Από τις «χελώνες» / στατήρες στο ψηφιακό ευρώ

Παναγιώτης Ροϊλός

Πώς μπορείς να διατηρήσεις την αυτοτέλειά σου, την ίδια την αίσθηση ταυτότητας, όταν άλλοι, που είναι αδύνατον να γνωρίζεις ή να ελέγξεις, ξέρουν πολύ καλύτερα από εσένα και καταγράφουν με όντως τρομακτική συνέπεια ποια βιβλία και από πού αγόρασες πριν από τρεις μήνες και τρεις ημέρες, ημέρα Τρίτη στις 3 μ.μ., ποια κινηματογραφική ταινία είδες προχθές, αν στο ταβερνάκι στο τάδε απομονωμένο νησί το βράδυ της 20ης Αυγούστου 2021 παρήγγειλες ρεβυθάδα ή αρνάκι στον φούρνο και πόσο αλμυρή ήταν… η τιμή του και μύριες άλλες λεπτομέρειες των συναλλαγών σου με παρόχους υπηρεσιών και προϊόντων, όσο «ιδιωτικές» κι αν θες να λέγονται αυτές, όπου της γης, όπου… «τέρμα Θεού» κι αν βρίσκεσαι;

Δεν πρόκειται για το θέμα προσφάτως ανακαλυφθέντος διηγήματος του Κάφκα, του Χάξλεϋ ή του Οργουελ, ούτε και για την τρέχουσα πραγματικότητα του «πλαστικού» χρήματος. Μιλώ για την απόλυτη κατάργηση απτών φορέων νομισματικής αξίας, χαρτονομισμάτων ή κερμάτων, η κυκλοφορία και λειτουργία των οποίων δεν συνεπάγεται άμεση καταγραφή σχετικών λεπτομερειών από κάποιον κρατικό φορέα-«μεγάλο αδελφό».

Ενδεχομένως στο όχι πολύ μακρινό μέλλον τα υπό σχεδιασμό ψηφιακά νομίσματα θα έχουν πλήρως αντικαταστήσει τις υπάρχουσες μορφές χρήματος και οι κινήσεις των πολιτών μες στην εθνική τους αλλά και την παγκόσμια αγορά θα υπόκεινται σε απόλυτο έλεγχο.

Σε διακρατικό επίπεδο, οι χώρες που θα έχουν πιο εξελιγμένα, τεχνολογικά, συστήματα διακίνησης ψηφιακών νομισμάτων θα είναι σε θέση να χρηματοδοτούν πολύ πιο άμεσα και χωρίς να γίνονται αντιληπτές εχθρικές ενέργειες εναντίον των αντιπάλων τους μέσα στην επικράτεια των τελευταίων και να υπονομεύουν ανεπανόρθωτα το χρηματοπιστωτικό τους σύστημα.

Το θέμα αυτό απασχόλησε μία εικονική δοκιμή (simulation) διαχείρισης πιθανής μελλοντικής σχετικής κρίσης στις ΗΠΑ σε περίπτωση «πολέμου ψηφιακών νομισμάτων» με την Κίνα, στο Belfer Center for Science and International Affairs στο Χάρβαρντ πριν από κάποιους μήνες. Μεταξύ άλλων συμμετείχαν η Meghan O’Sullivan, ο Lawrence Summers και ο Nicholas Burns.

Εν εξελίξει έρευνα του ίδιου Κέντρου επισημαίνει ότι οι χώρες που έχουν ξεκινήσει πιλοτικά την υιοθέτηση ψηφιακού νομίσματος από τις κεντρικές τους τράπεζες είναι η Κίνα (από εφέτος τον Απρίλιο) και στην Ευρώπη η Σουηδία (Φεβρουάριος 2020) και η Ουκρανία (Δεκέμβριος 2018-Φεβρουάριος 2019).

Στο αμέσως προηγούμενο στάδιο, αυτό της «έρευνας», βρίσκεται η Ρωσία και η γειτόνισσά μας η Τουρκία, με ό,τι αυτό θα συνεπάγεται για τη δική μας χώρα… Πρόκειται για την επαναστατικότερη εξέλιξη από επινοήσεως του χρήματος ως μονάδας ανταλλακτικής αξίας, εξαιτίας κυρίως της πρωτόγνωρης σύζευξης απόλυτης αφαιρετικότητας (ψηφιοποίηση) και απτών πραγματικών συνεπειών (συγκεντρωτικοί μηχανισμοί ελέγχου, στατιστικής επεξεργασίας και χειραγώγησης των αγοραστικών, και όχι μόνο, κινήσεων και προτιμήσεων όλων των πολιτών) που θα επιβληθεί.

Η ολοκληρωτική, πλέον, ψηφιοποίηση των ατομικών μας επιθυμιών και αναγκών είναι προ των πυλών; Νόες ιθύνοντες πολλά ερωτήματα θα κληθούν να διερευνήσουν. Τα ουσιαστικότερα, για μένα, είναι: Ποια αξία θα έχει πια η έννοια/λειτουργία του «πολίτη» – που έτσι κι αλλιώς έχει σε τεράστιο βαθμό υποτιμηθεί, όπως επισήμανε εδώ και εξήντα περίπου χρόνια η Χάνα Αρεντ, ως αποτέλεσμα και των εν ισχύι σχετικών τεχνολογικών συστημάτων -στη δυστοπική αυτή, στεγανά ψηφιοποιημένη κοινωνία; Μπορεί αυτή να αποτραπεί και πώς; Ποια μετάλλαξη θα υποστεί η «δημοκρατία», όταν ο «δήμος» θα ποδηγετείται από ένα οιονεί υπερβατικό, αλλά τόσο απτά και άμεσα παρεμβατικό «κράτος»;

Ασφαλώς τα ψηφιακά νομίσματα θα νομιμοποιηθούν μέσω καινούργιων νομικών πλαισίων (θυμίζω: «νόμισμα»<«νομίζω»<«νόμος»), τα οποία θα «διασφαλίζουν», υποτίθεται, και τα ατομικά δικαιώματα των πολιτών^. αυτά, «στα χαρτιά» – λείψανα της ένδοξης Π.Ψ. (προ Ψηφιοποιήσεως) εποχής. Στην πράξη – τι; Το «τι» αυτό θα αφεθεί άθυρμα στα χέρια Εκατογχείρων της γραφειοκρατίας;

Ο Παναγιώτης Ροϊλός είναι καθηγητής Ελληνικών Σπουδών, κάτοχος της Εδρας Γ. Σεφέρη, επιστημονικός εταίρος στο Κέντρο Διεθνών Σχέσεων Weatherhead, Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ