των κοινοτικών εισφορών για τις χώρες μέλη.

Τετραγωνισμός του κύκλου

Η πρωτοφανής οικονομική κρίση που προκάλεσε η πανδημία σε συνάρτηση με την έξοδο του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ συνθέτουν έναν φαινομενικά δυσεπίλυτο γρίφο. Ο ευρωπαίος επίτροπος Γιοχάνες Χαν επιβεβαίωσε στη DW ότι ο προϋπολογισμός συντάχθηκε στη βάση των οικονομικών επιδόσεων του 2018. Αυτό σημαίνει ότι οι αριθμοί θα πρέπει να προσαρμοστούν την επόμενη χρονιά, όταν θα υπάρχουν πλέον τα επίσημα δεδομένα της παρούσας κρίσης.

Βέβαιο θεωρείται πάντως ότι η Γερμανία και ως ισχυρότερη οικονομία της Ευρωζώνης θα πρέπει να αναλάβει τη μερίδα του λέοντος. Η συμμετοχή των Γερμανών στον κοινοτικό προϋπολογισμό ενδέχεται να αυξηθεί από 25% σήμερα στο 33-34%.

«Η Γερμανία είναι έτοιμη να καταβάλλει μια εισφορά αλληλεγγύης» επισημαίνει κυβερνητικός αξιωματούχος. «Αλλά δεν θα πληρώσουμε στο τέλος όλους τους ανοιχτούς λογαριασμούς. Δεν το περιμένει άλλωστε κανείς αυτό».

Πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο και Ταμείο Ανάκαμψης συνθέτουν τα βασικά κομμάτια ενός ιδιαίτερα δύσκολου παζλ που έχουν πλέον στα χέρια τους οι ευρωπαίοι ηγέτες.

Μπερντ Ρίγκερτ