Τα ζόμπι θα πιουν 32 δισ. ευρώ

Τρεις συνέταιροι σε ένα γραφείο μηχανικών σκέφτεται πως μπορεί να κάνει χρήση των πόρων του ΕΣΠΑ. Μετά από μήνες είναι χαρούμενοι πως θα χρηματοδοτηθούν κάποιες δαπάνες όπως υπολογιστές κλπ. Και;  Η ιστορία δεν αφορά τρεις συγκεκριμένους, ούτε σε όλες τις περιπτώσεις έχει το ίδιο σενάριο, όμως  δεκάδες  μικρομεσαίες επιχειρήσεις, αν είχαν πρόσβαση σε ευρωπαϊκά προγράμματα,  υστερούν σε ανταγωνιστικότητα έναντι μικρομεσαιων άλλων ευρωπαϊκών χωρών.

Το αποτέλεσμα είναι ότι σε 40 χρόνια λάβαμε κοινοτικούς πόρους ύψους   160 δισ. ευρώ  ή διαφορετικά ένα… ΑΕΠ και το αναπτυξιακό  αποτύπωμα των πόρων παραμένει περιορισμένο και ασαφές. Εν ολίγοις, με τα διαρθρωτικά προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, από το  1980, κάναμε σχεδόν μία τρύπα στο νερό.

“Χορτάτοι” από δέκα χρόνια κρίσης, και πριν ακόμα “χωνέψουμε” τρία Μνημόνια,  ήρθε κερασάκι και η πανδημία. Το παρόν “χαστούκι” όμως έκανε  πιο σαφές από ποτέ πως η Ελλάδα πρέπει να επισπεύσει τον αναπτυξιακό μετασχηματισμό. Να βασιστεί σε ένα μοντέλο που δεν θα είναι μόνο ήλιος, θάλασσα, καφές.

Είναι κρίσιμο το νέο ΕΣΠΑ να μην  καταγραφεί και αυτό στη μακρά λίστα των χαμένων αναπτυξιακών προοπτικών και κατασπατάλησης του παρελθόντος. Να ανταποκριθεί αποτελεσματικά  και να μην χαθούν νέοι πόροι σε εταιρείες – ζόμπι ή σε δαπάνες που δεν στηρίζουν την ανταγωνιστικότητα. Οι νέες προκλήσεις είναι οι   δεξιότητες,  ο  ψηφιακός  μετασχηματισμός,  η  πράσινη ανάπτυξη και φυσικά η μεταποίηση.  Αυτό ισχύει και για τη  διαχείριση των έκτακτων ευρωπαϊκών πόρων  32 δισ. ευρώ που αναμένει η Ελλάδα από το νέο Ταμείο Ανάκαμψης, το οποίο προσδοκάται να διοχετεύσει κεφάλαια στα κράτη – μέλη από το 2021.

Η εικόνα των μικρομεσαίων

Τι δείχνουν όμως  τα στοιχεία για τις  ελληνικές ΜμΕ. Σύμφωνα με τον ΣΕΒ, εξακολουθούν να έχουν το 50% της παραγωγικότητας των αντίστοιχων της ΕΕ. Ακόμα και σε σύγκριση με κοντινές οικονομίες όπως της Πορτογαλίας, οι ελληνικές ΜμΕ δημιουργούν σήμερα 30% λιγότερη προστιθέμενη αξία σε σχέση με το 2008 όταν στην Πορτογαλία δημιουργούν 18% περισσότερη.

Επίσης, οι ελληνικές ΜμΕ έχουν εξαγωγές αξίας  20 δισ. ευρώ προϊόντα έναντι  33 δισ. ευρώ  στην Πορτογαλία.   Στην πράξη τα ΕΣΠΑ δεν έχουν βελτιώσει σημαντικά την ανταγωνιστικότητα των ελληνικών ΜμΕ.  Οι ελληνικές ΜμΕ έχουν τα εξής χαρακτηριστικά: υψηλός κατακερματισμός, πολλές πολύ μικρές και λίγες μεσαίες επιχειρήσεις.

Οι πολύ μικρές είναι στο 97,7% του συνόλου των επιχειρήσεων έναντι 93,1% στην ΕΕ. Οι μικρές και μεσαίες στο 2,2% με 6,7% στην ΕΕ. . Επιπλέον οι πολύ μικρές επιχειρήσεις ακολουθούν αυξητική τάση σε αντίθεση με την υπόλοιπη ΕΕ, αλλά και το διεθνή ανταγωνισμό. Παρατηρείται, επίσης, μείωση κατά 32% της προστιθέμενης αξίας στις ΜμΕ μέσης-υψηλής τεχνολογίας μέσα στην κρίση (2009-2018).

Η υπέρμετρη γραφειοκρατία και η διαχρονική επιμονή στην πιστοποίηση επιλέξιμων δαπανών έχουν αποτελέσει σημαντική τροχοπέδη. Επιπλέον, όπως καταγράφει ο ΣΕΒ, για την εξυπηρέτηση πρόσκαιρων σκοπιμοτήτων, αναπαράγεται ένα οικονομικό μοντέλο που δεν στηρίζεται σε δραστηριότητες υψηλής προστιθέμενης αξίας αλλά ευνοεί τον παραγωγικό κατακερματισμό.

Το 2020 κανονικά, θα ήταν το τελευταίο έτος του τρέχοντος ΕΣΠΑ. Η απορρόφηση, δηλαδή οι ευρωπαϊκοί πόροι που έχουν μπει στα ελληνικά ταμεία, ήταν στο 87% στις αρχές του 2020. Η εκτέλεση, οι πόροι που τελικά εκταμιεύονται στην πραγματική οικονομία, είναι μόλις στο 35%, που είναι η 5η χειρότερη επίδοση στην ΕΕ. Τα  αντανακλαστικά στην υγειονομική κρίση  δρομολόγησαν, πάντως, ποσά ύψος  5,7 δισ. ευρώ για τη στήριξη των επιχειρήσεων, μια «από μηχανής» διέξοδος που αυξάνει σημαντικά και την ασθμαίνουσα εκτέλεση του ΕΣΠΑ κοντά στο 55%.