Κέρκυρα : Η παλαιοχριστιανική βασιλική της Παλαιόπολης

Στην καρδιά της Παλαιόπολης, στον πυρήνα της αρχαίας πόλης της Κέρκυρας, δεσπόζει μέχρι και σήμερα η παλαιοχριστιανική βασιλική, ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της ιστορίας του νησιού.

Βρίσκεται στο νοτιοδυτικό άκρο της πόλης, στην περιοχή του Μoν Ρεπό, και ο ναός είναι χτισμένος πάνω στο κέντρο της αρχαίας ρωμαϊκής αγοράς της Κέρκυρας.

Η περιοχή της Παλαιόπολης της Κέρκυρας παίρνει ζωή σύμφωνα με τα ιστορικά στοιχεία στα τέλη του 8ου αιώνα π.Χ., όταν έφθασαν στην περιοχή κορίνθιοι άποικοι, ενώ εγκαταλείφθηκε οικιστικά στα μεσαιωνικά χρόνια λόγω της καταστροφής της από τις βαρβαρικές επιδρομές, με συνέπεια οι κάτοικοι να μετακινηθούν και να ιδρύσουν τη σύγχρονη πόλη της Κέρκυρας.

Η παλαιοχριστιανική βασιλική της Παλαιόπολης είναι χτισμένη πάνω στα απομεινάρια της αρχαίας πόλης της Κέρκυρας, που εκτεινόταν από τη λιμνοθάλασσα του Χαλικιόπουλου, το αρχαίο Υλλαϊκό λιμάνι, στα δυτικά, έως τον κόλπο της Γαρίτσας, το λιμάνι του Αλκινόου, στα ανατολικά.

Σύμφωνα με ιστορικά στοιχεία, φέρεται να χτίστηκε στο α’ μισό του 5ου αιώνα μ.Χ., πάνω σε παλαιότερο ρωμαϊκό δημόσιο κτίριο.

Το «κουφάρι» της αποκαλύπτει μια ξυλόστεγη πεντάκλιτη παλαιοχριστιανική βασιλική, πιθανώς από τις μεγαλύτερες στην Ελλάδα, πλούσια και περίτεχνα διακοσμημένη με μωσαϊκά και αγάλματα.

Κατά τη μακρόχρονη πορεία του ο ναός δέχτηκε πλήγματα που άλλαξαν τη μορφή του, χωρίς όμως να αλλάξουν την ιστορία του.

Τον 6ο αιώνα η βασιλική της Παλαιόπολης δέχτηκε μεγάλο πλήγμα από τις επιδρομές των Γότθων, τον 11ο αιώνα πιθανώς από τους Σαρακηνούς και τους Νορμανδούς.

Ξαναχτίστηκε τον 11ο αιώνα ως τρίκλιτη με νάρθηκα.

Το 1537 υπέστη μεγάλη καταστροφή από τους Τούρκους.

Ανακατασκευάστηκε σε μικρότερη κλίμακα διατηρώντας μόνο το μεσαίο κλίτος της, ενώ η τελευταία αποκατάσταση έγινε το 1680 από τον κρητικό μοναχό Αρσένιο Καλούδη.

Η μεγαλύτερη καταστροφή της βασιλικής της Παλαιόπολης επήλθε κατά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο συνεπεία βομβαρδισμών.

Τα σωζόμενα τμήματα του ναού μαρτυρούν διαδοχικές οικοδομικές φάσεις, διαφόρων ιστορικών περιόδων.

Πρόκειται για πεντάκλιτη ξυλόστεγη βασιλική με εγκάρσιο κλίτος, διπλό νάρθηκα, αίθριο, προκτίσματα, που περιείχε πλούσιο γλυπτό και ψηφιδωτό διάκοσμο.

Δυτικά, όπου ανοίγεται η είσοδός του, αποκαλύπτονται μαρμάρινα στοιχεία που ανήκαν στην αρχαία πόλη.

Εκεί σώζονται δύο ραβδωτές κολόνες κορινθιακού ρυθμού.

Στο υπέρθυρο υπάρχει επιγραφή που αναφέρει ότι ο ναός χτίστηκε από τον Ιοβιανό, επίσκοπο Κέρκυρας, όπου πήρε και το όνομα «πεντάκλιτη βασιλική του Ιοβιανού ή Αγίας Κέρκυρας».

Η λαϊκή κερκυραϊκή παράδοση, η οποία δεν επιβεβαιώνεται ιστορικά, θέλει ο ναός να έχει οικοδομηθεί πάνω στον τάφο της Αγίας Κερκύρας, η οποία κατά τον 1ο αιώνα μ.Χ. δολοφονήθηκε από τον πατέρα της, το ρωμαίο ηγεμόνα Κερκιλίνο, όταν ασπάστηκε τη χριστιανική θρησκεία.

Οι ανασκαφές στην παλαιοχριστιανική βασιλική της Παλαιόπολης ξεκίνησαν το 1936 από την Αρχαιολογική Εταιρεία, υπό τη διεύθυνση των Ανδρέα Ξυγγόπουλου και Ιωάννου Παπαδημητρίου, ενώ συνεχίστηκαν το 1939 από τον έφορο Αρχαιοτήτων Ιωάννη Παπαδημητρίου.

Μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, κατά το χρονικό διάστημα 1955-1959, ο έφορος Αρχαιοτήτων Βασίλειος Καλλιπολίτης διενήργησε συστηματικές ανασκαφές, οι οποίες, πέραν του χριστιανικού μνημείου, επικεντρώθηκαν στα αρχαία στρώματα.

Τα όστρακα υστερογεωμετρικής και πρωτοκορινθιακής εποχής, που μελετήθηκαν αυτοτελώς από τον Καλλιπολίτη, προέρχονται κυρίως από μικρά αγγεία (κοτύλες, σκύφους, κύλικες, πυξίδες κ.ά.), αλλά και από μεγαλύτερα, όπως κρατήρες.

Όπως αποκαλύφθηκε, κάποια αγγεία προέρχονται από τοπικά εργαστήρια, τα οποία μιμούνται την πρωτοκορινθιακή κεραμική, άλλα είναι εισηγμένα από την Κόρινθο, ενώ υπάρχουν και κάποια μεμονωμένα ευβοϊκά όστρακα.

Η πλειονότητά τους χρονολογείται στη στροφή του 8ου προς τον 7ο αιώνα π.Χ. και σχετίζεται με τον κορινθιακό αποικισμό.

Αξίζει να σημειωθεί ότι τα ευρήματα αυτά ήταν τα πρώτα που έδωσαν πληροφορίες σχετικά με την παλαιότερη φάση της αρχαίας πόλης της Κέρκυρας.

Μεταγενέστερες έρευνες διενήργησε και η Αρχαιολογική Υπηρεσία Κέρκυρας.

Η παλαιοχριστιανική βασιλική της Παλαιόπολης αναδεικνύει την υψηλή θρησκευτική και κοσμική σημασία που είχε η γεωγραφική της θέση στην αρχαιότητα.

Ο χώρος της παλαιοχριστιανικής βασιλικής της Παλαιόπολης προστατεύεται με ειδική καγκελωτή περίφραξη, ενώ ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει τα ιστορικά απομεινάρια της από τον κεντρικό δρόμο του Κανονιού.

Όπως ανέφερε στο ΑΠΕ – ΜΠΕ η διευθύντρια Εφορείας Αρχαιοτήτων Κέρκυρας, αρχαιολόγος Τένια Ρηγάκου, «η περιήγηση από κοντά στο συγκεκριμένο χώρο μπορεί εύκολα να πραγματοποιηθεί μετά από επικοινωνία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κέρκυρας».

Όπως και να έχει, είτε από κοντά είτε από απόσταση, η εμβληματική παλαιοχριστιανική βασιλική της Παλαιόπολης Κέρκυρας ακτινοβολεί στο διάβα των αιώνων, κεντρίζοντας το ενδιαφέρον κάθε περαστικού.

(Πηγή πληροφοριών: ΑΠΕ – ΜΠΕ)