Συμβατό το Ισλάμ με τη δημοκρατία;

Τελευταία γίνονται προσπάθειες εξωραϊσμού του Ισλάμ σε σχέση με τη συμβατότητά του με την ελευθερία και τη δημοκρατία. Μια έκδοση του IEA και του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών (ΚΕΦΙΜ) («Ισλαμικά θεμέλια μιας φιλελεύθερης κοινωνίας») είναι χαρακτηριστική. Στο βιβλίο παρουσιάζονται ενδιαφέρουσες απόψεις μουσουλμάνων διανοουμένων, με δύο όμως χαρακτηριστικά. Είναι προφανέστατα φιλοδυτικοί, ή τουλάχιστον σπουδαγμένοι στη Δύση. Και δεν διακρίνεται να ανήκουν σε κάποια από τις τρεις βασικές σχολές ισλαμικής νομικής σκέψης (Hanafi, Maliki, Shafi’i, Hanbali) που κυριαρχούν στις ερμηνείες του Ισλάμ. Ετσι θα ξέραμε δηλαδή τα πραγματικά μουσουλμανικά τους εχέγγυα. Και σε ποιον βαθμό αυτές οι εκδοχές γίνονται δεκτές από τους πιστούς μουσουλμάνους και τις κοινωνικές τους οργανώσεις. Σε βιβλίο που βγάλαμε με το Friedrich Neumann Foundation στο Κάιρο, με τίτλο «Bridging the Gap» (2014) το ζήτημα διευκρινίστηκε, για την Αίγυπτο τουλάχιστον, αρκετά.

Υπάρχουν κάποια κρίσιμα θέματα που οι σχετικές αναλύσεις δεν ακουμπούν. Λ.χ., η δημοκρατία στηρίζεται στη λαϊκή κυριαρχία, που μπορεί να αλλάξει τα πάντα. Το Ισλάμ (=Υποταγή) στηρίζεται στην προσήλωση στα λόγια του Προφήτη. Που δεν αλλάζουν. Είναι λοιπόν συμβατά; Επίσης το ζήτημα της «αντικατάστασης», το θέμα της «παραπλάνησης» και η έννοια της «μετακίνησης» (μετανάστευσης) όπως διατυπώνονται στο Κοράνι και στις Παραδόσεις (Χαντίντ). Σχεδόν όλες οι αναλύσεις του τομίδιου του ΚΕΦΙΜ αναφέρονται στις πρώιμες αναφορές της ισλαμικής πίστης. Δηλαδή στις αρχικές διδασκαλίες του Κορανίου, από την εποχή της Μεδίνας. Οχι στις νεότερες, μετά την κυριαρχία του Ισλάμ. Αυτές όμως, οι τελευταίες, όπου υπάρχει αντίφαση, ισχύουν. Διότι «αντικαθιστούν» τις παλαιότερες. Που ήταν ανεκτικότερες προς τους αλλόθρησκους και τους αποστάτες. Τους οποίους είχε ανάγκη τότε ο Μωάμεθ. Για τους οποίους όμως τώρα προβλέπονται εξοντωτικές ποινές.

Η έννοια της «παραπλάνησης» (Τακίγια) προβλέπεται στο Κοράνι κι επιτρέπει στους πιστούς να εξαπατούν τους άπιστους, κάνοντας δηλαδή πράγματα που δεν πιστεύουν, προκειμένου να υπερασπιστούν το Ισλάμ. Ολες οι υποχρεώσεις που έχουν αναληφθεί εγκαταλείπονται τη στιγμή που το επιβάλλει το συμφέρον της θρησκείας (λ.χ. Κοράνι 9:3 και 3:28). Στα Χαντίτ υπάρχουν πολλές σχετικές παραινέσεις που χτίζουν με επιτυχία το προφίλ το καλοπροαίρετου και φιλειρηνικού φίλου (Σαχίχ Μπουχαρί, τόμος 5, Βιβλίο 59, Χαντίντ 36).

Οσο για τη «μετακίνηση» (χαζίρια), που εκφράζεται σήμερα με τις ροές μεταναστών, αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο της ισλαμικής θρησκείας μια και οι πιστοί ακολουθούν το παράδειγμα του Μωάμεθ και των πρώτων ακολούθων του, που μετακινήθηκαν από τη Μέκκα στη Μεδίνα για να κυριαρχήσουν. Το Κοράνι μιλάει ξεκάθαρα για την υποχρέωση αυτή της «μετακίνησης για τους σκοπούς του Αλλάχ» (Κοράνι 2:218).

Οσο για την προσφορά του Ισλάμ στον πολιτισμό τα χρόνια του Μεσαίωνα, τελευταίες μελέτες (Dario Morera, «The Myth of the Andalusian Paradise, ISI, 2014) έδειξαν πως η αφοσίωση στη σχολή Μαλίκι των κατακτητών μουσουλμάνων στην Ισπανία οδήγησε σε εξανδραποδισμούς, σκλαβιά γυναικών κι άγριες διώξεις χριστιανών.