Τα φαραωνικά έργα του Σουλτάνου Ερντογάν βυθίζουν την Τουρκία

Tα οικονομικά προβλήματα της Τουρκίας, που οξύνθηκαν από την πανδημία του κορωνοϊού, πιέζουν όλο και περισσότερο τον πρόεδρο Ερντογάν να εξετάσει σοβαρά το ενδεχόμενο πρόωρων εκλογών, κάτι που μπορεί να αποδειχθεί δίκοπο μαχαίρι ανάμεσα στην πίεση να επιβεβαιώσει την εξουσία του και τον φόβο να χάσει.

Οι επόμενες προεδρικές και βουλευτικές εκλογές στην Τουρκία απέχουν τρία χρόνια, όμως ήδη όλοι στη γειτονική χώρα συζητούν τις σοβαρές επιπτώσεις που έχει η πανδημία στην πολιτική ζωή. Πολλοί αναλυτές θεωρούν πως εάν περιμένει μέχρι το 2023 ο Ερντογάν, θα αντιμετωπίσει μια πολύ πιο δύσκολη κατάσταση, καθώς μεταξύ άλλων πληθαίνουν οι αποχωρήσεις από το κόμμα του, το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης και ιδρύονται νέα κόμματα.

Η Τουρκία βυθίστηκε στην οικονομική κρίση στα μέσα του 2018, λίγο μετά την επανεκλογή του Ερντογάν υπό ένα νέο σύστημα διακυβέρνησης που συγκέντρωσε την εξουσία στα χέρια του προέδρου. Η τουρκική οικονομία, που αναπτύχθηκε μόνο 1% πέρσι, ήταν ακόμα εύθραυστη όταν χτύπησε ο Covid-19 τον Μάρτιο και μάλλον δέχθηκε μεγαλύτερα πλήγματα από άλλες οικονομίες.

Η Αγκυρα απέτυχε να προσφέρει πακέτα στήριξης στους πολίτες, όπως έκαναν άλλες κυβερνήσεις ως «μαξιλαράκια» για τα πλήγματα της πανδημίας. Η κυβέρνηση Ερντογάν επικέντρωσε τις προσπάθειές της σε μέτρα στο να διευκολυνθεί η πρόσβαση σε δάνεια και αγνόησε τις ανάγκες των ανέργων – ο αριθμός των οποίων υπολογίζεται ότι έχει ξεπεράσει τα 13 εκατομμύρια – καθώς και των μικρών επιχειρήσεων και των αγροτών που χρειάζονταν κυρίως μετρητά και επιδοτήσεις.

Αποτέλεσμα είναι να έχει διευρυνθεί κατά πολύ η λαϊκή δυσαρέσκεια και οι φωνές διαμαρτυρίας να εκφράζονται πολύ πιο δυνατά. Το κυβερνών κόμμα αντιμετωπίζει δύο νέες πολιτικές απειλές – δύο κόμματα πρώην συμμάχων του προέδρου, του πρώην πρωθυπουργού Αχμέτ Νταβούτογλου και του πρώην τσάρου της οικονομίας Αλί Μπαμπατζάν.

Ο πρόεδρος Ερντογάν και οι εθνικιστές κυβερνητικοί εταίροι του του Εθνικού Κινήματος γνωρίζουν τους κινδύνους που κρύβονται μπροστά. Θα θυσιάσει ο Ερντογάν τα άλλα τρία χρόνια της θητείας του αναζητώντας τη λαϊκή ανανέωση στην εξουσία του πριν διαβρωθεί και άλλο η εκλογική του βάση; Η οικονομική κρίση φαίνεται να τον ωθεί προς τα εκεί μια και το 2023 μοιάζει με αναπόφευκτη ήττα.

Πολλά θα εξαρτηθούν και από την πορεία των φαραωνικών κατασκευών που αποφάσισε ο πρόεδρος Ερντογάν, οι οποίες αυτή τη στιγμή προκαλούν φαραωνικά οικονομικά προβλήματα.

Κρατικοποιήσεις

Μάλιστα δεν αποκλείεται η κυβέρνηση να αναγκαστεί να κρατικοποιήσει κάποια από αυτά, με πρώτο και κύριο το νέο αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης το οποίο έχει περιέλθει σε δεινή κατάσταση λόγω των συνδυαστικών επιπτώσεων του Covid-19 και της οικονομικής κατάστασης της χώρας. Ολες αυτές οι επενδύσεις των πολλών δισεκατομμυρίων, τις οποίες η Αγκυρα ήθελε να επιδείξει ως αποτελέσματα της οικονομικής επιτυχίας της, μετατρέπονται όλο και περισσότερο σε έναν βάλτο στον οποίο βουλιάζει η κυβέρνηση. Το εντυπωσιακό και πολυτελές νέο αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης πιστεύεται ότι θα είναι τη πρώτη από τις πιθανές κρατικοποιήσεις που θα αναγκαστεί να εξετάσει η Αγκυρα εν μέσω της όλο και μεγαλύτερης αβεβαιότητας για το εάν οι τεράστιες επενδύσεις μπορούν να μεταφραστούν σε επικερδή σχέδια.

Τον Απρίλιο, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο προέβλεψε ότι η τουρκική οικονομία θα συρρικνωθεί κατά τουλάχιστον 5% φέτος, ενώ η κατάσταση τώρα δείχνει ακόμα χειρότερη. Οι επενδύσεις σε αυτά τα mega-projects – συνεργασίες δημόσιου και ιδιωτικού τομέα – βασίζονταν στην υπόθεση ότι η τουρκική οικονομία θα συνέχιζε να αναπτύσσεται κατά τουλάχιστον 5% ετησίως και να απολαμβάνει εισροές ξένων κεφαλαίων που θα διατηρούσαν σταθερές τις συναλλαγματικές ισορροπίες.

Ομως όλες αυτές οι ελπίδες διαψεύσθηκαν. Από το 2014 και μετά η οικονομία άρχισε να εξασθενεί λόγω της διεθνούς κατάστασης, της αύξησης των επιτοκίων και του περιορισμού των εισροών ξένων κεφαλαίων στην Τουρκία. Το 2018 και το 2019 ο ρυθμός ανάπτυξης έπεσε περίπου στο 1,5%.

Για τα μεγάλα σχέδια για υποδομές, στα οποία εκτός από το τεράστιο αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης, περιλαμβάνονται αυτοκινητόδρομοι, γέφυρες, τούνελ, 28 νοσοκομεία και εργοστάσια ηλεκτρικής ενέργειας παραχωρήθηκαν σημαντικές εκτάσεις και εγγυήσεις για δάνεια καθώς και μακροπρόσθεσμες υπηρεσίες αγοράς και παροχής εγγυήσεων για τις εταιρείες του ιδιωτικού τομέα που συμμετείχαν – όλες με δεσμούς με το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και ανάπτυξης ή με ξένες εταιρείες. Ολες οι συμφωνίες έγιναν σε σκληρό νόμισμα. Κάτι πολύ επιβαρυντικό, λόγω της συνεχούς πτώσης της λίρας έναντι του δολαρίου – τόσο για τις εταιρείες όσο και για την κυβέρνηση. Η συνολική αξία ανέρχεται στα 155 δισεκατομμύρια δολάρια, σήμερα.

Επιδείνωση

Κάτω από την οικονομική επιβράδυνση που σημειώθηκε μετά το 2018, πολλές από τις νέες υποδομές στις μεταφορές ήδη δεν μπορούσαν να φθάσουν τους στόχους σε επιβάτες και κίνηση ακόμα και πριν από την πανδημία. Μετά, καθώς όλα είχαν σταματήσει, η κατάσταση επιδεινώθηκε σφόδρα, όπως στην περίπτωση του αεροδρομίου της Κωνσταντινούπολης. Οι εταιρείες παλεύουν να αποπληρώσουν δάνεια και να εξυπηρετήσουν τις υποχρεώσεις τους απέναντι στο κράτος, ενώ η λίρα συνεχίζει να διολισθαίνει. Την περίοδο από τον Μάρτιο έως τον Μάιο τα αεροδρόμια είχαν μηδενικά έσοδα όπως και τα διόδια σε όλους τους μεγάλους δρόμους και γέφυρες.

Οι επιχειρήσεις κινδυνεύουν με πτώχευση λόγω των υποχρεώσεών τους που απορρέουν από ξένα χρέη και έτσι δεν μπορούν να πληρώσουν ούτε αυτά που οφείλουν στο τουρκικό κράτος. Η κυβέρνηση με τη σειρά της έχει περιέλθει σε ιδιαίτερα δυσχερή θέση, καθώς έχει εγγυηθεί στις επιχειρήσεις τα κέρδη τους. Η Αγκυρα ίσως τελικά χρειασθεί να αναλάβει τα δάνεια που έχουν υπογράψει οι εταιρείες με τράπεζες του εξωτερικού, καθώς εκείνη είναι εγγυήτρια. Μέχρι στιγμής οι συμφωνίες αυτές που πρέπει να καλυφθούν ανέρχονται σε 17,2 δισ. δολάρια.

Αυτή τη στιγμή εκείνο που κινδυνεύει περισσότερο είναι το αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης, και άρα πρώτο στην ανάγκη κρατικοποίησης, όμως επηρεάζονται επίσης η νέα γέφυρα του Βοσπόρου, το υποθαλάσσιο Ευρασιατικό τούνελ και η γέφυρα Οσμανγκαζί, μέρος ενός αυτοκινητοδρόμου που έχει στόχο να μειώσει τον χρόνο ταξιδιού από την Κωνσταντινούπολη στη Σμύρνη.  Είναι κοινό μυστικό πια στην Τουρκία ότι οι επιχειρηματίες που συμμετείχαν σε αυτά τα σχέδια – όλοι στον στενό κύκλο του προέδρου – βρίσκονται σε συνεχή επαφή ζητώντας διάσωση. Πώς φαίνονται όλα αυτά στα εκατομμύρια ανέργους και μικρομεσαίους που πλήττονται από τις δυσκολίες των καιρών; Καθόλου ευχάριστα.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΝΕΑ