Κυπριακή τραγωδία : Η ανάκληση της Ελληνικής Μεραρχίας – Η μοιραία απόφαση

Με την 46η επέτειο της εθνοκτόνου τουρκικής εισβολής στην Κύπρο να απέχει πλέον λίγες μόνον ημέρες (20/7/1974), κρίναμε σκόπιμο να αναδείξουμε μια σχετικά άγνωστη πτυχή των γεγονότων που οδήγησαν στην κυπριακή τραγωδία, την αποστολή και ακολούθως την ανάκληση της λεγόμενης Ελληνικής Μεραρχίας.

Τα προηγηθέντα

Από το 1960, μετά την υπογραφή των Συμφωνιών Ζυρίχης και Λονδίνου και την ανακήρυξη της Κυπριακής Δημοκρατίας, εγκαταστάθηκε στην Κύπρο η Τουρκική Δύναμη Κύπρου (ΤΟΥΡΔΥΚ) με αρχική δύναμη 650 ανδρών.

Με την έναρξη των ταραχών του Δεκεμβρίου του 1963, στελέχη της ΤΟΥΡΔΥΚ άρχισαν να εκπαιδεύουν Τουρκοκυπρίους με σκοπό τη δημιουργία ενόπλων τμημάτων.

Ο εξοπλισμός των τμημάτων αυτών γινόταν με όπλα που μεταφέρονταν κρυφά από την Τουρκία, στη δε στελέχωσή τους συμμετείχαν αξιωματικοί του Τουρκικού Στρατού.

Ταυτόχρονα με την ΤΟΥΡΔΥΚ μετέβη στη Μεγαλόνησο, στην περιοχή της Λευκωσίας, και η Ελληνική Δύναμη Κύπρου (ΕΛΔΥΚ) με αρχική δύναμη 950 ανδρών.

Οι αξιωματικοί της, μετά το Δεκέμβριο του 1963, χρησιμοποιήθηκαν για την εκπαίδευση Ελληνοκυπρίων και την οργάνωσή τους σε μονάδες Εθνοφρουράς, οι οποίες στελεχώθηκαν με ελλαδίτες αξιωματικούς.

Οι ελληνικές και οι ελληνοκυπριακές δυνάμεις που βρίσκονταν στην Κύπρο συγκροτούσαν την Ανώτερη Στρατιωτική Διοίκηση Άμυνας Κύπρου (ΑΣΔΑΚ), που αριθμούσε έως τον Ιανουάριο του 1968 περίπου 24.700 άνδρες.

Η Ανώτερη Στρατιωτική Διοίκηση Άμυνας Κύπρου είχε καταρτίσει, μάλιστα, το σχέδιο άμυνας της Κύπρου (απόκρουση ενδεχόμενης τουρκικής απόβασης και εξάλειψη των τουρκοκυπριακών εστιών πριν ή ταυτόχρονα με την απόβαση), που έφερε το συνθηματικό τίτλο «ΚΑΛΥΨΩ».

Η αποστολή της Ελληνικής Μεραρχίας

Μείζονος σημασίας για την προαναφερθείσα Ανώτερη Στρατιωτική Διοίκηση Άμυνας Κύπρου ήταν η λεγόμενη Ελληνική Μεραρχία, που αριθμούσε 8.500 άνδρες.

Η εν λόγω μεραρχία είχε αποσταλεί από την κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου στη Μεγαλόνησο κατά το δεύτερο τετράμηνο του 1964 προς εξασφάλιση της άμυνας της σύμμαχης χώρας.

Η δύναμη αυτή, σε συνδυασμό με τα μόνιμα έργα (πυροβολεία, ορύγματα, πολυβολεία κλπ.) που είχαν κατασκευαστεί την ίδια περίοδο, ιδίως στις παράκτιες περιοχές (Κυρήνειας, Αμμοχώστου κ.α.), είχε ενισχύσει σημαντικά τις αμυντικές δυνατότητες της Κύπρου και συνιστούσε ισχυρό αποτρεπτικό παράγοντα για τη διενέργεια αποβατικής επιχείρησης από τουρκικής πλευράς.

Η σημασία της Ελληνικής Μεραρχίας για την αμυντική θωράκιση της Μεγαλονήσου ήταν σχεδόν πανθομολογούμενη.

Ελάχιστοι, μεταξύ των οποίων και ο Ευάγγελος Αβέρωφ, είχαν διαφορετική άποψη, επισημαίνοντας προπάντων την έλλειψη της αναγκαίας αεροναυτικής προστασίας της εν λόγω δύναμης.

Η ανάκληση της Ελληνικής Μεραρχίας

Η ανάκληση της Μεραρχίας αποφασίστηκε από τη χουντική κυβέρνηση Κωνσταντίνου Κόλλια στις 29 Νοεμβρίου 1967, εκτελέστηκε δε από τη στρατιωτική ηγεσία τμηματικά το Δεκέμβριο του 1967 και τον Ιανουάριο του 1968.

Για την απόσυρση της Μεραρχίας η χουντική κυβέρνηση των Αθηνών δε ζήτησε ούτε τη γνώμη ούτε την έγκριση της κυπριακής κυβέρνησης, η οποία προσπάθησε επί ματαίω να αποτρέψει την εξέλιξη αυτήν.

Ως λόγος της ανάκλησης της Μεραρχίας προεβλήθη από τους Γεώργιο Παπαδόπουλο (υπουργό Προεδρίας και επικεφαλής του απριλιανού πραξικοπήματος) και Κωνσταντίνο Κόλλια η ύπαρξη άμεσου κινδύνου ελληνοτουρκικής σύρραξης, καθώς οι ελληνοτουρκικές σχέσεις ήταν όντως τεταμένες και ο τότε υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, Τσαγλαγιαγκίλ, είχε ήδη αξιώσει την απόσυρση της Ελληνικής Μεραρχίας.

Έτσι, η χουντική κυβέρνηση, συνεπεία και της διαμεσολάβησης των ΗΠΑ επ’ ωφελεία των τουρκικών θέσεων, εκάμφθη και έλαβε τη μοιραία απόφαση της ανάκλησης της Μεραρχίας.

Η σπουδαιότητα της Ελληνικής Μεραρχίας

Η ανάκληση της Μεραρχίας επέφερε σημαντικότατη αποδυνάμωση της άμυνας της Κύπρου.

Χαρακτηριστικές εν προκειμένω είναι οι απόψεις του αντιστρατήγου Ντάβου και του πτεράρχου Κουρή, που κατέθεσαν μεταξύ άλλων τα εξής:

«Με τη Μεραρχία στην Κύπρο και την Εθνοφρουρά των 12.000 ανδρών που υπήρχαν την εποχή εκείνη στην Κύπρο οργανωμένοι, εξοπλισμένοι, εκπαιδευμένοι και συντονισμένοι, κατά τέτοιον τρόπο, ώστε να δίνουν μάχη σαν ένας αξιόμαχος στρατός υψηλού επιπέδου, η Τουρκία δεν επρόκειτο να βγει στην Κύπρο… με πλήρη συνείδηση το καταθέτω αυτό, δηλαδή αν ήταν η Μεραρχία στην Κύπρο θα μπορούσε να αποκρούσει οποιαδήποτε προσπάθεια εισβολής των Τούρκων» (αντιστράτηγος Ντάβος).

«Το εγχείρημα των Τούρκων θα ήταν πολύ δυσχερέστερο… η δύναμη της Μεραρχίας θα λειτουργούσε αποτρεπτικά… Είναι σαφώς καταφατική η απάντησή μου ότι απεδυναμώθη η άμυνα της Κύπρου με την αποχώρηση της Μεραρχίας» (πτέραρχος Κουρής).

Βάσει των ανωτέρω, η απόφαση που έλαβε το δικτατορικό καθεστώς για την απόσυρση της Ελληνικής Μεραρχίας από τη Μεγαλόνησο ήταν μια πράξη εθνικώς επιζήμια, μια πράξη εθνικής ντροπής.