Διάλογος : Ου παντός ανδρός ες Κόρινθον έσθ’ ο πλους

Για το διάλογο, για το διαλέγεσθαι, ο οξυδερκής διανοητής Ευάγγελος Παπανούτσος έγραφε μεταξύ πολλών άλλων τα εξής:

«Τέχνη χρειάζεται για να κάνει κανείς επιδέξια και ευχάριστα ένα διάλογο. Τέχνη επίσης για να τον σταματάει εγκαίρως, όταν γίνεται άγονος και εριστικός. Ο καλός συζητητής κατέχει και τις δύο».

Αλήθεια, ποιες είναι οι προϋποθέσεις για τη διεξαγωγή ενός γόνιμου και ψυχωφελούς διαλόγου;

Γιατί, παρά τις προθέσεις και τις επιθυμίες μας, οδηγούμαστε, όλοι μας λίγο-πολύ, αρκετά συχνά στη ρήξη και τη διένεξη με το συνομιλητή μας;

Γιατί, προπάντων όταν τίθενται στο τραπέζι του διαλόγου ζητήματα πολιτικής και κοινωνικών σχέσεων εν ευρεία εννοία, η όλη διαδικασία εξελίσσεται κατά κανόνα σε μια κοκορομαχία, όπου κυριαρχούν οι ανιαροί παράλληλοι μονόλογοι;

Όσον αφορά τα προαπαιτούμενα ενός παραγωγικού, καρποφόρου διαλόγου, μείζονος σημασίας είναι κατ’ αρχάς το «πνευματικό ισοζύγιο» των συνομιλητών, με άλλα λόγια η δυνατότητά τους να κινηθούν, εφόσον βεβαίως το επιθυμούν, σε κοινά βιωματικά και γνωστικά μονοπάτια, ώστε να βρουν κώδικες υγιούς επικοινωνίας και σημεία τομής στους προβληματισμούς τους.

Μια δεύτερη, εξίσου σημαντική προϋπόθεση είναι το να μιλούν οι συνομιλητές την ίδια γλώσσα, όχι μόνο με την κυριολεκτική έννοια του όρου —αυτό είναι προφανώς όρος εκ των ων ουκ άνευ— αλλά και, κυρίως, με την έννοια των κοινών αναφορών στο σημασιολογικό επίπεδο, σε ό,τι έχει να κάνει δηλαδή με τις ποικίλες πληροφορίες ή γνώσεις που έχει καθένας εξ αυτών για το τι δηλώνει μια λέξη, μια φράση, μια πρόταση, μια χειρονομία κ.τ.ό.

Καθοριστική παράμετρος για τη θετική έκβαση ενός διαλόγου είναι και η πνευματική ελευθερία των συνομιλητών, το ανοιχτό σε νέες ιδέες μυαλό τους, η ανεκτικότητα στις διαφορετικές αντιλήψεις, η έλλειψη παθών και κάθε είδους προκαταλήψεων, η απόρριψη της μανιχαϊστικής ερμηνείας των πραγμάτων.

Όλα τα ανωτέρω, τα αναγκαία πνευματικά εφόδια, οι σημασιολογικές ταυτίσεις και η ανεξαρτησία του νου, δεν είναι βέβαια μια εύκολη υπόθεση. Κάθε άλλο.

Σπανίζουν στην εποχή μας, όπου κυριαρχούν το εύκολο και το γρήγορο, καθώς αποτελούν τους καρπούς μιας μακράς, εξαντλητικής και άκρως απαιτητικής διαδικασίας, της παιδευτικής.

Ου παντός ανδρός ες Κόρινθον έσθ’ ο πλους.