Χίος : Το πολύτιμο δάκρυ της μαστίχας

Γνωστή παγκοσμίως για το ιδιαίτερο άρωμα και τις ευεργετικές ιδιότητές της, η μαστίχα Χίου είναι άρρηκτα δεμένη με τη φυσιογνωμία και την ιστορική παράδοση του ξακουστού νησιού του Βορείου Αιγαίου.

Η φημισμένη μαστίχα Χίου δεν είναι τίποτα άλλο παρά η αρωματική ρητίνη που εκκρίνεται σαν δάκρυ και ρέει σταγόνα-σταγόνα στο χώμα από τις επιφανειακές τομές που προκαλούν οι καλλιεργητές με αιχμηρά εργαλεία στον κορμό και τα μεγάλα κλαδιά του μαστιχόδεντρου ή σχίνου, ενός αειθαλούς θάμνου.

Η παραγωγή της μαστίχας απαιτεί εργασία και φροντίδα όλες ουσιαστικά τις εποχές του χρόνου.

Το Δεκέμβριο ξεκινά η λίπανση των σχίνων, που συμπληρώνει τη φυσική λίπανση από τα ξερά φύλλα του ίδιου του δέντρου, ενώ στα μέσα Ιανουαρίου και κατά τη διάρκεια του Φεβρουαρίου κλαδεύονται τα χαμηλά κλαδιά του μαστιχόδεντρου, ώστε να πάρουν συγκεκριμένο σχήμα και να σχηματιστούν δίοδοι για τη διέλευση του αέρα και του φωτός, καθώς και για το στέγνωμα της ρητίνης.

Από τα μέσα Ιουνίου έως τις αρχές Ιουλίου πραγματοποιούνται ο καθαρισμός, το σκούπισμα και η ισοπέδωση του εδάφους (γίνεται με καλά κοσκινισμένο ασπρόχωμα, που στρώνεται και πιέζεται καλά στο έδαφος) γύρω από τον κορμό, ώστε να είναι εύκολο να συλλεγούν οι σταγόνες μαστίχας που θα πέσουν στο έδαφος.

Η πιο σημαντική φάση της παραγωγικής διαδικασίας, το κέντημα ή χάραγμα των σχίνων, ξεκινά τον Ιούλιο και συνεχίζεται τον Αύγουστο, φθάνοντας ορισμένες φορές ακόμη και έως τα τέλη Σεπτεμβρίου.

Οι παραγωγοί χαράζουν με το κεντητήρι (αιχμηρό σιδερένιο εργαλείο) τον κορμό και τα μεγάλα κλαδιά του δέντρου, αρχίζοντας από χαμηλά στον κορμό και συνεχίζοντας προς τα κλαδιά.

Κατά την έκκρισή της η μαστίχα έχει τη μορφή κολλώδους και διαυγούς υγρού.

Μετά την πάροδο 15-20 ημερών η μαστίχα στερεοποιείται σε ακανόνιστα σχήματα, ενώ η πρώτη συλλογή πραγματοποιείται μετά το Δεκαπενταύγουστο.

Στη συνέχεια η μαστίχα τοποθετείται σε ξύλινα κιβώτια και αποθηκεύεται σε δροσερούς χώρους, για να καθαριστεί και να παραδοθεί στην Ένωση Μαστιχοπαραγωγών Χίου (Ε.Μ.Χ.).

Η Ένωση συγκεντρώνει το σύνολο της παραγωγής, το επεξεργάζεται, το συσκευάζει και εμπορεύεται διεθνώς φυσική μαστίχα, μαστιχέλαιο, μαστιχόνερο, σκόνη μαστίχας και τσίχλες ΕΛΜΑ.

Η μαστίχα Χίου έχει επιστημονικά αποδεδειγμένες ευεργετικές ιδιότητες (αντιμικροβιακή δράση, πρόληψη και θεραπεία παθήσεων του πεπτικού συστήματος, συμβολή στη στοματική υγιεινή, επούλωση τραυμάτων, ανάπλαση της επιδερμίδας), καθώς και εκτεταμένες εφαρμογές και χρήσεις (μαγειρική, ποτοποιία, κοσμετολογία, ιατρική, οδοντιατρική, βιομηχανία).

Αξίζει να σημειωθεί ότι σχίνοι υπάρχουν σε όλη τη Χίο, αλλά η παραγωγή της μαστίχας γίνεται μόνο στο νότιο τμήμα του νησιού, στα Μαστιχοχώρια, όπου το κλίμα είναι ιδιαίτερα θερμό και ξηρό.

Το Μουσείο Μαστίχας

Το Μουσείο Μαστίχας Χίου, τέκνο της οικογένειας των μουσείων του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ), φαντάζει σαν μια ψηφίδα αρμονικά ενταγμένη στο υπέροχο παζλ των ξακουστών Μαστιχοχωρίων, στην ύπαιθρο της νότιας Χίου.

Οι ιδιαίτερα φροντισμένοι εξωτερικοί χώροι του μουσείου, εμφανώς δημιούργημα ανθρώπων που σέβονται τη φύση και τη φυσιογνωμία του τόπου, προϊδεάζουν τους επισκέπτες για όσα θα δουν στο εσωτερικό του.

Εκεί, οι παραδοσιακές φορεσιές, τα εργαλεία, τα παλαιά εργοστασιακά μηχανήματα που τίθενται σε λειτουργία, το φωτογραφικό υλικό, οι μακέτες, οι οπτικοακουστικές παραγωγές και οι πολυμεσικές εφαρμογές καθιστούν εφικτή τη γνωριμία με τον «πολιτισμό της μαστίχας», τη διαχρονία και την αειφορία της μαστιχοκαλλιέργειας.

Στην υπαίθρια έκθεση του μουσείου οι επισκέπτες έρχονται σε επαφή με τα ίδια τα φυτά, τους σχίνους, και ενημερώνονται επιτόπου για την όλη παραγωγική διαδικασία.

Τα Μαστιχοχώρια

Τα αρχιτεκτονικά στολίδια των Μαστιχοχωρίων, τα λιθόχτιστα πυργόσπιτα, οι στενοί δρόμοι με τα θολωτά τόξα και τις καμάρες, οι παλαιές εκκλησίες, μαγεύουν τους επισκέπτες, που ταξιδεύουν νοερά στη μεσαιωνική Χίο.

Το Πυργί με τα μοναδικά «ξυστά», οι Ολύμποι με το υπέροχο σπήλαιο, τα Μεστά, η Ελάτα και η Βέσσα δίνουν ξεχωριστό χρώμα στη Χίο και την κάνουν τόπο ιδανικό για διακοπές.