Ανισότητα στη ζωή, ανισότητα στον θάνατο – Συγκλονιστικά στοιχεία για τον κοροναϊό

Όπως και οι περισσότερες χώρες του Βορείου Ημισφαιρίου, η Γαλλία εμφάνισε τον Μάρτιο και τον Απρίλιο του 2020 μια σημαντική αύξηση της θνησιμότητας, το μεγαλύτερο μέρος της οποίας μπορεί να αποδοθεί στην πανδημία του νέου κοροναϊού. Ειδικότερα, την περίοδο αυτή καταγράφηκαν 129.000 θάνατοι ενώ την ίδια περίοδο την περασμένη χρονιά είχαν καταγραφεί 102.800, δηλαδή είχαμε μια αύξηση του συνολικού αριθμού θανάτων κατά 25%.

Μόνο που μια μελέτη ερευνητών της INSEE (της Γαλλικής Στατιστικής Υπηρεσίες) έρχεται να δείξει ότι πίσω από αυτό το μέγεθος κρύβεται μια μεγάλη ανισότητα ως προς την θνησιμότητα που έχει να κάνει με τη χώρα γέννησης και σε τελική ανάλυση με την κοινωνική θέση.

Διπλάσια αύξηση των θανάτων όσων είχαν γεννηθεί εκτός Γαλλίας

Εάν συγκρίνουμε τους θανάτους όσων είχαν γεννηθεί εκτός Γαλλίας με όσους είχαν γεννηθεί εντός Γαλλίας, θα διαπιστώσουμε ότι για τους πρώτους η αύξηση ήταν 48% ενώ για τους δεύτερους ήταν 22% και ενώ το 2019 οι άνθρωποι που δεν είχαν γεννηθεί στη Γαλλία αντιπροσώπευαν το 13% των θανάτων, το 2020 αυτό ποσοστό ανέβηκε στο 15%.

Μάλιστα, η αύξηση των θανάτων είναι ακόμη μεγαλύτερη, εάν μιλήσουμε για όσους έχουν γεννηθεί στην Αφρική: για τους γεννημένους στις χώρες του Μαχρέμπ (Αλγερία, Μαρόκο, Τυνησία) η αύξηση ήταν 54% ενώ για τους γεννημένους σε κάποια από τις άλλες χώρες της Αφρικής η αύξηση ήταν 114%. Αυξημένη ήταν η θνησιμότητα για όσους είχαν γεννηθεί στην Ασία (+91%).

Το μεγάλο κόστος για την Ιλ-ντε-Φρανς

Από όλες τις περιοχές της Γαλλίας, αυτή που πλήχθηκε περισσότερο από την πανδημία ήταν η Ιλ-ντε-Φρανς, η ευρύτερη διοικητική περιφέρεια στην οποία ανήκει και το Παρίσι. Εδώ η αύξηση των θανάτων τον Μάρτιο – Απρίλιο του 2020 σε σχέση με το αντίστοιχο δίμηνο του 2019 ήταν 92% .

Ταυτόχρονα, η Ιλ-ντε-Φρανς είναι η περιφέρεια στην οποία κατοικεί το ένα τρίτο όσων έχουν γεννηθεί σε χώρα του Μαχρέμπ και περίπου οι μισοί όσων έχουν γεννηθεί σε κάποια άλλη χώρα της Αφρικής ή στην Ασία. Συγκριτικά, εδώ μένει το 16% όσων έχουν γεννηθεί στη Γαλλία.

Και στην Ιλ-ντε Φρανς, η αύξηση της θνησιμότητας ήταν άνιση ανάλογα με τη χώρα γέννησης. Για τους γεννημένους στη Γαλλία η αύξηση ήταν 78%, όμως για τους γεννημένους στο Μαχρεμπ ήταν 134% και για τους γεννημένους σε κάποια άλλη αφρικανική χώρα ήταν 219%. Στο περιφερειακό διαμέρισμα του Σεν-Σαιν-Ντενί, που κατέγραψε ακόμη πιο μεγάλη συνολική αύξηση της θνησιμότητας (+127%), η αύξηση ήταν 95% για όσους γεννήθηκαν στη Γαλλία, 191% για όσους γεννήθηκαν σε χώρα του Μαχρέμp και 368% για όσους γεννήθηκαν σε κάποια άλλη αφρικανική χώρα.

Πυκνότητα πληθυσμού και κοινωνική ανισότητα

Όπως και σε άλλες χώρες (π.χ. ΗΠΑ) η πανδημία είχε ιδιαίτερα μεγάλο κόστος στις πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές. Ταυτόχρονα, οι πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές ήταν και αυτές με τα υψηλότερα ποσοστά ανθρώπων γεννημένων εκτός Γαλλίας. Ενώ 35% των γεννημένων στη Γαλλία κατοικούν σε πυκνοκατοικημένες περιοχές, το ίδιο ποσοστό είναι 65% για όσους είναι γεννημένοι σε χώρα του Μαχρέμπ και πάνω από 70% για όσους είναι γεννημένοι σε άλλη χώρα της Αφρικής και την Ασία. Και στις πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές η κατανομή της αύξησης της θνησιμότητας ήταν άνιση: +39% για τους γεννημένους στη Γαλλία, +76% για τους γεννημένους σε χώρα του Μαχρέμπ και +158% για τους γεννημμένους σε άλλη χώρα της Αφρικής.

Η άνιση έκθεση στον κίνδυνο

Η ανισότητα αυτή στον κίνδυνο θανάτου από την πανδημία έχει να κάνει με τις διαφορετικές και άνισες συνθήκες διαβίωσης ανάμεσα στους ανθρώπους που έχουν γεννηθεί στη Γαλλία και αυτούς που έχουν γεννηθεί εκτός Γαλλίας.

Για παράδειγμα σε κάθε άνθρωπο που έχει γεννηθεί στο Μαχρέμπ αναλογεί 1,6 δωμάτια, σε κάθε άνθρωπο που έχει γεννηθεί σε άλλη αφρικανική χώρα 1,3 δωμάτια ενώ ο γαλλικός μέσος όσος είναι 1,8 δωμάτια ανά κάτοικο. Άρα όσοι γεννήθηκαν εκτός Γαλλία ζουν σε πιο πυκνοκατοικημένα νοικοκυριά. Αντίστοιχα είναι πιθανόν να χρησιμοποιούν τα μέσα μαζικής μεταφοράς για να πάνε στη δουλειά: αυτό κάνει το 49% όσων γεννήθηκαν στην υπόλοιπη Αφρική και το 28% όσων γεννήθηκαν στο Μαχρέμπ σε αντίθεση με τον εθνικό μέσο όρο του 15%.

Και βέβαια υπάρχει μεγάλη ανισότητα ως προς το βαθμό στον οποίο απασχολούνταν ως «ουσιώδεις εργαζόμενοι» και άρα στην περίοδο της πανδημίας ήταν και πιο εκτεθειμένοι σε κίνδυνο μόλυνσης: 14% των γεννημένων σε χώρα του Μαχρέμπ και 15% των γεννημένων σε κάποια άλλη χώρα της Αφρικής, ενώ μόνο 11% των γεννημένων στη Γαλλία.

Οι θάνατοι κάτω των 65

Όπως φάνηκε και σε χώρες όπως οι ΗΠΑ και η Μεγάλη Βρετανία, ένας χαρακτηριστικός δείκτης κοινωνικής ανισότητας ήταν και τα διαφορετικά ποσοστά θνησιμότητα στους ανθρώπους κάτω των 65. Η αύξηση της θνησιμότητας κάτω των 65 για τον Μάρτιο – Απρίλιο του 2020 ήταν 30% για τους ανθρώπους που είχαν γεννηθεί στο Μαχρέμπ, 96% για τους ανθρώπους είχαν γεννηθεί σε κάποια άλλη αφρικανική χώρα, ενώ για τους ανθρώπους που είναι γεννημένοι στη Γαλλία η αύξηση ήταν 3%. Δηλαδή, για τους κάτω των 65 οι γεννημένοι στο Μαχρέμπ είχαν 10 φορές μεγαλύτερη αύξηση θνησιμότητας σε σχέση με όσους γεννήθηκαν στη Γαλλία, ενώ για τους γεννημένους σε άλλη αφρικανική χώρα η αύξηση ήταν 30 φορές μεγαλύτερη.

Οι πολλαπλές μορφές της ανισότητας

Τα στοιχεία αυτά έρχονται να προστεθούν σε αντίστοιχα στοιχεία και από άλλες χώρες που αποτυπώνουν υψηλό βαθμό συσχέτισης ανάμεσα στην κοινωνική ανισότητα και τη θνησιμότητα.

Οι άνθρωποι που έχουν μεταναστευτική καταγωγή και έχουν γεννηθεί εκτός της χώρας στην οποία γεννήθηκαν, που ζουν σε νοικοκυριά με χειρότερες συνθήκες (π.χ. περισσότεροι άνθρωποι ανά νοικοκυριό), που χρησιμοποιούν περισσότερο τα μέσα μαζικής μεταφοράς, που εργάζονται σε «ουσιώδεις» εργασίας που συχνά είναι εκτεθειμένες και καταπονητικές, έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να εκτεθούν στο νέο κοροναϊό και μικρότερα περιθώρια να κάνουν «κοινωνική αποστασιοποίηση» ή να «μείνουν σπίτι», την ώρα που είναι πιθανό να έχουν και μικρότερη συγκριτικά πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας.

Οι άνθρωποι αυτοί, επίσης, αντιμετωπίζουν μεγαλύτερη ανασφάλεια και επισφάλεια, βρίσκονται στις κατώτερες θέσεις της εργασιακής και κοινωνικής ιεραρχίας, που αντιμετωπίζουν συχνότερα πρακτικές αυθαιρεσίας και έχουν χειρότερες συγκριτικά αμοιβές, δηλαδή υφίστανται και μεγαλύτερο κοινωνικο-οικονομικό στρες, παράμετρο που έχει αρνητική επίδραση στην υγεία των ανθρώπων.

Όλα αυτά, ως ένα βαθμό, διαψεύδουν και την εικόνα ότι σε αυτή τη μάχη είμαστε «όλοι στην ίδια βάρκα». Αντίθετα, επιβεβαιώνεται η αρχή που λέει ότι η ανισότητα στη ζωή, μεταφράζεται και σε ανισότητα έναντι του θανάτου.