Κατακεραυνώνουν θρησκευτικοί ηγέτες την Τουρκία για την Αγία Σοφία

Η απόφαση για μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί γνώρισε την καταδίκη από τους θρησκευτικές ηγέτες, όσο και από πολιτικούς και διεθνείς φορείς.

Σύσσωμοι οι ηγέτες της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας έχουν καταφερθεί εναντίον της απόφασης του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, εκφράζοντας τη θλίψη τους για τη μετατροπή του ιερού ναού – συμβόλου της Ορθοδοξίας σε τέμενος. Μαζί τους, έχει συνταχθεί και η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία.

Καθοριστική θεωρείται και η παρέμβαση του Πάπα της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, ο οποίος με μια σύντομη αλλά μεστή δήλωση ανέφερε ότι είναι «πολύ πονεμένος» για τα όσα συμβαίνουν με την Αγία Σοφία.

Τέλος, υψηλού συμβολισμού θεωρείται η δήλωση του μουφτή Κομοτηνής, ο οποίος υπογράμμισε ότι η Αγία Σοφία είναι χριστιανικός ναός.

Ιερώνυμος: Προσβολή και ύβρις για όλη την πολιτισμένη ανθρωπότητα

Σε δήλωσή του ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος σημειώνει ότι η εργαλειοποίηση της θρησκείας για την επιδίωξη κομματικών, γεωπολιτικών και γεωστρατηγικών σκοπιμοτήτων χαρακτηρίζει αυτόν που την επιχειρεί.

«Η εργαλειοποίηση της θρησκείας για την επιδίωξη κομματικών, γεωπολιτικών και γεωστρατηγικών σκοπιμοτήτων χαρακτηρίζει αυτόν που την επιχειρεί.

Η προσβολή και η ύβρις δεν αφορούν μόνο στην Ορθοδοξία και στη Χριστιανοσύνη γενικότερα, αλλά και σε όλη την πολιτισμένη ανθρωπότητα, σε κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο, ανεξαρτήτως θρησκεύματος. Είναι σκληρόν προς κέντρα λακτίζειν», ανέφερε ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.

Θλίψη στο Οικουμενικό Πατριαρχείο

Μια πρώτη δήλωση, αμέσως μετά την απόφαση του τουρκικού ΣτΕ, έκανε ο  Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Μύρων.

Μιλώντας στο Πρακτορείο «ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ» από την Κωνσταντινούπολη, αναφέρθηκε στην κατήφεια και στη θλίψη που επικρατεί αυτήν την ώρα στο Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως.

«Ήμουν προ ολίγου στο Πατριαρχείο. Μία κατήφεια και λύπη. Τι μπορεί να πει το Πατριαρχείο αυτήν τη στιγμή; Ήδη, ο Πατριάρχης μας, έστω και παρεξηγηθείς,  εξεφράσθη αυτό που έπρεπε να πει, διότι πιστεύουμε, ότι και τα πολλά τα λόγια δεν είναι καλό» είπε χαρακτηριστικά.

«Όσοι και να μπουν και όποιοι και να μπουν μέσα στην Αγία Σοφία, δε θα μπορούσαν να την αλλάξουν, για τον σκοπό τον οποίο χτίστηκε» συμπλήρωσε στέλνοντας μήνυμα προς ολόκληρο τον Ελληνισμό.

Ο Μητροπολίτης αναφέρθηκε και στην αποτυχία των προσπαθειών ολόκληρων δεκαετιών να βρεθεί μία λύση για το ιερό σύμβολο του Χριστιανισμού και του παγκόσμιου πολιτισμού.

Παρέμβαση Πάπα: «Είμαι πολύ πονεμένος…»

Για τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί μίλησε ο Πάπας Φραγκίσκος, στην κυριακάτικη ομιλία του στην πλατεία του Αγίου Πέτρου.

Με σύντομη αλλά μεστή νοήματος αναφορά, επ’ ευκαιρία της διεθνούς Ημέρας για την Προστασία της Θάλασσας, ο Πάπας Φραγκίσκος τόνισε: «H θάλασσα πηγαίνει τη σκέψη μου πολύ μακριά, πηγαίνει στην Κωνσταντινούπολη και την Αγία Σοφία, και είμαι πολύ πονεμένος».

Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία: Λύπη για την απόφαση Ερντογάν

Η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία εκφράζει τη λύπη της για το ότι η δική της ανησυχία, όπως και άλλων ορθόδοξων εκκλησιών, για την προοπτική να μετατραπεί ο Ναός της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη από μουσείο σε τζαμί, δεν εισακούσθηκε από τις τουρκικές αρχές.

Τη δήλωση αυτή έκανε στο πρακτορείο TASS ο πρόεδρος του τμήματος για τις αμοιβαίες σχέσεις της εκκλησίας με την κοινωνία και τα ΜΜΕ της Ιεράς Συνόδου του Πατριαρχείου της Μόσχας, Βλαντίμιρ Λεγκόϊντα.

«Είναι πολύ λυπηρό ότι η ανησυχία της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, άλλων ορθόδοξων εκκλησιών δεν εισακούσθηκε. Η εν λόγο απόφαση, δυστυχώς, δεν στοχεύει στην ειρήνευση των υπαρχουσών αντιθέσεων, αλλά, αντίθετα, μπορεί να οδηγήσει σε ακόμη μεγαλύτερες διαιρέσεις, όπως είχε πει στις 6 Ιουλίου σε δηλώσεις του ο Πατριάρχης (Μόσχας και Πασών των Ρωσιών) Κύριλλος», δήλωσε ο Νεγκόϊντα.

Αρχιεπίσκοπος Κύπρου: Οι Τούρκοι θα παραμείνουν απολίτιστοι και άξεστοι

Οι Τούρκοι «παρέμειναν απολίτιστοι, άξεστοι, τέτοιοι είναι και τέτοιοι θα παραμείνουν» δήλωσε ο Προκαθήμενος της Εκκλησίας της Κύπρου, Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος, σχετικά με την απόφαση της Άγκυρας για μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, σημειώνοντας ότι «εκείνο που μας θλίβει περισσότερο είναι οι μεγάλες δυνάμεις και δη οι Ευρωπαίοι, που βλέπουν τα στυγνά οικονομικά συμφέροντά τους και τίποτα άλλο».

«Αυτό πρέπει να μας διδάξει πολλά. Πρέπει να σταθούμε στα δικά μας πόδια. Να μην περιμένουμε πλέον. Ούτε σύμμαχοι υπάρχουν, ούτε αδελφοί, ούτε συμπαραστάτες και πρέπει αυτό να μας διδάξει να εργαζόμαστε και να στεκόμαστε στα δικά μας πόδια, στις δικές μας δυνατότητες, για να στηρίξουμε τη δική μας πατρίδα, όσο αδύναμοι κι αν είμαστε. Αν είμαστε ενωμένοι, μπορούμε να υπερβούμε όλες τις δυσκολίες, έχοντας τον Θεό βοηθό και συμπαραστάτη» είπε ο Αρχιεπίσκοπος μετά τη Θεία Λειτουργία της Κυριακής, σύμφωνα με ανακοίνωση από την Αρχιεπισκοπή.

Πρόσθεσε ότι «θλιβόμαστε (για την απόφαση της τουρκικής Κυβέρνησης) αλλά η Αγία Σοφία δεν θα χάσει από την αξία της, για 10 αιώνες βρισκόταν στο επίκεντρο όλου του Χριστιανισμού και από τον 5ο έως και τον 15ο αιώνα ήταν στο επίκεντρο τής Ορθοδοξίας και του Χριστιανισμού γενικότερα ενώ στον χώρο αυτό έγιναν Σύνοδοι Οικουμενικές, τοπικές και είδε όλη την δόξα του το Βυζάντιο».

Οπως είπε ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος, η Αγιά Σοφία «μπήκε στην ιστορία και δεν μπορεί να μειώσει την αξία τής καμία δύναμις και εκείνο που πετυχαίνει η Τουρκία είναι η μείωση η δική της, διότι δεν έμαθε να σέβεται την ιστορία, δεν έμαθε να σέβεται τον πολιτισμό, διότι η ίδια δεν παρήξεν πολιτισμό και δεν σέβεται τον πολιτισμό».

Πρόσθεσε ότι «η Τουρκία έμαθε να καταστρέφει, έμαθε να οικειοποιείται τους πολιτισμούς των άλλων και ενίοτε, όταν δεν της συμφέρει, τους καταστρέφει και ψευδώς παρουσιάζει πολιτισμούς για δικούς της».

«Εμείς γνωρίζουμε την Τουρκία πολύ καλά και για μισό αιώνα είδαμε την καταστροφή των δικών μας μνημείων και θερμοπαρακαλούμε μέσω των Ηνωμένων Εθνών εδώ και μισό αιώνα να μας επιτρέψει να συντηρήσουμε τα θρησκευτικά μας μνημεία και δεν μας αφήνουν αν και στις ελεύθερες περιοχές, τα δικά τους μνημεία, τα συντηρούν» δήλωσε ο Αρχιεπίσκοπος.

Υπέδειξε, τέλος, ότι «τα δικά μας μνημεία, τα οποία οικειοποιήθηκαν όταν κατέλαβαν παλαιότερα ολόκληρη την Κύπρο, τις εκκλησίες μας που έχουν και τοιχογραφίες τις έκαναν τζαμιά, και παρόλο που μετά την τουρκική εισβολή του 1974 είχαμε ανάγκη λόγω των προσφύγων να προσφέρουμε εκκλησίες και δεν είχαμε, εντούτοις δεν τις λειτουργήσαμε και πάλι ως εκκλησίες, αν και μπορούσαμε, αλλά τις αφήσαμε ως αρχαία μνημεία. Κι αυτό οι Τούρκοι δεν το σεβάστηκαν».

Πατριάρχης Αλεξανδρείας: Μεγάλο «αγκάθι» στην ειρηνική συνύπαρξη λαών και θρησκειών

Και ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής κ.κ. Θεόδωρος, εξέφρασε τη μεγάλη θλίψη του για τη μετατροπή του πιο ιστορικού χριστιανικού μνημείου της Ανατολής, της Αγίας Σοφίας σε τζαμί.

Αναλυτικά η δήλωση:

«Με μεγάλη θλίψη και προβληματισμό πληροφορήθηκα την μετατροπή του πιο ιστορικού χριστιανικού μνημείου της Ανατολής, της Αγίας Σοφίας σε τζαμί.

Η πρόκληση αυτή έρχεται να ταράξει και να θολώσει ακόμα περισσότερο τα ήδη ταραγμένα νερά από την πανδημία του κοροναϊού.

Ενώ την περίοδο αυτή πρέπει όλοι μαζί ενωμένοι και αγαπημένοι να αγωνιστούμε για να παλέψουμε ενάντια στον αόρατο εχθρό της πανδημίας, η Τουρκία έρχεται να προσθέσει ακόμα ένα μεγάλο αγκάθι στην ειρηνική συνύπαρξη των λαών και των θρησκειών.

Ενώ εμείς στην Αίγυπτο απολαμβάνουμε της θρησκευτικής ελευθερίας και της ειρηνικής συνύπαρξης, ενώ ο πρόεδρος μας κ. Σίσι καθημερινά παραχωρεί τίτλους ιδιοκτησίας στις χριστιανικές μας εκκλησίες, ενώ οι πολιτικές και πολιτειακές αρχές της Νειλοχώρας μας επιτρέπουν ελεύθερα να λειτουργούμε τους ναούς μας, να τους συντηρούμε, να τους ανακαινίζουμε και να τους εξωραΐζουμε, στην Τουρκία βλέπουμε να χρησιμοποιούνται τα θρησκευτικά και πολιτιστικά δικαιώματα για αλλότριους σκοπούς, και πάνω απ’ όλα βλέπουμε να αλλοιώνεται η ιστορία και να προκαλείται ο διχασμός για εξυπηρέτηση προσωπικών συμφερόντων.

Από την Καθέδρα του Αγίου Μάρκου προσευχόμαστε να πρυτανεύσει η λογική και να βασιλεύσει η ειρήνη του Θεού σε όλο τον κόσμο!».

Μητροπολίτης Πειραιώς Σεραφείμ: Είναι μια βαθιά προσβολή στον Ελληνισμό, στην Ορθοδοξία και τον Χριστιανισμό

Ο μητροπολίτης Πειραιώς Σεραφείμ πρότεινε στο MEGA  τρία συγκεκριμένα μέτρα προκειμένου να απαντηθεί η προκλητικότητα Ερντογάν.

Αναλυτικά η δήλωσή του:

«Ο σχεδιασμός του προέδρου Ερντογάν ολοκληρώθηκε. Η λεγομένη Δικαιοσύνη της γείτονος χώρας απεδείχθη άθυρμα στην εξουσία του αναθεωρητού, νεοοθωμανού νέου χαλίφου του σουνιτικού Ισλάμ, του κ. Ερντογάν.

Είναι μια βαθιά προσβολή στον Ελληνισμό, στην Ορθοδοξία και τον Χριστιανισμό γενικότερα. Θα πρέπει η ελληνική κυβέρνηση και πολιτεία να απαντήσει με τρεις τρόπους.

– Πρώτον να αναστείλει την λειτουργία του ισλαμικού τεμένους στον Βοτανικό.

– Δεύτερον να καταργήσει τα προξενεία Αδριανουπόλεως και Σμύρνης για να αναγκαστεί η Τουρκία, όπως προβλέπεται στο διεθνές δίκαιο, να αποσύρει τα δικά της προξενεία στην Κομοτηνή και τη Ρόδο.

-Τρίτον να ζητήσει να εφαρμοστεί, επιτέλους, η ποσόστωση που προέβλεπε η Συνθήκη της Λωζάννης για τους Έλληνες της Κωνσταντινούπολης και τους τουρκογενείς που ισχυρίζονται ότι βρίσκονται στην Ελλάδα.

Αρχιεπίσκοπος Τιράνων: Η απόφαση μάς γυρίζει πίσω σε σκοτεινές ιστορικές πτυχές

Την έντονη αντίδραση του αρχιεπισκόπου Τιράνων Αναστάσιου προκάλεσε η απόφαση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να μετατρέψει την Αγία Σοφία σε τζαμί.

«Η απόφαση αυτή ανήκει στις τραγικές αποφάσεις και ενέργειες που ναρκοθετούν την μεγαλύτερη ελπίδα της εποχής μας, την ειρηνική συνύπαρξη των θρησκειών και των πολιτισμών» σημειώνει για να προσθέσει.

«Αυτή η απόφαση μας γυρίζει πίσω σε σκοτεινές ιστορικές πτυχές. Μια χώρα σαν την Τουρκία, που επιθυμεί να είναι στην πρωτοπορία, διαλέγει τον ρόλο καθυστερημένης πολιτιστικής οπισθοφυλακής. Το λάδι της θρησκείας είναι αμαρτία και λάθος να χρησιμοποιείται για να ανάβει και να εξυπηρετεί εθνικιστικούς σκοπούς».

Ο ευγενής σκοπός της θρησκείας, καταλήγει, «είναι να απαλύνει τις πληγές και να ειρηνεύει τις ψυχές των ανθρώπων»

Ελπιδοφόρος: Το χειρότερο παράδειγμα θρησκευτικού φανατισμού η μετατροπή της σε τζαμί

Ως το χειρότερο παράδειγμα θρησκευτικού φανατισμού χαρακτήρισε ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής, Ελπιδοφόρος, την απόφαση να μετατραπεί η Αγία Σοφία σε τζαμί.

«Καταργώντας την Αγία Σοφία ως μνημείο, η Τουρκία κλείνει το παράθυρο που ο Ατατούρκ άνοιξε στον κόσμο» τονίζει στην ανάρτησή του ο Ελπιδοφόρος και προσθέτει: «Tα συνταρακτικά νέα σχετικά με την Αγία Σοφία ελπίζουμε να μην σηματοδοτούν την επιδείνωση της πολιτικής της Τουρκικής κυβέρνησης έναντι του Οικουμενικού Πατριαρχείου και των άλλων χριστιανικών μειονοτήτων της Τουρκίας, δηλαδή την προσβολή της θρησκευτικής ελευθερίας».

Η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί αποτελεί το χειρότερο παράδειγμα θρησκευτικού φανατισμού. Καταργώντας την Αγία Σοφία ως μνημείο, η Τουρκία κλείνει το παράθυρο που ο Ατατούρκ άνοιξε στον κόσμο.

— Elpidophoros (@Elpidophoros) July 10, 2020

Μητροπολίτης Γαβριήλ : Λύπη και αγανάκτηση για την Αγία Σοφία

Τη θλίψη του για τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, εκφράζει με δήλωσή του ο Μητροπολίτης Νέας Ιωνίας, Φιλαδελφείας, Ηρακλείου και Χαλκηδόνος, Γαβριήλ, επισημαίνοντας ότι «σε καιρό ειρήνης και προόδου, κατοχύρωσης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θρησκευτικών ελευθεριών, ερχόμαστε αντιμέτωποι με μία βαθύτατη παραβίαση της θρησκευτικής αναφοράς μας, της καταγωγής και του οικουμενικού πολιτισμού μας, του δικαιώματος μας στη μνήμη και την ελπίδα».

«Δεν μισούμε τους γείτονες μας, δεν επιθυμούμε τον πόλεμο. Να μας σεβαστούν θέλουμε, όπως τους σεβόμαστε και εμείς. Να σεβαστούν και να προστατεύσουν τα μνημεία και τις μειονότητες μας. Να σεβαστούν τον Ελληνισμό της Πόλης», αναφέρει χαρακτηριστικά στη δήλωσή του.

Αρχιεπισκοπή Αυστραλίας: Συνιστά ιεροσυλία – Η Αγία Σοφία ανήκει σε όλο τον κόσμο

Για αποφάσεις, που, ενώ για ορισμένους φαίνονται γενναίες, στην πραγματικότητα αποδεικνύουν μικροψυχία, εμπάθεια, μισαλλοδοξία και θρησκευτικό φανατισμό, γι’ αυτό και γράφονται στην ιστορία με μαύρα γράμματα, αναφέρεται σε ανακοίνωσή της η Αρχιεπισκοπή Αυστραλίας για την απόφαση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να μετατρέψει την Αγία Σοφία σε μουσουλμανικό τέμενος.

Σύμφωνα με το ανακοινωθέν: «Με βαθύτατη θλίψη και πόνο ψυχής ο Σεβασμιώτατος Αρχιεπίσκοπος Αυστραλίας κ.κ. Μακάριος, οι Θεοφιλέστατοι Επίσκοποι της Αυστραλίας, όλος ο κλήρος, οι μοναστικές αδελφότητες και οι εκατοντάδες χιλιάδες Ορθοδόξων πιστών στην πέμπτη Ήπειρο και σε όλη την Ωκεανία πληροφορηθήκαμε την, άνευ αναγκαιότητας, απόφαση του Προέδρου της Τουρκίας κ. Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, να μετατρέψει την Αγία Σοφία, σε μουσουλμανικό τέμενος.

Δυστυχώς, κάποιες αποφάσεις, ενώ για ορισμένους φαίνονται γενναίες, στην πραγματικότητα αποδεικνύουν μικροψυχία, εμπάθεια, μισαλλοδοξία και θρησκευτικό φανατισμό, γι’ αυτό και γράφονται στην ιστορία με μαύρα γράμματα».

Εν συνεχεία, υπογραμμίζεται ότι «η απόφαση αυτή είναι άδικη πρωτίστως για τον λαό της Τουρκίας και το μέλλον του, ενώ αποδεικνύει ασέβεια στη μνήμη του ιδρυτού της Τουρκικής Δημοκρατίας Κεμάλ Ατατούρκ.

Η απόφαση αυτή συνιστά ιεροσυλία σε ένα μνημείο παγκόσμιας πολιτισμικής κληρονομιάς, το οποίο παράλληλα αποτελεί και παγκόσμιο σύμβολο της Ορθόδοξης Εκκλησίας και του Χριστιανισμού. Η Αγία Σοφία ανήκει σε όλο τον κόσμο».

Τέλος, σημειώνεται ότι «για μας τους Ορθοδόξους Χριστιανούς η Αγία Σοφία θα συνεχίσει να είναι ένα αιώνιο σύμβολο. Ψάλλομε το «Τη Υπερμάχω» και νοερώς κάνουμε το προσκύνημά μας στην Αγία Σοφία. Κλείνουμε τα μάτια μας και αισθανόμαστε τον πρώτο τρούλο της ανθρώπινης ιστορίας να σκεπάζει όλη την οικουμένη. Κανείς δεν μπορεί να διαγράψει την αλήθεια και την ιστορική πραγματικότητα.

Προσευχόμαστε και πιστεύομε ότι σύντομα θα αποκατασταθεί η αδικία ενώπιον της ιστορίας και της ανθρωπότητας».

Μουφτής Κομοτηνής στο MEGA: Η Αγία Σοφία είναι χριστιανικός ναός

Σημαντική είναι η τοποθέτηση και του Μουφτή Κομοτηνής, Χαλήλ Τζιχάντ, ο οποίος αν και δεν είναι χριστιανός, τάχθηκε κατά της απόφασης Ερντογάν αποδεικνύοντας ότι υπάρχουν πολλοί προοδευτικοί θρησκευτικοί ηγέτες και στο Ισλάμ.

«Πριν την μετατροπή της Αγίας Σοφίας από μουσείο σε τέμενος, είχα πει τη γνώμη μου, ως θρησκευτικός ηγέτης στην Κομοτηνή. Έλεγα ότι αυτό δεν είναι κάτι σωστό και από θρησκευτικής πλευράς. Στις αρχές του Ισλάμ δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο» τόνισε με νόημα.

«Από την ονομασία της, γίνεται αντιληπτό ότι η Αγία Σοφία είναι χριστιανικός ναός. Η Αγία Σοφία μετατράπηκε από χριστιανικός ναός σε τζαμί και από τζαμί σε μουσείο. Θα ήταν καλό να μείνει στην ουδετερότητα και να παραμείνει μουσείο. Να μην υπάρχει πικρία στη συνείδηση των χριστιανών και των μουσουλμάνων.  Και να μην πικραίνεται και η κοινότητα στην Κωνσταντινούπολη (σ.σ. Ελληνική μειονότητα)» πρόσθεσε χαρακτηριστικά ο θρησκευτικός ηγέτης των Ελλήνων μουσουλμάνων.

Μητροπολίτης Βελγίου: Ο κόσμος δεν μπορεί να κατανοήσει την απόφαση του Τούρκου προέδρου

Τη λύπη του για την απόφαση του Ταγίπ Ερντογάν να μετατρέψει την Αγία Σοφία σε τζαμί εξέφρασε ο Μητροπολίτης Βελγίου και Έξαρχος Κάτω Χωρών και Λουξεμβούργου, Αθηναγόρας.

«Λυπούμαι πολύ με αυτά τα νέα. Ο χριστιανικός κόσμος έχει σκανδαλιστεί με αυτή την απόφαση. Εδώ στο Βέλγιο έχω ακούσει από ανθρώπους μη Ορθόδοξους τα χειρότερα γι’ αυτή την απόφαση. Έγινε μείζον θέμα. Ακόμη ακούστηκε η φωνή του Πατριάρχη στο φλαμανδικό ραδιόφωνο» ανέφερε ο Μητροπολίτης Βελγίου.

Και συμπλήρωσε: «Ο κόσμος δεν μπορεί να κατανοήσει την απόφαση του Τούρκου προέδρου και των συνεργατών του. Χρειάζεται σεβασμός για την κάθε θρησκευτική παράδοση. Όπως στο Βέλγιο το Ισλάμ είναι εκ των επισήμων θρησκειών. Θα έπρεπε να σεβαστούν τη μεγάλη σημασία που έχει η Αγία Σοφία για τους Χριστιανούς, τους Ορθόδοξους κι ακόμη περισσότερο για τους Έλληνες».