Οι επιπτώσεις της πανδημίας σε ψυχοκοινωνικό επίπεδο – Φόβοι για επιδείνωση του φαινόμενου των εξαρτήσεων

Σημαντικές ανησυχίες σε ό,τι αφορά τις εξαρτήσεις εγείρει για την επόμενη μέρα της πανδημίας το Κέντρο Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων (ΚΕΘΕΑ), το οποίο ανακοίνωσε σήμερα, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά των Ναρκωτικών, τον ετήσιο απολογισμό του.

Το ΚΕΘΕΑ κρούει τον κώδωνα πως το επόμενο διάστημα ο COVID-19 θα συνεχίσει να επηρεάζει τις εξελίξεις στον χώρο των εξαρτήσεων, όχι μόνο με την πιθανότητα ενός δεύτερου κύματος αλλά και λόγω της προβλεπόμενης οικονομικής κρίσης, οι οποίες συνδέονται με επιδείνωση της σωματικής και ψυχικής υγείας του πληθυσμού, όξυνση του φαινομένου των εξαρτήσεων και περαιτέρω περιθωριοποίηση των ευάλωτων ομάδων, με ταυτόχρονη μείωση πόρων και προσωπικού στον χώρο της υγείας και της κοινωνικής φροντίδας.

Αύξηση άγχους και κατάθλιψης

Το επόμενο διάστημα οι επιπτώσεις της πανδημίας σε ψυχοκοινωνικό και οικονομικό επίπεδο μπορεί να οδηγήσουν σε επιδείνωση του φαινόμενου των εξαρτήσεων.

Ψυχοπιεστικές καταστάσεις όπως το lockdown αυξάνουν το άγχος και την κατάθλιψη και ενισχύουν την καταφυγή σε νόμιμες και παράνομες ουσίες ή άλλες μορφές εθισμού ως μια μορφή αυτοθεραπείας.

Για ορισμένους ανθρώπους η επίδραση αυτή μπορεί να είναι μακροπρόθεσμη. Το ίδιο διάστημα οι πρωτοφανείς περιορισμοί στη λειτουργία των οργανισμών θεραπείας απείλησαν το κοινωνικό δικαίωμα των εξαρτημένων σε φροντίδα.

Εκτιμάται, επίσης, ότι τα επόμενα χρόνια μπορεί να ενταθούν στη χώρα μας φαινόμενα ανάλογα με αυτά που παρατηρήθηκαν από το 2010 και μετά, λόγω της κρίσης, όπως η εμφάνιση πιο φθηνών και επικίνδυνων ναρκωτικών, η αύξηση της αστεγίας, η εξάπλωση μολυσματικών ασθενειών, η μείωση του κινήτρου για θεραπεία και η μεγέθυνση των δυσκολιών κοινωνικής και εργασιακής ένταξης για όσους απεξαρτώνται.

Το προφίλ όσων ζήτησαν βοήθεια

Συνολικά, το 2019, περισσότερα από 14.500 άτομα με πρόβλημα εξάρτησης από τα ναρκωτικά  στράφηκαν στο ΚΕΘΕΑ για βοήθεια, εκ των οποίων το 80% είναι άνδρες με μέση ηλικία τα 31 έτη.

Οι λεγόμενες «νόμιμες εξαρτήσεις», από το αλκοόλ, τα τυχερά παιχνίδια, το διαδίκτυο και τις εφαρμογές του, για τις οποίες το ΚΕΘΕΑ προσέφερε 1.689 θέσεις θεραπείας το 2019, προσδίδουν στο πρόβλημα της εξάρτησης νέες όψεις, διευρύνοντας τον αριθμό, τα χαρακτηριστικά και τις ανάγκες όσων έχουν ανάγκη από βοήθεια.

Το ΚΕΘΕΑ μπόρεσε σε μεγάλο βαθμό να εξασφαλίσει τη θεραπευτική συνέχεια για τα μέλη του και να διατηρήσει ανοικτή την πρόσβαση σε βοήθεια για νέους εξυπηρετούμενους, ενώ απέφυγε πλήρως την εκδήλωση κρουσμάτων στις δομές του, με σημαντικές τροποποιήσεις στην καθημερινή του λειτουργία και εκτεταμένη χρήση ψηφιακών μέσων στη θέση της πρόσωπο με πρόσωπο επαφής.

Στην πλειονότητά τους όσοι προσεγγίζουν τα Συμβουλευτικά Κέντρα του ΚΕΘΕΑ ζητώντας βοήθεια για το πρόβλημα των ναρκωτικών είναι άνδρες ελληνικής υπηκοότητας με μέση ηλικία τα 31 έτη. Οι 4 στους 10 προσέρχονται στις μονάδες με δική τους πρωτοβουλία.

Για τους υπόλοιπους πηγή παραπομπής είναι κυρίως η οικογένεια (24%), ακολουθούν οι διάφορες υπηρεσίες (12,9%) και το σύστημα απονομής της δικαιοσύνης (6,4%). Την πρώτη επαφή τους με τη χρήση την έχουν στα 16 έτη κατά μέσο όρο. Για 9 στους 10 η πρώτη παράνομη ουσία που δοκιμάζουν είναι η κάνναβη.

Στην ηλικία των 19 ετών περίπου περνούν στη χρήση της κύριας ουσίας, αυτής, δηλαδή, για την οποία μια δεκαετία αργότερα απευθύνονται στο ΚΕΘΕΑ για θεραπεία.

Ως κύριες ουσίες αναφέρονται η ηρωίνη και τα οπιοειδή (41,7%), με επικρατέστερους τρόπους χρήσης το κάπνισμα (43,1%) και την εισπνοή από τη μύτη (33,2%). Ενέσιμη χρήση αναφέρθηκε μόνο από το 14,7%.

Ακολουθούν ως κύριες ουσίες η κάνναβη (36%) και με αυξητική τάση η κοκαΐνη (14,2% το 2019 έναντι 7,3% το 2015).

Τη στιγμή που απευθύνονται στο ΚΕΘΕΑ, μετά από δεκαπενταετή πορεία στη χρήση, οι περισσότεροι αντιμετωπίζουν και σημαντικές δυσκολίες ή προβλήματα στους τομείς της εκπαίδευσης, της απασχόλησης, της υγείας και της σχέσης με τον νόμο.

Τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση έχουν τελειώσει 5 στους 10, ενώ μικρό ποσοστό (17,6%) συνεχίζει ή έχει ολοκληρώσει και την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Στην πλειονότητά τους δεν έχουν σταθερό εισόδημα, 1 στους 2 είναι άνεργος, ενώ σταθερή απασχόληση δηλώνει μόνο 1 στους 5. Οι 4 στους 10 αναφέρουν κάποιο πρόβλημα σωματικής υγείας, με συχνότερα τα ορθοπεδικά και την ηπατίτιδα C.

Ωστόσο, 2 στους 5 δεν έχουν πραγματοποιήσει ποτέ εξετάσεις για λοιμώδη νοσήματα. Ένας περίπου στους 3 αναφέρει σοβαρά ψυχολογικά ή ψυχιατρικά προβλήματα. Οι 3 στους 4 έχουν συλληφθεί τουλάχιστον μία φορά, 4 στους 10 έχουν τουλάχιστον μία καταδίκη, ενώ 1 στους 4 έχει φυλακιστεί στο παρελθόν. Οι 4 στους 10 έχουν δικαστικές εκκρεμότητες.

Μείωση της βλάβης

Μέσα από προγράμματα άμεσης πρόσβασης και μείωσης της συνδεόμενης με τη χρήση ουσιών βλάβης, το ΚΕΘΕΑ υποστηρίζει εξαρτημένους χρήστες που είναι περιθωριοποιημένοι και αποκομμένοι από υπηρεσίες και πηγές βοήθειας ή βρίσκονται σε κατάσταση κρίσης.

Το 2019 ήταν το δεύτερο έτος υλοποίησης του «Δικτύου άμεσης παρέμβασης για χρήστες ουσιών». Το Δίκτυο βασίζεται στη συντονισμένη συνεργασία του ΚΕΘΕΑ, του ΟΚΑΝΑ,
του Δήμου Αθηναίων και της Περιφέρειας Αττικής, με πόρους της τελευταίας. Στοχεύει στην ολιστική αντιμετώπιση άμεσων αναγκών των χρηστών, στην πρόληψη της διάδοσης νοσημάτων (ηπατίτιδες, AIDS κ.λπ.), στην κάλυψη βασικών αναγκών επιβίωσής τους και στην προστασία της δημόσιας υγείας.

Χάρη στο Δίκτυο ενισχύθηκαν οι υφιστάμενες υπηρεσίες μείωσης της βλάβης του ΚΕΘΕΑ και διευρύνθηκε η δυνατότητα παρέμβασής του.

Για τη μείωση της βλάβης το 2019:

• πραγματοποιήθηκαν 555 εξορμήσεις στις «πιάτσες»
• έγιναν 117 παρεμβάσεις σε νοσοκομεία
• τα στέκια υποδέχθηκαν και υποστήριξαν 807 διαφορετικά άτομα
• ανταλλάχτηκαν 91.313 καθαρές σύριγγες με 95.768 χρησιμοποιημένες
• πραγματοποιήθηκαν 2.532 ιατρικές πράξεις, 988 παθολογίας/ οδοντιατρικής και 1.544 ψυχιατρικής
• καταγράφηκαν 947 κλήσεις ανάγκης στην γραμμή της Κινητής Μονάδας Street-Work

Διαβάστε εδώ ολόκληρο τον ετήσιο απολογισμό.